Griepprik: ja of nee?

Alle 60-plussers en jongere mensen met bepaalde medische aandoeningen krijgen elk najaar een uitnodiging voor de griepprik. Van hen laat iets meer dan de helft zich ook echt bij de huisarts inenten. Dat worden er elk jaar iets minder. Over het nut van de gratis griepprik is veel discussie. Vorige winter was er een langdurige griepepidemie en werden veel mensen ziek. Volgens het onderzoeksinstituut Nivel werkte de prik wel degelijk, al was de werking aan de zwakke kant.

‘Nee, het griepvaccin is niet goed genoeg’

Joost Zaat, huisarts in Purmerend, publicist en columnist in de Volkskrant.

"Elk voorjaar moeten de makers van het griepvaccin inschatten welke griepstammen in de winter de kop zullen opsteken. Aan de hand daarvan kiezen ze welk vaccin ze gaan maken. In zeven van de elf griepseizoenen gokten ze hierbij gedeeltelijk mis. De effectiviteit was dan slechts 20 procent. Als ze het wel goed voorspelden, was de effectiviteit ook nog laag: 40 tot 60 procent.

Je kunt zeggen: baat het niet, dan schaadt het niet – je krijgt hooguit een rode arm van de prik. Maar ik vind dat het wél schaadt, omdat de overheid de 50 miljoen euro die de prik jaarlijks kost ook anders kan besteden. Zoals aan antirookmaatregelen.

Voor patiënten met de longziekte COPD is griepvaccinatie zinvol. Net als voor mensen met nierfunctiestoornissen, een verzwakt immuunsysteem of een hart- en vaatziekte. Maar over het nut van het vaccineren van iedereen ouder dan 60 jaar zijn meer twijfels. Wanneer je als gezonde 60-plusser de griepprik niet neemt en je loopt toch griep op, dan hoef je jezelf niets te verwijten. Griep kun je namelijk ook krijgen mét de prik. Het klopt dat griep na de griepprik vaak milder verloopt. Maar de risico’s van griep moet iedereen naar mijn idee zelf afwegen. En de voorlichting moet beter, want daarin lees je nu niet hoeveel mensen moeten worden ingeënt om één longontsteking of dode te voorkomen, of hoeveel kleiner de kans op griep precies is.

Voorstanders van de griepprik zeggen vaak dat ieder jaar mensen aan de griep doodgaan. Dat klopt, maar voor hoeveel mensen dit de belangrijkste doodsoorzaak is, weten we niet. In de winter sterven tijdens een griepepidemie altijd meer mensen. De aanname is dat dit door de griep komt en voor een deel zal dat ook kloppen. Vaak zijn het mensen die al heel ziek zijn, bijvoorbeeld in verpleeghuizen.

Voordat je werknemers in de gezondheidszorg of in verpleeghuizen verplicht gaat vaccineren, zodat zij de griep niet verspreiden, zeg ik: toon de effectiviteit daarvan eerst maar eens aan. Waarschijnlijk is het effectiever, en in ieder geval simpeler, als artsen goed hun handen wassen.

Zelf haal ik geen griepprik. Het argument van groepsimmuniteit – mensen met een zwakke gezondheid worden beschermd doordat anderen zijn gevaccineerd – geldt voor veel andere vaccinaties, maar minder voor griep, omdat het griepvaccin buitengewoon matig werkt. Dát blijft mijn grootste bezwaar. Het griepvaccin is niet goed genoeg."

‘Ja, de griepprik is zeker nuttig’

Niels Rossen, huisarts bij Medisch Centrum Wieënhof in Venray en als ‘digi-doc’ actief op sociale media.

"Vorige winter duurde de griepepidemie twintig weken. Er zijn mensen overleden en nog veel meer mensen waren ellendig ziek, moesten op mantelzorgers leunen en zijn uitgevallen op hun werk. Als je daar invloed op kunt hebben met een griepprik en de epidemie minder erg kunt maken, zeg ik: doen!

De 60-plussers vormen een kwetsbare groep en ik vind zeker dat je ze de griepprik moet blijven aanbieden. Niet alleen vanwege het belang van de individuele patiënt, maar ook voor de groepsimmuniteit. Mensen met een zwakke gezondheid worden het best beschermd als voldoende anderen om hen heen ook gevaccineerd zijn. Als huisarts neem ik zelf elk jaar de griepprik, zodat ik de griep niet overdraag van de ene patiënt op de andere.

Werkenden in de zorg krijgen de griepprik aangeboden door hun werkgever. Helaas voelen ieder jaar minder mensen in de zorg zich moreel verplicht de prik te nemen. In het belang van patiënten moet hier een betere voorlichtingscampagne over komen. Jaarlijks sterven in Nederland honderden mensen aan de griep. Dat is niet helemaal te voorkomen, want het gaat vaak om kwetsbare ouderen, maar je moet als zorgverlener wel je best doen waar je kunt. Het is een prikje van niks. Op internet lees je helaas veel onzin over bijwerkingen en risico’s van de griepprik. Zo zijn er mensen die na de griepprik toch griep krijgen en dan denken dat het ‘dus’ aan de prik ligt. Maar dat kan niet.

Er zijn eigenlijk geen tegenargumenten. Ja, het kost geld, maar als je daarmee kunt investeren in het niet laten uitvallen van mensen in de zorg, ben ik vóór. De kranten staan vol over tekorten in de zorg, ook in huisartsenpraktijken. Als ik uitreken wat het mij kost als mijn personeel een week uitvalt en wat dat aan gedoe oplevert aan wachttijden, weegt dat er zeker tegen op. Hoeveel mensen er precies minder zullen sterven dankzij de griepprik is niet zo interessant. De discussie gaat erover wat ‘nuttig’ is. Ik vind het heel nuttig dat patiënten die ondanks de vaccinatie toch griep krijgen, minder lang en minder ernstig ziek zijn. De gemiddelde effectiviteit van de griepprik is nu 29 procent. Ik vind dat genoeg. Ook als je maar 5 procent – één op de twintig mensen – de ellende van griep kunt besparen, vind ik het de moeite en het geld waard. Bij veel medische handelingen zijn die getallen minder gunstig."

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine oktober 2018. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!