Computergames spelen - meer dan de helft van de 50-plussers doet het al. Het is een leuk tijdverdrijf, maar wist u dat gamen ook goed is voor uw brein?
Bij computerspelletjes denken veel mensen aan agressieve games, waarbij je in een virtuele ruimte tegenstanders in mootjes moet hakken of omver moet schieten. Twintig jaar geleden zagen de meeste games er misschien zo uit, maar dergelijke spelletjes vormen tegenwoordig nog maar een fractie van het aanbod. Anno 2009 zijn er games waarin je een virtuele raceauto moet besturen, zo lang mogelijke woorden moet maken, virtueel koekjes moet bakken, puzzels moet oplossen of een virtuele huisdier moet opvoeden.
Een van de populairste computerspelletjes van nu is Bejeweled.
Op het computerscherm zie je een groot vlak met zeven soorten juwelen. Met je muis kun je steeds twee juwelen van plek doen wisselen. Het doel is om drie van dezelfde soort juwelen naast elkaar te krijgen. Als je snel genoeg bent, ga je door naar een moeilijker niveau waar nog meer punten te behalen zijn.
Deze nieuwe generatie games betekent het einde van het tijdperk waarin computerspelletjes alleen maar voor jonge mannen waren. Het spelen van computerspelletjes (‘gamen’) gebeurt inmiddels door mensen van alle leeftijden, achtergronden en opleidingsniveaus. Zo blijkt uit onderzoek van het TNS NIPO dat liefst 57 procent van de 50-plussers – iets meer vrouwen dan mannen – geregeld een computerspel speelt, gemiddeld twee uur per week. Zo’n 10 procent van de 50-plussers speelt acht uur per week of meer. Daarmee is gamen, qua tijdsbesteding, het lezen van tijdschriften en kranten bijna voorbij. Het meest gespeeld worden puzzelspelletjes, zoals Bejeweled en Tetris. Maar ook computerspelletjes waarmee je je brein kunt trainen zijn populair.
Bookworm of Scrabble
Veel computerspelletjes zijn geïnspireerd op ‘ouderwetse’ spelletjes of lijken erop. Maar via de computer schaken, of Bookworm spelen, waarbij je zo lang mogelijke woorden moet maken, biedt meer uitdaging dan gewoon schaken of scrabbelen. Want computerspelen hebben vaak verschillende levels (niveaus), van makkelijk naar moeilijk. Beheers je de virtuele puzzel, het koekjes bakken of de race op het makkelijkste niveau, dan ga je door naar een moeilijker niveau. Die voortdurende mentale uitdaging maakt computerspelletjes zo leuk.
Bovendien tikt vaak de tijd mee. Over een papieren sudoku kun je eindeloos doen, maar een sudoku op de computer moet je niet alleen goed, maar ook snel oplossen. Nog sterker dan gewone spelletjes veroorzaken computergames daarmee een optimale concentratie, die ook wel ‘flow’ wordt genoemd. Zit je in een flow, dan vergeet je alles en heb je nog maar één doel: zo goed mogelijk presteren.
Spetterend vuurwerk
Er is nog een reden waarom gamen zo prettig is. Middels een puntenaantal, reactietijd, of rangorde geeft de computer voortdurend aan hoe je het doet. Doe je het goed, dan word je beloond met toegang tot een hoger level, een gouden medaille of spetterend vuurwerk op je computerscherm. Verbeter je jezelf dan geeft dat een kick.
Volgens neuropsycholoog Margriet Sitskoorn, schrijfster van ‘Lang leven de hersenen’, activeert dergelijke positieve feedback het beloningssysteem in de hersenen. Dat zorgt voor een prettig en gelukkig gevoel.
Computerspelletjes doen nog meer voor je, omdat er veel meer mogelijk is dan bij gewone spelletjes. Je fantasie wordt extra geprikkeld en je wordt gedwongen om buiten bestaande kaders te denken. Zo kun je in Dungeons and Dragons vechten tegen draken en andere monsters en moet je in Garfield een kat door een terrein van uitbarstende vulkanen en enorme, vijandige insecten zien te loodsen.
Games kunnen ook meer specifieke mentale vaardigheden trainen. Zo wordt je ruimtelijk inzicht groter door Medal of Honor, een driedimensionaal spel waarin je je moet bewegen in een virtuele ruimte. Maar volgens Margriet Sitskoorn moeten we het effect van computerspelletjes ook weer niet overschatten: “Wil je je mentale vaardigheid verbeteren, dan moet een spel wel precies die vaardigheid trainen.” Bookworm of Bejeweled helpen je niet om boodschappenlijstjes te onthouden. Daarvoor moet je oefenen in het onthouden van rijtjes woorden.
Hierin verschillen games niet veel van ‘gewone’ spelletjes. Ook Scrabble en kruiswoordpuzzels houden je brein scherp. En voor alle spelletjes geldt: wil je een vaardigheid op peil houden dan moet je blijven oefenen. Anders verdwijnt het positieve effect.
Breinfuncties
Volgens Margriet Sitskoorn kunnen vooral ouderen baat hebben bij gamen. “Een deel van de breinfunctie, zoals het geheugen, vermindert met de leeftijd. Maar daar hoef je je niet bij neer te leggen. Je kunt op elk moment in je leven nieuwe dingen leren en je vaardigheden aanscherpen. Het brein is namelijk plastisch: train je ergens in dan ontstaan er nieuwe netwerken en verbetert de communicatie tussen bepaalde celgroepen. Dat zorgt ervoor dat je, op die vaardigheid, beter presteert.” Computergames en ouderwetse spelletjes zoals Memory of Scrabble kunnen daarbij een rol spelen.
Voor ouderen met weinig computerervaring zit er nóg een voordeel aan gamen: het maakt je op een speelse manier vertrouwd met de computer en verlaagt de drempel om de computer ook voor andere dingen te gebruiken.
Er is ook een schaduwkant, want zo’n 10 procent van de oudere gamers zegt het spelen van computerspelletjes verslavend te vinden. Zij hebben de neiging meer te spelen dan ze eigenlijk willen of hadden gepland.
Doordat gamen, net zoals cocaïne of heroïne, het beloningssysteem in de hersenen activeert, kan het inderdaad heel verslavend werken. Het prettige gevoel van de beloning smaakt naar meer en motiveert om door te gaan met spelen.
Gezellig gamen
Gamen kan ook nogal a-sociaal lijken. Je zit maar een beetje in je uppie achter dat scherm. Toch hoeft gamen niet per se een individualistische bezigheid te zijn, want via internet kun je contact maken met spelers van over de hele wereld tegen wie je kunt
spelen.
Trouwens, mits je niet overdrijft, is het heel handig dat je computerspelletjes alleen kunt spelen. Ondanks de voordelen van computerspelletjes, kunnen ze de ouderwetse spelletjes niet helemaal vervangen. Games worden vaak gespeeld door mensen die waren vergeten hoe leuk spelletjes ook al weer waren. Veel gamers gaan vervolgens ook weer vaker ouderwetse bordspelletjes doen. Zeker als gezelschapsspel, blijven ‘ouderwetse’ bord- en kaartspelletjes hun charme houden. Samen gezellig een potje ganzenborden of mens-erger-je-nieten voor de open haard vervang je niet zo maar door een computer.
Antoon de Kleijn (60) gamet sinds hij zijn vriendin, die al gamede, een paar jaar geleden leerde kennen.
“Na het eten speel ik graag een uurtje Jewel Quest. Je moet daarbij steeds rijtjes van drie dezelfde steentjes vormen, net zolang tot het hele onderliggende vlak goud is geworden. Mijn vriendin en ik zitten samen achter de computer en spelen om de beurt om elkaar te verslaan.
Ik speel niet graag alleen. Zit ik in mijn eentje achter de computer, dan ben ik liever met mijn foto’s bezig, een grote hobby van me. Bovendien houd ik van een heleboel andere dingen. Ik maak graag doorlopers, ik lees graag en ga met de hond uit wandelen. Die dingen mogen niet lijden onder de computerspelletjes.”
Mia Jansen (60) gamet ongeveer tien uur per week. Ze speelt graag Cradle of Rome, een spel waarin je, door puzzels op te lossen, een stad bouwt.
“Toen mijn man net overleden was speelde ik vaak ’s nachts. Ik miste hem, voelde me eenzaam en kon niet slapen. Iemand midden in de nacht bellen wilde ik ook niet, dus ging ik gamen. Nu ik me weer beter voel speel ik alleen nog overdag.
Een computerspel is nooit hetzelfde. Elk level is anders, dus het blijft een uitdaging. Ik vind het leuk om te zien hoe ik steeds beter en sneller word.
Maar: het is wél verslavend. Op een keer was ik met iemand in gesprek en zag ik de blokjes uit het computerspel in gedachten nóg vallen. Toen dacht ik: nu is het even te veel geweest. Gelukkig kon ik er goed mee stoppen.”
Waarom zou je gamen?
• je wordt voortdurend uitgedaagd door de steeds hogere niveaus die je kunt bereiken
• je krijgt een kick als je jezelf verbetert
• je komt in een ‘flow’, waarbij je optimaal geconcentreerd bent
• je fantasie wordt extra geprikkeld
• je kunt specifieke breinfuncties en vaardigheden trainen
• je raakt vertrouwd met de computer
Websites met spelletjes
www.zylom.nl is een website met verschillende soorten spelletjes die u gratis kunt spelen. Andere websites waar u spelletjes kunt spelen zijn www.funnygames.nl en www.1001games.nl. Ook op PlusOnline kunt u gratis hersenspelletjes (www.plusonline.nl/breintrainer) en andere spelletjes, zoals klaverjassen en bingo, spelen (www.plusonline.nl/spelletjes).
Wilt u meer weten over de hersenen, hoe deze werken en hoe u ze fit kunt houden, lees dan eens ‘Lang leven de hersenen’ van Margriet Sitskoorn (uitgeverij Bert Bakker, €9,95).