Veel mensen hebben blijvend pijn na een gordelroosaanval. Er is een goed vaccin om dat te voorkomen, maar dat wordt niet vergoed, omdat het te duur is. Daarbij is het ook nog moeilijk te krijgen in Nederland. De 50Plus Partij sprak zijn zorgen uit tegenover minister Blokhuis van Volksgezondheid. Zes vragen over deze kwestie.
1. Wat is gordelroos?
Bijna alle kinderen krijgen in hun leven waterpokken, een ziekte die wordt veroorzaakt door het – zeer besmettelijke – varicellazostervirus. De waterpokken gaan over, maar het virus blijft sluimerend in het lichaam zitten. Dat gaat goed totdat je afweer vermindert. Dan kan door re-activatie van het virus gordelroos ontstaan. Ongeveer 1 op de 4 mensen krijgt gordelroos, en hoe ouder je wordt, hoe groter het risico is. Ongeveer de helft van de 85-jarigen heeft ooit gordelroos gehad. Mensen die een transplantatie hebben ondergaan, of die door kanker, hiv of een andere aandoening een slechte afweer hebben, lopen extra veel risico.
2. Hoeveel mensen hebben pijn door gordelroos?
Wie aan gordelroos denkt, denkt aan jeukende blaasjes op de buik, taille of in het gezicht, die in ongeveer twee weken indrogen tot korstjes. Meestal is de ziekte binnen een maand vanzelf over, maar mensen kunnen ernstige pijn hebben als er zenuwweefsel is aangetast. Van de 88 duizend mensen die jaarlijks de huisarts bezoeken met gordelroos, heeft ongeveer vijf procent (zo’n 4400 mensen) last van pijn die langer dan drie maanden duurt. Hoe ouder je bent, hoe groter het risico dat je langdurig pijn hebt. Per jaar komen ongeveer 500 mensen vanwege ernstige zenuwpijn in het ziekenhuis terecht. De naam die artsen gebruiken voor deze pijn is 'postherpetische neuralgie (PHN). Pijnstillers helpen nauwelijks. Omdat gordelroos zo snel ontstaat, komt behandeling met antivirale medicijnen vaak te laat om de ziekte snel in te dammen. Voorkómen is dus veel beter; en daarvoor zijn twee vaccins ontwikkeld voor volwassenen.
3. Helpen deze vaccins?
Het vaccin ZVL of Zostavax werkt onvoldoende tegen gordelroos, volgens de Gezondheidsraad. Het andere vaccin RZV of Shingrix is veel beter, want het voorkomt 90 procent van de gordelroosgevallen. ‘Het is heel bijzonder dat het zo effectief is. Bovendien hebben we uit onderzoek sterke aanwijzingen dat die bescherming ook heel lang aanhoudt, los van de leeftijd waarop is gevaccineerd,’ zegt professor Gerhard Zielhuis van de Gezondheidsraad. ‘Daar komt bij dat het oude vaccin niet geschikt was voor mensen met een verzwakte afweer, en dit nieuwe vaccin wel. Dat is heel goed nieuws, want juist mensen met een verzwakte afweer lopen een groter risico om gordelroos te krijgen en hebben zo’n vaccin dus het hardste nodig.’
4. Er is dus een goed vaccin. Waarom krijgen we het niet?
De Gezondheidsraad vindt dat Shingrix te duur is. Per vaccinatie bedragen de kosten zo'n 200 euro, (en er zijn er twee nodig) terwijl het volgens de richtlijn die gezondheidswinst meeweegt maar de helft mag zijn. Te duur om het landelijk aan iedereen te geven, als je kijkt naar de gezondheidswinst die er tegenover staat, vindt de Gezondheidsraad. Voorlopig is de prik dus niet gratis beschikbaar, zoals de griepprik, of het pneumokokkenvaccin dat in 2020 wordt ingevoerd.
5. Waarom krijgen mensen in het buitenland deze prik wel?
In Canada, de VS en Duitsland wordt al wel gevaccineerd tegen gordelroos, en begint inenten bij mensen vanaf 50 jaar. Zijn ze daar zo veel rijker, staat volksgezondheid er hoger in het vaandel, of kunnen ze beter onderhandelen? Zielhuis: ‘We weten niet wat andere landen voor het vaccin betalen. Misschien konden ze een goede deal maken. Landen waar de industrie tientallen miljoenen vaccins kan verkopen zijn bovendien veel interessanter dan de kleine Nederlandse markt. Daar komt nog iets anders bij; er is inmiddels een groot probleem met de beschikbaarheid.’ Door de grote vraag in het buitenland – ook Japan gaat zijn ouderen Shingrix aanbieden – is er een tekort ontstaan aan het vaccin.
6. Zal de prijs gaan zakken?
Schaarste drijft de prijs op, dus onderhandelingen over een halvering van de kosten zullen voorlopig weinig succesvol zijn. Schaarste betekent dat ook mensen die Shingrix zelf wel willen betalen, waarschijnlijk even geduld moeten hebben. Het vaccin is alleen te krijgen vanuit het buitenland, zoals via www.vaccinatiecentrum.nl. De fabrikant GSK heeft leveringsproblemen, dus daarom staat achter ‘Shingrix’ niet alleen de prijs, maar ook de mededeling dat het alleen op aanvraag beschikbaar is en meestal binnen enkele dagen leverbaar. Dus zelfs als je er het geld voor over hebt, is het maar de vraag of je het wel kunt krijgen.
UPDATE:
Fabrikant GSK meldt dat de leveringsproblemen inmiddels zijn opgelost. Shingrix is weer goed verkrijgbaar in Nederland en sommige zorgverzekeraars vergoeden het vaccin geheel of gedeeltelijk bij een aanvullende polis, aldus GSK. Zie ook de update op de website van het RIVM over gordelroos.