Plus-onderzoek: Mantelzorg voor je buren

Marijke van Kampen (59) uit Stellendam: “Mijn overbuurvrouw is dementerend en eet dagelijks bij mij. Doordeweeks tafeltje-dek-je en in het weekend kook ik voor haar. Ik kende haar al langer, we gaan naar ­dezelfde kerk. Toen ik van de wijkverpleging hoorde dat ze een hersenbloeding had gehad, heb ik aangeboden om te helpen. ’s Avonds oefen ik taal en rekenen met haar. Woordjes leren en sommen maken. Ik ben echt haar mantelzorger. Ik let erop dat ze op tijd de boodschappen of de was doet en ga met haar mee naar het ziekenhuis. We gaan dit jaar voor de vierde keer op vakantie naar een ­bungalow bij een zorghotel.”

[ITEMADVERTORIAL]

Als de nood aan de man komt

Marijke van Kampen is niet uniek. Veel Pluslezers staan voor hun buren op de bres. Uit een online-onderzoek onder 1300 Pluslezers, dat we dit voorjaar hielden, komt een beeld naar voren van Pluslezers die met regelmaat voor buren koken, kleine reparaties uitvoeren, ogen druppelen na een staaroperatie en boodschappen doen. Onder buren verstaan we degenen die u beschouwt als uw buren. Dat kunnen directe buren zijn, maar ook het gezin van een paar huizen ­verderop waar u goed contact mee hebt. 13 procent van de Pluslezers was de afgelopen twaalf maanden mantelzorger voor een buur. Dat is geen hemelbestormend aantal, maar dat is niet zo vreemd. De meeste buren voelen zich gelukkig kiplekker en dan is mantelzorg niet aan de orde. En mocht de nood plotsklaps toch aan de man komen: bijna de helft van de Pluslezers kan zich voorstellen dat hij of zij in geval van nood de buren zal helpen met zorgtaken. Vier buren in deze enquête overtroffen alles en iedereen. Zij zorgden een jaar lang voor een dementerende buurvrouw. Ze vormden een kleine vereniging waarin de taken werden verdeeld, in nauw overleg met de thuiszorg en de huisarts.

Geen verplichting

“Ik geef mijn buurman af en toe een hapje eten en mijn man doet zijn tuin, maar het moet geen verplichting worden. Ik wil helpen als ik daar tijd voor heb en als mijn eigen gezondheid het toelaat”, aldus een Pluslezer in het onderzoek. Buren staan klaar voor elkaar, maar een belangrijke voorwaarde voor bijna álle ondervraagden (97 procent) is dat burenhulp hun eigen vrije keuze moet zijn. Het mag geen verplichting worden. En daarin onderscheiden buren zich heel nadrukkelijk van familieleden. Voor je ouders kom je in touw als die iets gaan mankeren, voor je partner en kinderen idem dito. Maar zorgen voor de buren? Dat is echt anders. Weigeren is geoorloofd en de andere kant op kijken ook. Al is dat misschien makkelijker gezegd dan gedaan.

Grenzen aan burenhulp

Mantelzorg voor de buren mag geen dagtaak ­worden, en ook geen nachtwerk. Acht op de tien Pluslezers vindt dat de eigen gezondheid er niet onder mag lijden en bijna evenveel ondervraagden zeggen dat de grens is bereikt als ze het gevoel hebben dat er misbruik van hen wordt gemaakt. Ze willen er niet aan onderdoor gaan en ook tijd overhouden voor zichzelf. Medisch handelen is voor bijna iedereen een brug te ver en voor intieme zorg met lichamelijk contact deinst 65 procent terug. Tweederde van de ondervraagden is huiverig voor structurele hulp aan de buren vanuit de gedachte dat ze daarmee misschien onbedoeld veroorzaken dat de buur geen professionele hulp via de gemeente kan krijgen. “Als iemand zorg nodig heeft, moet die niet afhankelijk zijn van een goedwillende buurvrouw die af en toe even komt binnenwippen.” Een belangrijke conditie voor 92 procent van de ondervraagden is dat de buur zijn eigen netwerk inschakelt. Een Pluslezer verwoordt: “Mijn ervaring is dat kinderen en familie steeds minder aandacht schenken aan een hulpbehoevende als er iemand is die de taken overneemt. Ik was dagelijks met mensen onderweg, terwijl de familie dat heel normaal vond en zich steeds meer aan haar verantwoordelijkheid onttrok.”

Van de eigen leeftijd

Buren helpen elkaar omdat ze een goede verstandhouding hebben (61 procent) en omdat ze elkaar dagelijks tegenkomen of al heel lang kennen. “Ik woon hier al 45 jaar, net als mijn meeste buren. Als er iets is, staan we allemaal klaar om te helpen. De laatste jaren zijn er in de straat mensen overleden of ziek geworden; die konden altijd rekenen op alle buren, inclusief mij.” De omstandigheden spelen ook een rol. Bij buren die alleenstaand zijn of ouderen die geen kinderen dichtbij hebben, komen buren eerder in actie om het gat te vullen. “Hij heeft hulp nodig en er is niemand anders om te helpen.” Aardig zijn loont de moeite. De helft van de ondervraagden is ervan overtuigd dat aardige mensen sneller hulp krijgen van hun buren dan onaardige mensen. En dat ze het meeste hebben aan buren die ze al lang kennen en aan buren van hun eigen leeftijd. “Wij wonen in een straat met veel ouderen, dus bij ons is het: de lamme helpt de blinde. De jonge stellen hebben het moeilijk. Beiden werken. Daarnaast moeten ze op school assisteren, kinderen naar clubjes en sport bege­leiden, hun eigen ouders en familie bijstaan. Moeten ze dan ook nog eens de buren helpen?”

Loek Claas (62) uit Amsterdam woonde alleen toen hij in 2010 een herseninfarct kreeg. Zijn eveneens alleenwonende buurman Edwin Oden (48) is iedere maandag bij hem.

Loek: “Op zondag kijk ik er al naar uit dat Edwin de volgende dag komt. Eerst gaan we wandelen en boodschappen doen. Croissants halen bij de Hema. Daarna leest hij voor, meestal romans. Ik las altijd graag, maar na mijn hersen­infarct kon ik het niet meer, een groot gemis. Omdat ik ­alleen woon, raadde mijn zanglerares me aan om hulp te vragen aan mijn buren en ik dacht aan Edwin. Ik kende hem alleen van gezicht. Toen ik hem op een dag in ons ­appartementencomplex ­tegenkwam, heb ik het hem gevraagd. Hij zei meteen ja. Ik had vroeger een gevuld ­leven met werk en uitgaan, ­tegenwoordig ben ik vaak ­alleen thuis. Ik leef in een soort luchtbel. Edwin is niet ­alleen een hulp bij praktische zaken als het verwisselen van een batterij, maar ook mijn antenne naar de buitenwereld. Hij vertelt over interessante mensen die hij ontmoet, we hebben boeiende gesprekken. Hij heeft best een druk leven, maar hij zegt dat hij het op zijn beurt verrijkend vindt met mij op te trekken. Tegenwoordig kan ik me met mijn stok en rugzak steeds ­beter redden. Lezen gaat steeds makkelijker, maar ik ben altijd blij als Edwin er is. Als hij ooit zou stoppen, zal ik hem verschrikkelijk missen.”

Anja van Leeuwen (49) en Nancy Slijkoord (48) zorgden voor hun buurvrouw Jacomien Zwemer (43) uit Giessen toen ze in 2013 behandeld werd voor borstkanker.

Anja: “Jacomien en ik ­­­wa­ren net samen op tromboneles gegaan toen ze de diagnose borstkanker kreeg. Die les bleek een goede afleiding. Ze heeft er bijna geen één overgeslagen!” Nancy: “Tijdens de periode van chemo’s en bestralingen kwam ik iedere dag een keer langs. De vaatwasser inruimen, bloemenwater verversen, boodschappen brengen. Ik vond dat vanzelfsprekend. Anja en ik zijn samen mee geweest naar de pruikenwinkel toen haar haar werd afgeschoren. Als ik daaraan denk, krijg ik nog tranen in mijn ogen. Het was moeilijk om haar zo ziek te zien. In haar slechte weken was ze misselijk en heel afwezig. Ik vond het naar om haar dan alleen achter te laten.” Anja: “We maakten dagelijks een wandeling. En als het even wat beter ging, namen we haar mee voor een uitje. Varen met een fluisterbootje. Of wandelen in de Drunense Duinen.” Nancy: “We probeerden leuke dingen voor haar te verzinnen. We hebben een wensboom voor haar gemaakt, met gehaakte vruchten met wensen erin. Anja en ik hadden de grootste lol. We hadden nog nooit gehaakt!” Anja: “Die hele periode heeft onze band behoorlijk verdiept.” Nancy: “Ik ben hartstikke blij voor Jacomien dat ze weer beter is. Maar wil je wel geloven dat ik het ­dagelijkse contact mis?

Zorgverlof voor buren

Dat buren elkaars mantelzorger kunnen zijn, krijgt erkenning van de overheid. Vanaf 1 juli komen buren die voor elkaar zorgen zelfs in aanmerking voor zorgverlof op het werk. U leest hier meer over op
www.degidsvoormantelzorgers.nl > zorgverlof wordt uitgebreid.