Een erfenis? Nee bedankt!

Het klinkt misschien hard, maar overlijden is duur. Denk alleen al aan de kosten voor de uitvaart, die lang niet altijd (volledig) door een verzekering worden gedekt. Een verklaring van erfrecht, de eventuele executeur die de erfenis afwikkelt, openstaande rekeningen: het kost allemaal geld. Soms is er nauwelijks spaargeld, maar zijn er wel leningen of schulden. Of de opbrengst van het huis valt tegen en er is nog een hypotheekschuld.

Op het moment van overlijden is vaak niet precies te zien hoe hoog de schulden zijn. De erflater heeft misschien nog rekeningen openstaan, schuldeisers kunnen zich later melden, en ook de omvang van de bezittingen is soms niet -onmiddellijk duidelijk.

Voor wie twijfelt of een erfenis een positief of negatief saldo zal hebben, bestaat er de mogelijkheid van ‘beneficiair aanvaarden’. Dan aanvaardt u de erfenis onder voorwaarde dat het saldo positief is. Mocht gedurende de afwikkeling blijken dat de nalatenschap toch alleen maar rode cijfers laat zien, dan kunt u er alsnog voor bedanken.

Gedraag u niet als erfgenaam

Wanneer u vermoedt dat er meer schulden dan baten zijn, is het belangrijk dat u niets doet waaruit zou kunnen blijken dat u de erfenis aanvaardt. Wanneer u een verklaring van erfrecht haalt bij de notaris, zaken uit de nalatenschap verkoopt of schulden betaalt, gedraagt u zich als erfgenaam. Dan lijkt het alsof u de erfenis aanvaardt. Met een juridische term heet dit ‘zuiver aanvaarden’ in tegenstelling tot ‘beneficiair aanvaarden’.

U mag wel zaken afhandelen die zo snel mogelijk moeten gebeuren en dus niet moeten worden opgehouden door de angst voor schulden. Zo mag u opdracht geven de uitvaart te verzorgen, mag u de huur opzeggen, het huis leegruimen en de spullen opslaan.

Hoeveel schulden iemand ook had, ieder mens verdient een waardige uitvaart. De erfgenamen zijn hiervoor gezamenlijk verantwoordelijk. Degene die zijn handtekening zet onder de opdracht aan de uitvaartondernemer, moet de rekening voldoen. In het uiterste geval, als niemand zijn verantwoordelijkheid neemt, regelt de gemeente een sobere staatsbegrafenis. De gemeente zal daarna altijd proberen deze kosten op de erfgenamen te verhalen.

U voorkomt deze gênante situatie door met de erfgenamen afspraken te maken over de verdeling van de kosten. Mocht de nalatenschap positief uitpakken, dan kunnen de begrafeniskosten hieruit worden betaald, samen met de andere schulden.

Neem de tijd

Maak gebruik van uw recht van beraad om te beslissen of u de erfenis zuiver aanvaardt, beneficiair aanvaardt of verwerpt. De wet geeft u hiervoor drie maanden de tijd, waarin schuldeisers van de erflater u niet mogen lastigvallen. Die tijd kunt u gebruiken om een indruk te krijgen van de samenstelling van de nalatenschap.

Beneficiair aanvaarden moet gebeuren bij de griffie van de rechtbank en kost ongeveer €110. Hiermee bent u wel erfgenaam en dus (mede)verantwoordelijk voor het afwikkelen van de nalatenschap. Bij een beneficiaire aanvaarding is het maken van een boedelbeschrijving verplicht: een inventarisatie van de bezittingen, schulden, rechten en plichten in de nalatenschap. Tijdens dit proces zal blijken of de schulden uit het positieve saldo van de nalatenschap zijn te voldoen, na verkoop van de goederen. Zijn er meer schulden dan baten, dan is dat jammer voor de schuldeisers. Zij hebben het risico genomen om geld uit te lenen en hebben nu pech. Als erfgenaam die beneficiair heeft aanvaard, bent u hiervoor niet verantwoordelijk.



Wanneer een van de erfgenamen minderjarig is, moet de nalatenschap verplicht beneficiair worden aanvaard. Een minderjarige kan immers niet zelf kiezen voor het risico om schulden te erven (bij zuivere aanvaarding) of een positief saldo mis te lopen (bij verwerping).

Verwerp niet lichtvaardig

Is de erflater geen naaste verwant en verwacht u weinig goeds van de erfenis, dan is de verleiding groot de erfenis te verwerpen. U ontloopt daarmee de verantwoordelijkheid voor het afwikkelen van de nalatenschap. Verwerpen moet net als beneficiair aanvaarden gebeuren bij de griffie en kost eveneens €110. In een verzoekschrift moet u de reden van verwerping omschrijven, bijvoorbeeld dat u verwacht met schulden te worden opgezadeld.

Een verstoorde relatie met de erflater is geen reden voor verwerping. Bovendien zadelt u door de verwerping een ander met het probleem op: uw kinderen en/of kleinkinderen of – als die er niet zijn – andere verwanten. U voorkomt dit door ook namens hen te verwerpen, maar ook hiervoor is een verzoekschrift nodig à €110 griffiekosten per verwerping.

Soms is verwerpen gunstig

Bij een positieve nalatenschap kan het soms toch aantrekkelijk zijn om te verwerpen. Op die manier kan een erfgenaam zijn kind(eren) rechtstreeks van opa of oma laten erven, waardoor maar één keer erfbelasting hoeft te worden betaald. Het tarief van kleinkinderen is weliswaar hoger dan het tarief van kinderen (18 procent versus 10 procent tot €118.708), maar dat is altijd minder dan wanneer de fiscus twee keer mag heffen.

Legaat aannemen kan altijd

Een erfenis gedeeltelijk aanvaarden om schulden te omzeilen, kan niet. Dat ligt anders wanneer iemand per testament een legaat toegekend krijgt, bijvoorbeeld van een schilderij of een som geld. De ontvanger (legataris) mag dit zonder meer aannemen, ook al zijn er schulden. Een legataris is namelijk nog geen erfgenaam.

Wanneer er schulden zijn, loopt de legataris wel het risico dat het legaat aan zijn neus voorbijgaat. Hij sluit namelijk achteraan in de rij van schuldeisers, na de kinderen die hun erfdeel mogen op-eisen, de belastingdienst, de executeur en de uitvaartondernemer.