Moderne techniek kan pijn verlichten en helpen bij dementie
Wat gebeurt er als je de technologie waarmee jongeren op hun computer 'gamen' beschikbaar maakt voor ouderen? Dan kun je vanuit je rolstoel opeens rondstruinen in het Louvre of met een ballonvaart de bergen over drijven. Plus-redactrice Lenny Langerveld nam de proef op de som.
In een kano glijd ik door het stille water onder een nachtelijke sterrenhemel. Links en rechts doemen de immense rotsformaties van de Grand Canyon op. Met een zaklantaren schijn ik langs de oevers van de rivier. Ik buk, vleermuizen scheren laag over mijn hoofd.
Ben ik op vakantie? Nee, maar zo voelt het wel. Loom en ontspannen zak ik onderuit. Ik laat me verder meevoeren. Maar niet voor lang. Even later sta ik in een adembenemend besneeuwd winters berglandschap en weer een paar minuten later stijg ik op in een luchtballon boven een rimpelloos bergmeer. Maar.... niets van dit alles is echt. Ik ben in werelden beland die in de computer zijn gemaakt. Door een bril op te zetten, kom ik in die werelden terecht terwijl ik in het echt in Utrecht op een ICT&Health conference zit met honderden mensen om mij heen. Welkom in de wereld van de Virtual Reality (VR).
Spelcomputers
Normaal gesproken worden deze nepwerelden in de computer gemaakt voor jongeren. Ze pakken hun spelcomputer en gaan met elkaar 'gamen'; elkaar achterna zitten in een verlaten stad, of in snelle auto's rondrijden op een racecircuit. Maar, zo dacht Han Dols van het Nederlandse HumanXR, waarom maken we geen werelden voor mensen die aan huis gekluisterd zijn? Trage werelden, mooie werelden.
Niet meer de deur uit
Waar hebben ouderen behoefte aan? Dols vroeg geriaters, fysiotherapeuten en dagbestedingscoaches om met hem mee te denken. Hij had daarbij vooral de mensen in het verpleeghuis in gedachten. Mensen die niet of nauwelijks meer buiten komen, bijvoorbeeld. Of mensen die pijn hebben, die ze graag even willen vergeten. En vooral: mensen die te weinig bewegen. Dols wil hen weer even middenin 'de arena van het leven' kunnen plaatsen. Vijftien 'werelden' heeft HumanXR nu af. Vijftien Virtual Reality ervaringen die speciaal zijn geselecteerd en ontworpen om het welbevinden en de gezondheid van ouderen te bevorderen. Vier zorginstellingen (Vivantes, Proteion, Land van Horne en Groenhuysen) gaan hiermee aan de slag.
Kom in beweging
Terug naar mijn eigen ervaringen... Om in beweging te komen werken de VR-werelden enorm goed. Ik sta verwoed op een nep-kermis grote theepotten kapot te gooien. Ik gooi mijn handen in de lucht om de luchtballon te laten stijgen, ik beweeg intensief met mijn armen om muziek te maken op de xylofoon. Zittend lopen kan óók, zelfs zittend fietsen behoort tot de mogelijkheden. Maar Dols zag ook veel ontroering en stil geluk. Bijvoorbeeld bij de mevrouw die tijdens haar huwelijksreis voor het laatst in de bergen was, en nu weer besneeuwde bergtoppen zag. Of bij die andere mevrouw die in het Louvre kon rondlopen en daar het beroemdste schilderij van de wereld - de Mona Lisa - kon bewonderen. Virtual Reality kan door de afleiding ook pijn verlichten, zo blijkt uit een keur aan internationale studies. Recent onderzoek toont bovendien aan dat het gebruik van VR veelbelovend is bij verbetering van aandacht, de uitvoering van taken, en stimulering van geheugenfuncties.
Dementie
In het verpleeghuis wonen veel mensen met dementie. Is zo'n wereld die niet echt is, niet heel verwarrend voor hen? Dols: "Dit is een vakgebied in wording, er is veel dat we nog niet weten. De zorgprofessional kan het beste inschatten welke ervaring het meest passend is. Dat is per persoon verschillend en het hangt ook af van hetgeen je wilt bereiken." Daarom is de samenwerking met de verzorgenden zo cruciaal: Zij weten dat mevrouw de Jong zo enorm van kunst geniet en dat meneer van Vliet zijn hele leven graag fietste, maar nu te veel pijn heeft om nog naar buiten te gaan. Wat zijn de nadelen? Kun je er bijvoorbeeld misselijk van worden? Dols: "Dat kan. Zogenaamde cybersickness lijkt een beetje op wagenziekte, en zie je vooral bij gebruik van slechte apparatuur en 'gaming'. Maar HumanXR gebruikt alleen hoogwaardige VR middelen en maakt geen ‘snelle spellen’.”
Wensenlijst
Wat staat er op het wensenlijstje? Het liefst wil Dols er nog honderd werelden bij hebben, daaraan werkt hij gestaag door. Op zijn wensenlijst staat uiteraard nostalgie. Een oud huis, met spullen van vroeger waarin ouderen ongestoord kunnen ronddwalen. Een grammofoon met een grote toeter, een granieten aanrecht en een ouderwetse rookstoel. Een pomp in plaats van een waterkraan. De eerste helft van 2018 gebruikt Dols om met circa tien zorginstellingen de Virtual Reality verder te ontwikkelen. Zorginstellingen kunnen een abonnement nemen op deze VR-werelden voor ongeveer 6000 euro per jaar. Ze moeten dan wel eenmalig voor 2500 euro de geschikte computers en apparatuur aanschaffen. Daarvoor krijgen ze een groeiend aantal VR-werelden ter beschikking om hun bewoners blij te maken, in beweging te krijgen en isolement, verveling en pijn voor even op te heffen.
En wat mijzelf betreft: Ik zou weleens in een stad of dorp van vroeger willen rondlopen. Een verdwenen dorp, zoals uit het liedje van Wim Sonneveld: "Het raadhuis met een pomp ervoor, een zandweg tussen koren door, het vee, de boerderijen." En ik vermoed zomaar, dat het er nog gaat komen, ook.
Meer weten?
www.humanXR.com
