Getty Images
Je diensttijd. De mooiste tijd van je leven? Of vooral zinloze tijdverspilling? Pluslezers halen herinneringen op: “Je kreeg ook gelijk een stukje opvoeding mee.”
25 jaar geleden werd de dienstplicht in Nederland officieel opgeschort. Op 1 mei 1997. Het Nederlandse leger werd een beroepsleger en defensie riep vanaf dat moment geen nieuwe dienstplichtigen meer op. Zo lang ons land veilig is, tenminste.
Linea recta naar de kapper
Vóór 1997 vertrokken er jaarlijks duizenden 18-jarige jongens voor het vervullen van hun dienstplicht naar één van de Nederlandse kazernes. Onder hen waren veel Pluslezers. Jan de Vries uit Friesland werd in 1970 werd hij opgeroepen voor de dienstplicht. Een speciaal gecharterde bus haalde in zijn dorp en in de omliggende dorpen de jongens op. Hij werd goedgekeurd en zo begon in 1971 zijn diensttijd in Bergen op Zoom. De Vries: “In 1971 was de verplichte haardracht nog (erg) kort. Een aantal jongens werd linea recta naar de kapper (die zat bij de poort) gestuurd. Toen kon je gelijk wel aanvoelen dat jouw mening hier in feite niet telde; je had maar te doen wat je werd opgedragen.”
Mooiste tijd van mijn leven
Verreweg de meeste ex-dienstplichtigen oordelen positief over hun diensttijd, zo mailden ze naar aanleiding van onze oproep. René Weijts bijvoorbeeld, ziet nog altijd het nuttige van de dienstplicht: “Je kreeg ook gelijk een stukje opvoeding mee en dat was voor veel jongens best goed. Niet luisteren betekend gelijk dat je je vrije weekend op de vliegbasis moest doorbrengen.” En Kees Groeneweg, opgekomen in 1973, schrijft: “Die tijd is één van de mooiste periodes van mijn leven geweest en heeft mij mede gevormd tot wie ik nu ben. Dit geldt denk ik voor veel van mijn dienstmaten, want wij zijn voor zover wij weten de enigste dienstplichtige compagnie die nog regelmatig voor een reünie bij elkaar komt.” En Pluslezer Jan Gebuis leerde er respect te krijgen voor elkaar en onder elkaar.
Volstrekte tijdverspilling
“Het was één van de oneerlijkste verplichtingen, die werd opgelegd aan een paar jongen is het land”, zo vindt Jan van Gelderen: “We leerden er niets, veelal bestond de tijd uit opvulling en zinloze bezigheden. Je kreeg nauwelijks geld en werd behandeld als een kleuter.” “Ik heb mijn diensttijd in 1976 hoofdzakelijk als negatief ervaren”, schrijft Jan Leermakers. Wij moesten tegen de ‘Russen’ vechten (er is nog niet veel veranderd) en kritische vragen over zinloze verspilling van mensenlevens, onnodig oorlogsmateriaal of het kapot maken van de natuur, werden niet op prijs gesteld. Mond houden, doen wat je gezegd wordt. Ik vond het een volstrekte tijdverspilling, we waren niet meer dan kanonnenvoer. Het beste van mijn diensttijd was na afloop de trein naar huis.” Jan de Vries herinnert zich vooral de verveling van de laatste maanden: “Er was voor mij eigenlijk niets mee te doen. Ik was blij dat ik na zestien maanden kon afzwaaien en weer naar mijn burgerbaas kon gaan. Eindelijk weer zinvol werk doe, dat bovendien ook beter werd betaald.”
Dienstmaten die vrienden werden
Hoe kan het, dat de vriendschapen die tijdens de diensttijd werden gesloten na veertig of vijftig jaar nog stééds overeind staan? Een pluslezer legt uit: “Dienstmaten zijn een aparte categorie. Het zijn degenen met wie je op een bevattelijke leeftijd heel intensief avonturen hebt beleefd die je altijd bij zullen blijven. Er zijn er een paar met wie je wat inniger bent, maar af en toe wil je toch de complete club weer zien.” Bijna alle mannen die reageerden, hebben nog steeds contact met één of meerdere dienstmaten van toen. René Weijts niet en betreurt dat het contact verloren ging: “Van de meeste jongen heb ik helaas nooit meer iets vernomen of gezien, erg jammer.” John Heijnekamp komt nog ieder jaar (behoudens Corona) met een leuke groep dienstplichtigen en óók de beroeps bij elkaar: “Eén ding is zeker, we hebben een speciale band. Dat komt misschien ook, omdat we in Seedorf meer op elkaar waren aangewezen dan hier in Nederland.”
Dienstplicht anno nu
De dienstplicht werd niet afgeschaft, maar opgeschort. Iedere Nederlandse 17-jarige (ook de meisjes) krijgt nog steeds een brief van de overheid waarin staat dat ze ingeschreven zijn voor de dienstplicht. Nu de oorlog woedt in Oekraïne wordt de roep om versterking van het Nederlandse leger harder. Nederland heeft een groot tekort aan militairen. Bijna 9000 militaire functies zijn niet ingevuld, een kwart van het totaal. Een Kamermeerderheid voelt momenteel voor een dienstplicht naar Zweeds voorbeeld. Dat is een soort ‘dienstplicht light’. Alleen de echt gemotiveerde jongens en meisjes worden aangenomen. Zij krijgen een militaire basisopleiding voor ongeveer een jaar", vertelt Kamerlid Derk Boswijk in EenVandaag. Boswijk pleit voor de invoering van het Zweedse model. "Ik wil geen herinvoering van de dienstplicht zoals we die vroeger hadden. Maar ik wil het wel laagdrempeliger maken voor jongeren om voor een korte periode in de krijgsmacht mee te lopen." Zweden voerde in 2018 deze aangepaste dienstplicht in onder druk van de toenemende dreiging van Rusland in de Baltische staten. Door die spanningen vond Zweden het nodig om het leger te versterken.