Medisch laseren in de operatiekamer: van hersentumoren tot keelamandelen

Medisch specialisten, zoals oogartsen, ­dermatologen, kno-artsen en chirurgen, gebruiken in totaal 137 verschillende lasers in ziekenhuizen, blijkt uit onderzoek uit 2011 van het RIVM. Met het oog op de snelle ontwikkelingen in de ­geneeskunde op lasergebied, kun je gerust aannemen dat dit aantal inmiddels is toegenomen. 

Neurochirurg Pieter van Eijsden ziet deze ontwikkelingen ook in de operatiekamer terug. “Voor ­epilepsie, hersentumoren, de ziekte van Parkinson en bewegingsstoornissen, zoals essentiële tremor, gebruiken we stereotactische laserablatie, een nieuwe techniek uit Amerika. Stereotactisch betekent dat je driedimen­sionaal en onder gecontroleerde omstandigheden op het juiste plekje in het brein wilt komen. Er zit op dat plekje bijvoorbeeld een tumor, of er is een bepaald gebied dat epilepsie veroorzaakt. Om daar bij te komen, moeten we een gaatje in het brein maken zonder schade te veroorzaken aan het omliggende weefsel. Dit gaatje moet heel precies zijn en de juiste grootte hebben. Met andere klassieke (operatie)technieken kan dit ook, maar vaak niet zonder schade aan te richten. Met stereotactische laserablatie is dit wel mogelijk, en dat maakt het uniek.” 

We kunnen nu precies het juiste gaatje op de goede plek in het brein maken zonder schade aan te richten

Precies de juiste plek

Stereotactie hoort bij de neurochirurgie en bestaat al lang, maar het nieuwe onderdeel is eerder­genoemde ablatie via laser. “Hierbij brengen we stereotactisch een laserprobe – een gekoeld glasvezelkabeltje – op de juiste plek, waarna we de laser aanzetten en deze de omliggende hersenen ­verwarmt. Hierdoor wordt de plek geableerd, of anders gezegd: weggebrand of vernietigd. Het heel precies warm maken is de mooie innovatie van deze techniek. De temperatuur in het hoofd is namelijk direct zichtbaar te ­maken op een MRI-scan. Een groot voordeel van de laser.”  

Niet zonder risico

Met de laserablatie brandt de chirurg gaatjes van een exacte grootte op moeilijk bereikbare, diep liggende plekjes in de hersenen. Dat betekent niet dat de behandeling zonder risico is. “We maken toch een gaatje in het brein. En we hebben veel controle over hoe we de laserablatie daar doen, maar nooit honderd procent. De reden dat mensen deze ­behandeling krijgen, is omdat opereren op die plek gevaarlijk is. Het ligt heel dicht tegen ­verschillende belangrijke hersengebieden aan. Een gaatje dat ­1 millimeter te groot is, kan al ­problemen geven met bewegingen van de arm of het been, of met zien. Dat maakt het paradoxaal. Het is een heel veilige techniek; daarom gebruiken we het juist op gevaarlijke plekken – en dus kun je er toch een ver­velende complicatie aan over­houden. Daarom moeten we bij elke patiënt het gesprek aangaan, want het is elke keer weer een ­afweging. Die risico’s zijn altijd te relateren aan het plekje waar we mee bezig zijn. Dat is bij iedere patiënt weer anders.” 

Het is een heel veilige en mooie techniek, daarom gebruiken we het juist op gevaarlijke plekken

Complexe vormen

Stereotactische laser­ablatie is al een nieuwe techniek is binnen de neurochirurgie, maar binnen deze techniek zijn er ook ontwikkelingen. “Nu ontstaat de ablatie, het gaatje, rondom het uiteinde van de laserprobe. Dat ziet eruit als een bolletje. En dat bolletje maak je in dezelfde richting als waarin de draad naar binnen ­gestoken wordt, in het verlengde ervan. De nieuwe ontwikkeling hierin is dat je dat licht ook ­onder een hoekje naar buiten kan laten komen, bijvoorbeeld op 45 graden. Dat bolletje ligt dan een beetje aan de zijkant. Het voordeel daarvan is dat ik de draad niet alleen terug kan trekken maar ook kan draaien, zodat ik complexere vormpjes kan maken dan alleen bolletjes achter elkaar. Die vormpjes kan ik vervolgens maken op plekken waar de tumor of de aangedane plek zit. Want niet alles heeft een bolvorm; ze zijn soms ovaal of hebben uitstulpingen. En soms wil ik bij iemand met epilepsie bijvoorbeeld een hersenstructuur – een hippo­campus – maken met complexe bogen, een conische vorm. Ik verwacht dat we dit soort minimaal invasieve behandelingen in de neurochirurgie steeds meer gaan uitvoeren. Als we het hoofd daarbij minder vaak hoeven open te maken – wat een grote operatie is – betekent dat een sneller herstel voor de patiënt”, voorspelt Van Eijsden. 

Keelamandelen

Ook voor de kleinere, maar toch invasieve ingrepen, zoals het ­verwijderen van keelamandelen, biedt de laser een goed alternatief voor een operatie. Jaarlijks worden in Nederland zo’n 10.000 volwassenen aan hun keelamandelen geopereerd. Een klassieke tonsillectomie, zoals dat in medische termen heet, wordt onder narcose uitgevoerd en gaat ­gepaard met pijn, een risico op wondinfecties, smaakstoornissen en serieuze nabloedingen. Dat maakt het een invasieve operatie, met een gemiddeld herstel van meer dan twee weken. “Vaak ­komen klachten bij volwassenen door chronische of terugkerende ontstekingen van de keelamandelen. Ze hebben dan last van keelpijn, koorts, slikklachten en soms uitstralende pijn. Sommigen ­hebben slaapapneu door grote keelamandelen. Ook keelamandelsteentjes kunnen klachten ­geven: dat zijn steentjes die in de keelamandel tussen de crypten – een soort kleine, onderliggende ruimtes – van het lymfeweefsel gaan zitten. Verwijder je die ­crypten, dan haal je gelijk ook die steentjes weg. Dat kunnen we allemaal relatief eenvoudig oplossen met CO₂-laser-tonsillotomie, onze nieuwste techniek in de behandeling van keelamandelen”, vertelt Justin Wong Chung, arts-onderzoeker KNO, die samen met kno-arts Henk Blom onderzoek heeft ­gedaan naar deze behandeling. “Het is een innovatieve behan­deling, die we momenteel in ­Nederland alleen nog in het ­HagaZiekenhuis aanbieden.”

Geen opname nodig

In tegenstelling tot de klassieke operatie kun je voor een laser­behandeling terecht bij de poli­kliniek, zonder narcose. “Je krijgt een speciale bril op en dan ­worden eerst je keelamandelen verdoofd met twee kleine prikjes. Vervolgens krijg je de vraag om diep in te ademen, zodat tijdens de uitademing het lymfeweefsel van de keelamandel wordt ­geableerd of ‘verdampt’ door de CO₂-laser. Dat herhaalt zich aan beide kanten, totdat de keel­amandelen in een paar minuten weggelaserd zijn”, aldus Wong Chung. Een groot voordeel van deze behandeling is dat er geen ziekenhuisopname meer nodig is: na een uur kun je weer naar huis, met wat algemene adviezen op zak. Daarna kun je snel weer je dagelijkse bezigheden oppakken. 

Voor een laserbehandeling kun je gewoon naar de polikliniek, zonder narcose

Minder complicaties

En er zijn nog meer voordelen. “Uit eigen onderzoek blijkt dat er aanzienlijk minder ­hevige complicaties zijn, vergeleken met de klassieke behandeling van een keelamandeloperatie. Ook is de herstelperiode korter en wordt de behandeling als minder pijnlijk ervaren. Bovendien zijn er veel minder nabloedingen en áls deze er al zijn, stoppen ze vaak vanzelf.” Dat laatste heeft te maken met nog een voordeel van het ­laserlicht. “Als er een vaatje zit dat een beetje bloedt, dan kunnen wij het dichtmaken door de laser even uit focus te trekken.” 

Wong Chung heeft ook gekeken naar het resultaat één en twee jaar na de behandeling, en of mensen op een gegeven moment weer klachten kregen. “Er bleek iets verschil te zijn in de effectiviteit tussen de klassieke methode en de laserbehandeling, maar dat was niet terug te zien aan de patiënttevredenheid. In beide groepen waren mensen even ­tevreden over het resultaat. Een enkeling wilde een tweede laserbehandeling ondergaan, maar bij het merendeel was dit niet nodig.” 

Wanneer je in aanmerking komt voor de lasertonsillotomie, wordt de ingreep in het HagaZiekenhuis volledig vergoed door vrijwel alle grote zorgverzekeraars. Andere ziekenhuizen zijn op dit moment bezig om de ingreep in de toekomst aan te gaan bieden.

Pieter van Eijsden is (kinder)neurochirurg, gespecialiseerd in epilepsie, bij het UMC Utrecht. Justin Wong Chung is arts-onderzoeker KNO bij HagaZiekenhuis en LUMC en oogarts bij Maasziekenhuis Pantein.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine december 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.