Mijn moeder zou volgens het testament uit de nalatenschap van een vriendin een bronzen beeldje krijgen. Mijn moeder is echter vóór deze vriendin overleden. Hoewel ik ook een goede band met de vriendin van mijn moeder heb, krijg ik niet wat mijn moeder zou krijgen. Dat is toch niet eerlijk en klopt dat wel?
Wat u beschrijft, is wat in de nalatenschapspraktijk plaatsvervullingsrecht heet. Dit plaatsvervullingsrecht is volgens het erfrecht bij versterf (volgens de wet) van toepassing. Is een kind vooroverleden, dan erven de kinderen van dit vooroverleden kind/de eigenlijke erfgenaam tezamen wat hun vooroverleden ouder had kunnen erven. Het plaatsvervullingsrecht geldt tot de zesde graad. Is er een testament, dan ligt dat anders. Met een testament wijkt u over het algemeen af van de wet. In elk geval zijn de meeste wettelijke bepalingen uit het erfrecht niet zonder meer van toepassing. Benoemt de persoon, die het testament door de notaris laat opstellen, een of meer erfgenamen, dan moet hij/zij voor deze erfgenamen daarom besluiten of plaatsvervullingsrecht van toepassing is. Ook als het om de echtgenoot/partner en kinderen gaat. Als hij/zij dit wil dan moet dit expliciet worden vermeld.
Bij legaten werkt dat net een beetje anders. Plaatsvervulling is niet van rechtswege van toepassing. Zowel het legaat als de plaatsvervulling moeten altijd in een testament worden opgenomen. Uw moeder verkrijgt het beeldje per legaat, maar als zij is vooroverleden en er geen plaatsvervullingsrecht is opgenomen, dan eindigt daar het recht en ontvangt u het beeldje niet.
Ook al is geen plaatsvervulling in een testament opgenomen, kan dit soms toch weer om de hoek komen kijken. Bijvoorbeeld in de situatie wanneer iemand een of meer erfgenamen benoemt zonder plaatsvervullingsrecht en de benoemde erfgenaam/erfgenamen overlijden vóór de persoon zelf. Op dat moment zijn er feitelijk geen erfgenamen en wordt het wettelijk erfrecht weer van toepassing is. Dit kan met zich meebrengen dat kinderen of kleinkinderen van familie die al overleden is en volgens de wet zou erven – vaak anders dan de bedoeling van de overledene – erven.
Kortom, plaatsvervullingsrecht is een belangrijk begrip binnen het erfrecht. Voor u heeft het ontbreken van plaatsvervulling tot gevolg dat u het bronzen beeldje niet ontvangt, tenzij de erfgenamen het u alsnog gunnen. Afhankelijk van de waarde zou dit dan wel een belaste schenking door hen aan u kunnen zijn.
Mr. Nicole Goud is fiscalist en jurist. Zij is ruim 15 jaar als belastingadviseur werkzaam geweest, heeft daarna een aantal jaren gewerkt binnen de advocatuur en als auteur bij een opleidingsbedrijf voor financiële dienstverlening op het gebied van o.a. erfrecht, familierecht, en het fiscale recht (erf- en schenkbelasting, inkomstenbelasting, bedrijfsopvolging). Ook heeft zij ervaring in de notariële boedelpraktijk. Sinds 2015 is zij eigenaar van Akto, uw erfcoach en meer (www.akto.nu) en houdt zij zich vooral bezig met alle juridische, fiscale en financiële aspecten die zien op de voorbereiding en de afwikkeling van nalatenschappen. Sinds 21 maart 2019 is zij ook RegisterExecuteur.
