Minder complicaties, korter in het ziekenhuis
Goed eten, de conditie verbeteren en ook jezelf geestelijk trainen: steeds meer ziekenhuizen vinden het belangrijk dat patiënten zich goed voorbereiden op een operatie. Dat heet 'prehabilitatie'. De voordelen zijn groot, want wie fitter en sterker een operatie in gaat, kan sneller en beter herstellen.
Sterker: fysiek en mentaal
Sommige operaties moeten met spoed gebeuren, dan is er geen of nauwelijks tijd voor een voorbereiding. Maar er zijn ook operaties met een wachtlijst, of waarbij er wat langer de tijd is om je voor te bereiden. Ziekenhuizen bieden dan tegenwoordig steeds vaker de mogelijkheid om mee te doen aan een prehabilitatie-programma. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat prehabilitatie kan zorgen voor sneller herstel, minder lange opname in het ziekenhuis en minder complicaties. De moeite waard dus!
Wetenschap
De Nederlandse Vereniging voor Heelkunde heeft onlangs een standpunt uitgebracht over prehabilitatie. Wat de specialisten in deze vereniging graag willen, is dat de programma’s in ziekenhuizen meer op elkaar gaan lijken. Zo kan er goed onderzoek worden gedaan naar de effecten van de programma’s. Ook willen de artsen meer onderzoek naar het effect van de programma’s. Tot nu toe lijkt prehabilitatie een gunstig effect te hebben op de hersteltijd en op het verminderen van complicaties. Maar er is echt nog meer wetenschappelijk bewijs nodig.
Prehabilitatie wordt momenteel vooral toegepast bij patiënten die geopereerd worden in verband met darmkanker. Dit zijn meestal operaties die langdurige herstel vragen en waarbij vaak complicaties optreden. Maar ook voor operaties aan andere organen in buik of romp is prehabilitatie zinvol. Het is altijd verstandig om zo fit mogelijk aan een operatie te beginnen, welke operatie dan ook. Onderzoeker en huisarts Stefan van Rooyen ontwikkelde het programma 'Fit4surgery'. Hij claimt op de website dat mensen zich al fitter gaan voelen na 1 week trainen en goed eten. Het effect is er dus al snel!
Vier onderdelen
Een prehabilitatieprogramma bestaat uit verschillende onderdelen. Om te beginnen is dat goede voeding, om het lichaam alle voedingsstoffen te geven voor herstel. Ten tweede is dat conditietraining, om de spieren sterker te maken en meer spierweefsel te kweken. Het derde onderdeel is mentale training. Een operatie kan namelijk behoorlijk ingrijpend zijn, en het is goed om je voor te bereiden op de geestelijke aspecten rondom ziekte en herstel. De vierde component is stoppen met ongezonde gewoontes, zoals roken of te veel drinken. Dat helpt je lichaam ook om alle krachten te kunnen richten op het herstel. Best een intensieve klus dus, die prehabilitatie! Maar het goede nieuws is dat je veel kunt bereiken in betrekkelijk korte tijd.
Eiwit en vezels
Sommige mensen voelen zich ziek voor een operatie en hebben daardoor al een periode niet goed gegeten. Andere mensen hebben nog wel een normale eetlust, maar kunnen wel wat extra “krachtvoer” gebruiken om spiermassa op te bouwen. Goed eten voor een operatie betekent vooral ruim voldoende eiwitten eten en zorgen voor extra gezond eten, met veel vezels, vitamines en mineralen. Daarmee krijgt het lichaam alle voedingsstoffen die nodig zijn voor herstel. Eiwitrijke producten zijn bijvoorbeeld kwark, eieren, kaas, vlees, vis en peulvruchten. Het is goed om 3 tot 4 keer per dag te zorgen voor iets eiwitrijks. Lukt het niet om dat te eten, dan zijn er op medisch advies ook speciale eiwitrijke voedingen te krijgen, zoals shakes en toetjes. Behalve eiwitten verdienen ook vezels extra aandacht. Uit Nederlands onderzoek onder patiënten met dikkedarmkanker blijkt dat vezels echt belangrijk zijn voor het herstel. Bij elke 10 gram extra vezels die de deelnemers aan het onderzoek aten, kwam 25 procent minder complicaties voor. Veel groenten, fruit, peulvruchten en volkorenproducten eten dus!
Bouw spieren op
Waarom voelen mensen zich in de herstelperiode na een operatie vaak zo slap? Omdat ze spiermassa en conditie zijn verloren. Verlies van spiermassa zorgt ervoor dat elke beweging zwaarder voelt, zelfs het ademhalen of opstaan uit je stoel. Hoe meer spiermassa je opbouwt voor een operatie, hoe minder last je hebt van verlies van spiermassa en conditie. Perfect voor meer spiermassa-opbouw is krachttraining. En ook dat kan al in een paar weken effect hebben. Doe het onder professionele begeleiding én eet voldoende eiwitten, want dat zijn de bouwstenen voor nieuwe spieren.
Rust in je hoofd
Ziek zijn, een operatie en andere behandelingen brengen onzekerheid en angst met zich mee. Er zijn verschillende tools om hiermee om te gaan, zoals mindfulness, ademhalingsoefeningen, gesprekken en journalling (je zorgen toevertrouwen aan papier). Een psycholoog kan je eventueel helpen om met de stress en angst om te gaan.
Stoppen met ongezond gedrag
Rook je, of drink je te veel, of gebruik je drugs? Een naderende operatie kan een goede stimulans zijn om er nu eens echt mee te stoppen. Daarmee help je je lichaam enorm in het herstel. Je hoeft dit niet alleen te doen, er is genoeg professionele hulp voorhanden. Dit onderdeel zit ook altijd in de prehabilitatieprogramma’s van ziekenhuizen.
Zelf goed voorbereiden
Prehabilitatie richt zich tot nu toe met name op herstel na operaties. Maar ook bij andere behandelingen, zoals chemotherapie, radiotherapie of fysiotherapie, is het slim om extra aandacht te besteden aan je voeding en conditie. Het is altijd de moeite waard om goed te eten en te trainen voorafgaand aan een behandeling. Al is het alleen maar omdat je daarmee zelf ook wat invloed kunt uitoefenen op je behandeling en herstel. Zo houd je een (beetje) gevoel van regie in een moeilijke periode.