‘Instappen!’
Altijd al door de Schotse Hooglanden willen trekken, maar dan zonder natte schoenen? Vanuit de trein geniet je evenveel van de zon als van de regen.
Kunnen we van een wereld houden zonder nattigheid en woestheid? O, laat ze niet verdwijnen, ruigte en dras; leve het onkruid en de wildernis! Gisteren las ik deze regels uit een gedicht van Gerard Manley Hopkins op de gevel van het parlement in Edinburgh. Vandaag, in de trein van Glasgow naar Fort William, realiseer ik me hoe treffend deze woorden de Schotse Hooglanden bezingen.
De dertig leden van ons reisgezelschap zitten al een uur met hun neus tegen de treinruiten gedrukt om het voorbijschuivende landschap in zich op te zuigen. Eerst zagen we links in de diepte de zon schitteren op Loch Long. Daarna klommen we via het Falloch-dal de bergen in, omgeven door mist en watervallen. En nu, op de woeste hoogvlakte van Rannoch Moor, slaat de Schotse nattigheid die de dichter zo bejubelt striemend tegen de ramen.
Opgeslokt door het hoogveen
De dramatiek van de plek wordt nog eens extra benadrukt door onze reisleider, Gordon. Hij vertelt hoe moeizaam de aanleg van de spoorlijn in 1890 verliep: “Duizenden arbeiders stortten wekenlang steenbrokken in het moeras van Rannoch Moor om een stevige spoordijk te creëren. Zonder resultaat. Alles werd opgeslokt door het hoogveen.”
Een drijvend matras
Voor de directie van de West Highland Line was die bodemloze put een financiële nachtmerrie. “Ze bedachten een ingenieuze oplossing”, vertelt Gordon. Hij wijst naar de eindeloze vlakte die plotseling felgroen oplicht onder een loodgrijze lucht: “De rails zijn aangelegd op een drijvend matras van takken en boomwortels.”
Dezelfde dan nog bezorgd
Buiten zie ik een roedel herten door het natte veen ploeteren. Als je zelf zo relaxed door het landschap glijdt, is het moeilijk voor te stellen hoeveel bloed, zweet en tranen hier voor ons comfort vergoten zijn. “Het grappige is”, zegt Gordon, “dat het initiatief voor deze spoorlijn genomen is door een meneer Boyd in Fort William, die zijn ’s ochtends in Londen gedrukte krant op dezelfde dag bezorgd wilde hebben.” Grinnikend: “Ik weet het, wij Britten zijn rare snuiters.
Fort William
Vier uur na ons vertrek uit Glasgow bereiken we de woonplaats van Boyd. Fort William ligt aan de voet van Schotlands hoogste berg, Ben Nevis. De stad is een ideaal uitgangspunt om dit deel van Schotland te verkennen, zoals bijvoorbeeld het 13de-eeuwse kasteel Duart Castle op het eiland Mull. Maar voor de treinliefhebber is Fort William toch vooral het vertrekpunt van een van de mooiste stoomtreinen ter wereld: de Jacobite Steam Train van Fort William naar Mallaig.
Meanderen
De bouwers van dit spoortraject hadden geen geld voor dure tunnels en het gevolg daarvan is dat de rails door het landschap meanderen. De treinreiziger voelt zich hierdoor bijna een avonturier. Het ene moment slaan twijgen als zwepen tegen de ramen (steek je hoofd niet zomaar naar buiten!), het andere moment heb je een betoverend zicht op een rotsige kust die met zijn weelderige begroeiing subtropisch aandoet.
Potter-universum
In de stoomtrein zit tegenover me Olivia uit Sydney, Australië. Voor haar gaat met deze treinreis een jarenlange droom in vervulling. Ze is namelijk niet alleen een treinliefhebster, maar ook een fervent Harry Potter-fan. Enthousiast vertelt ze hoe ze een paar dagen geleden in Edinburgh het koffiehuis heeft bezocht waar schrijfster J.K. Rowling stamgast was en aan haar Harry Potter-boeken werkte. En hoe de sfeer in de oude straten haar helemaal in het Potter-universum onderdompelde.
Hogwarts Express
Maar, verzekert Olivia me, het absolute mekka voor de Potter-fan gaan we over een paar minuten bereiken: het Glenfinnan-spoorviaduct, dat in een gracieuze bocht op twintig hoge poten het dal van de rivier Finnan oversteekt. In vier films van de Harry Potter-serie figureert de stoomtrein naar Mallaig als de Hogwarts Express, die de tovenaarsleerlingen naar hun school brengt. Olivia zit inmiddels tegen het raam geplakt. “De scène waarin Harry de trein mist en daarna in een vliegende auto tussen de bogen van dit viaduct door buitelt, die moet je gezien hebben!
Een godsgeschenk
Naast me geniet Gordon van Olivia’s enthousiasme. “De stoomtrein en de Potter-films hebben deze spoorlijn van de ondergang gered”, zegt hij. Niet alleen voor de afgelegen spoorlijn, ook voor het ingeslapen vissersdorp Mallaig waren ze volgens hem een godsgeschenk. “De restaurants daar hebben nog nooit zoveel cullen skink geserveerd. Dat is een soep van gerookte schelvis, aardappelen en uien. Een plaatselijke specialiteit. Echt heerlijk hoor!”
Terugkeren op aarde 
Getty Images
Na het viaduct stopt de trein een half uur op het station van Glenfinnan, zodat passagiers zoals Olivia even op aarde terug kunnen keren. Op het perron worden we verwelkomd door een 13-jarige doedelzakspeler wiens longen nog niet groot genoeg zijn voor zijn instrument. Om de minuut moet hij naar adem happen en valt de muziek even stil. Maar dat verhoogt alleen maar de bijzondere sfeer die er in het authentieke stationnetje hangt. Luisterend naar de melodie van Auld Lang Syne realiseer ik me dat deze reis nu al niet meer stuk kan. En dat terwijl de stad Inverness en het traject naar het kustdorp Kyle of Lochalsh nog in het verschiet liggen.
"Van wie is dit landschap?"
De locomotief van de Jacobite hoest een witte wolk op en laat de fluit snerpen. Tijd om weer in te stappen. Een kwartier na Glenfinnan rijden we in een kwikzilverig licht over de oever van Loch Eilt. Het geroezemoes van stemmen in de wagons verstomt langzaam. Iedereen kijkt gebiologeerd naar buiten. Mist en zon spelen rond piepkleine eilandjes die begroeid zijn met eeuwenoude dennen. Het lijken wel tuintjes met bonsaibomen die op het meer drijven. Alsof een Potteriaanse toverspreuk ons in een Japans aquarel heeft doen belanden. Gordon stoot me aan en fluistert: “Ken je de dichtregel die op het Schotse parlement aangebracht is: “Van wie is dit landschap? Van de man die het bezit, of van mij, die er bezeten van is?”
Schotland praktisch
- Journalist Mick Palarczyk maakte een 9-daagse reis georganiseerd door touroperator Great Rail Journeys langs Edinburgh, Fort William, Mallaig, Inverness en Kyle of Lochalsh. De reis is te boeken bij Plus Reizen.
Getty Images - Meer weten over de Jacobite stoomtrein? Kijk op www.westcoastrailways.co.uk
- Vanuit Fort William kun je onder andere naar het 13de-eeuwse kasteel Duart Castle op het eiland Mull. Meer info: www.duartcastle.com
- In Edinburgh kun je The Elephant House bezoeken, een van de cafés waar J.K. Rowling haar eerste Harry Potter-boek schreef.
Plus organiseert in samenwerking met reisorganisaties ook reizen, van Portugal tot Canada. Bekijk ons aanbod hier.
- Plus Magazine