Worstelt u met een dilemma of levensvraag? Wellicht kan de filosoof iets voor u betekenen. Journaliste Elke van Riel volgde een paar sessies bij een filosofisch coach.
Op de een of andere manier gebeurt het steeds opnieuw: ik ga te veel verplichtingen aan. En dat terwijl ik al een druk leven heb, met m’n drie schoolgaande kinderen en enerverende werk. Toch lukt het me niet om ‘nee’ te zeggen tegen allerlei zaken die er nog eens bij komen. Het gevolg is een lange lijst met verplichtingen en activiteiten. Veel té lang naar mijn zin, want ik voel me vaak opgejaagd. Ik wil graag minder ballen in de lucht hebben. Waarom lukt dat me niet?
Werk en relaties
Op internet lees ik dat je over dit soort levensvragen en dilemma’s ook met een filosoof kunt praten. Een filosofisch consult blijkt niet bedoeld voor zware psychische problemen, maar voor het analyseren van vragen als: blijf ik dit werk doen tot mijn pensioen of gooi ik het roer om? Of: wat verbindt me nog met mijn partner? Niet direct vragen waarmee je naar een huisarts of psycholoog stapt, maar wel belangrijke onderwerpen. Een filosoof kan helpen hier systematisch over na te denken.
[ITEMADVERTORIAL]
Dat lijkt me wel wat. Ik meld me bij de filosofische praktijk voor levensvragen en keuzeproblemen van Monique Greveling (51) in Amsterdam, Sofiapraxis. Een koffiezetapparaat, twee stoelen, een bureau, boekenrek en een schoolbordje aan de muur vormen het decor waarin de gesprekken zullen plaatsvinden. Monique Greveling begon haar praktijk acht jaar geleden. De meeste mensen die bij haar aankloppen, zitten met vragen over werk en relaties, vertelt ze. Sommigen willen een medisch dilemma bespreken, zoals wel of niet opereren als een operatie een groot risico met zich meebrengt. “Ook als een vraag heel concreet is, gaat het al snel over de manier waarop iemand in het leven staat”, zegt de filosofe, “over angst, schuld, schaamte en plicht.”
Deze thema’s passeren inderdaad de revue als we onze tanden zetten in mijn vraag: hoe geef ik meer richting aan mijn leven? Greveling gaat met mij op zoek naar ‘de vraag achter mijn vraag’. Al snel blijkt dat ik geen last heb van een assertiviteitsprobleem (geen ‘nee’ durven zeggen), het is vooral een identiteitskwestie. Ik sta erg open voor anderen en ben bijvoorbeeld extreem invoelend en meelevend. Er vallen haar meer zaken op. “Ben je een twijfelaar?”, vraagt ze al na vijf minuten. Ik moet lachen: dat kun je wel zeggen. Ze hoort ook veel ‘moeten’ in mijn verhalen. Ik voel me inderdaad snel verantwoordelijk en wil graag ‘het goede doen’. ‘Wat ís goed doen?’ is de – typisch filosofische – vraag die Greveling mij vervolgens voor de voeten werpt.
We bespreken waarom het voor mij zo belangrijk is om verantwoordelijk en verstandig te zijn. Zijn dat waarden die ik heb meegekregen in mijn opvoeding? Greveling blijkt een scherp luisteraar. Op een losse opmerking over ‘angst’, waar ik overheen praat, komt ze terug. Is verstandig-zijn voor mij misschien een manier om grip te hebben op de onzekerheden van het leven? Kan ik het leven accepteren, inclusief verval, lijden en dood? En wat is volgens mij het verschil tussen mededogen dat je echt voelt en mededogen waartoe je je verplicht voelt? Door dit soort vragen gaat het gesprek snel de diepte in. Omdat we vooraf hebben afgesproken om slechts drie sessies te doen, ligt het tempo hoog en maken we grote stappen.
Wel consult, geen therapie
Hoewel een filosofisch consult niet bedoeld is als therapie, blijkt het op deze manier morrelen aan je overtuigingen behoorlijk indringend. Voor wie gebukt gaat onder ernstige psychische problemen zou dit te veel gevraagd kunnen zijn. Monique Greveling weigert soms iemand als ze inschat dat diegene niet stabiel genoeg is en eigenlijk langdurige therapie nodig heeft.
Onderwerpen als geluk en lijden zijn bij uitstek filosofische thema’s, vindt Greveling. Ze is ervan overtuigd dat inzichten over dit soort onderwerpen, opgedaan in drieduizend jaar westerse en oosterse filosofie, mensen verder kunnen helpen bij levensvragen en keuzeproblemen. Toch is het filosofisch consult nog altijd niet erg bekend. En voor veel mensen is de drempel te hoog. Ten onrechte; er klinken geen citaten van filosofen en je hoeft ook niet hoogopgeleid of een makkelijke prater te zijn. De enige voorwaarde is dat je bereid bent jezelf onder de loep te nemen. Je moet over jezelf willen nadenken.
Huiswerk mee
Dat blijkt hard werken, ook thuis, want ik krijg schrijfopdrachten mee. Huiswerk is een vast onderdeel, anders is het te vrijblijvend, vindt Greveling. Ik moet nadenken over de voor- en nadelen van twee modellen om in het leven te staan. De ene: meer ruimte innemen. De andere: mezelf beschermen tegen invloeden van buiten.
Mijn tweede schrijfopdracht is ‘automatisch’ schrijven, zonder het tussendoor over te lezen en er nog eens over na te denken. Thema: wat is een normaal mens? Dit omdat ik tegen Greveling zei dat ik mezelf probeer op te voeden tot een ‘normaal mens’.
Het levert een tekst op waaruit weliswaar veel twijfel spreekt, maar ook een onmiskenbaar persoonlijk geluid. En nuchtere levenslust. Het gaat niet om denken en moeten, maar om zijn en doen, constateer ik al schrijvend. “Bak een taart, knuffel een kind, wroet in de aarde. Dan ruik en voel je iets en kan het leven simpel en goed zijn.”
Ontmaskering en verzet
“Het mooiste is als iemand echt eerlijk kan zijn tegenover zichzelf en z’n maskers kan laten vallen”, vindt Greveling. “Dat geeft helderheid en rust.” Dat strookt met wat ik ervaar in de loop van de sessies: ik krijg zeker meer inzicht in mezelf.
Maar het ‘ontmaskeren’ is niet altijd aangenaam, hoe respectvol het ook gebeurt. Het leidt tot nóg meer twijfel. En het roept verzet op, want hoe ik denk, is onderdeel van mijn persoonlijkheid – en dat schud je niet even af. Natuurlijk kun je niet steeds ‘het goede’ doen, maar je kunt het toch proberen…? Anderzijds: dat ik ‘mezelf zijn’ associeer met kleinzielig of egocentrisch zijn, is wel vreemd, moet ik toegeven.
Greveling overtuigt me ervan dat het wijs is mezelf meer toe te staan een mens van vlees en bloed te zijn.
Als ik durf uit te gaan van wat ik zélf vind, in plaats van hoe het ‘hoort’, wordt het maken van goede keuzes makkelijker. Dat zorgt voor meer ruimte voor belangrijke kwaliteiten als rust, diepgang en spontaniteit. Klinkt aantrekkelijk! Met dit voor ogen moet het me lukken mijn valkuilen te vermijden.