Hoe ga je om met het medicijntekort bij de apotheek?
Juist in ons land is er een medicijntekort omdat hier de prijzen lager zijn en fabrikanten in andere landen meer kunnen verdienen. Maar er is nog meer aan de hand waardoor medicijnen vaker onvoldoende leverbaar zijn. Apotheker Linda de Graaf zoekt naar oplossingen.
- Plus Magazine
Vijf miljoen van de dertien miljoen medicijngebruikers in Nederland hebben last van leveringsproblemen van medicijnen. Vorig jaar hadden vooral tekorten aan antibiotica, luchtwegverwijders en bloedverdunners grote gevolgen. Meer dan 1,5 miljoen mensen in Nederland hadden te maken met een tekort aan antibiotica.
Het tekort aan de luchtwegverwijder salbutamol raakte een half miljoen astmapatiënten. In 2023 werd 2292 keer een geneesmiddeltekort geregistreerd. Vorig jaar was dat gelukkig iets minder: 1563 keer. Maar volgens apothekersorganisatie KNMP blijft de impact enorm. Ook in andere Europese landen spelen tekorten, maar in mindere mate. Fabrikanten verdienen in Nederland minder aan hun medicijn, omdat de prijzen lager zijn dan in andere Europese landen, gemiddeld zo’n 25 procent. Als er weinig voorraad is, is het voor een fabrikant dus aantrekkelijker om het medicijn eerst aan andere landen te leveren.
De apotheker heeft het druk
Niet alleen de patiënt zelf heeft last van de tekorten. Zo’n 70 procent van de medisch specialisten zegt dagelijks tegen de gevolgen van de tekorten aan te lopen. Zij vinden ook dat de tekorten veilige en passende zorg in de weg staat. Medewerkers van de apotheek zijn ongeveer een derde van hun tijd kwijt met het zoeken naar oplossingen voor medicijntekorten, zoals bellen naar andere apotheken, de zorgverzekeraar of de voorschrijver om een alternatief medicijn voor te stellen. Of met administratie rompslomp zoals het regelen van een importvergunning of de verzekeraar om toestemming voor vergoeding van het alternatief. Daardoor staan andere zorgtaken van de apotheek, zoals gesprekken met ouderen over hun medicatie, onder druk.
Het preferentiebeleid kan er ook toe leiden dat het voor fabrikanten van andere merken niet meer rendabel is hun medicijn op de Nederlandse markt te houden. Als je geen voorkeursleverancier bent, blijven er immers maar weinig mensen over die jouw medicijn gebruiken.
Hoe wordt het medicijntekort opgelost?
De afgelopen jaren is al een aantal maatregelen genomen om tekorten van medicijnen te voorkomen. Zo is de leverancier verplicht om tenminste twee maanden van tevoren te melden dat zij leveringsproblemen verwachten. Ook moet de voorraad bij fabrikanten en groothandels groter zijn, bij elkaar voor tweeënhalve maand. De Europese politiek probeert bovendien regelgeving in te voeren die het aantrekkelijker maakt om medicijnen weer in Europa te produceren. Want werd dertig jaar geleden 80 procent van de medicijnen in Europa gemaakt, nu wordt 80 procent geproduceerd in China en India. Nederland is daardoor steeds meer afhankelijk van andere landen.
Ook zorgverzekeraars hebben maatregelen genomen. Zij sluiten nu kortere contracten met fabrikanten. Bovendien kiezen verschillende zorgverzekeraars niet meer tegelijkertijd een voorkeursleverancier voor een bepaald medicijn. Zo krijgen leveranciers vaker de kans voorkeursfabrikant te worden. Ook zal de zorgverzekeraar de prijs voor een medicijn aanpassen, bijvoorbeeld als de productie duurder uitvalt. De leverancier kan daardoor bijvoorbeeld voor een duurdere vervoersoptie kiezen om het medicijn toch in Nederland te krijgen.
Dit kan de apotheek doen
Als een medicijn niet leverbaar is, gaat de apotheek voor je op zoek naar een vergelijkbaar medicijn. Bij een preferent-medicijn is dat vaak een ander merk met dezelfde werkzame stof.
De apotheek gaat altijd voor je op zoek naar een vergelijkbaar medicijn
Kan een medicijn worden geïmporteerd?
Zijn er geen andere merken, dan is het soms mogelijk een andere sterkte te leveren. Of een andere toedieningsvorm, zoals een drankje in plaats van een tablet. Als een medicijn in het buitenland wel beschikbaar is, dan kan de apotheek het medicijn importeren. Dat mag niet zomaar. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) moet eerst toestemming geven. Dit moet officieel voor elke patiënt opnieuw gebeuren en door de voorschrijver worden ondertekend. De minister van VWS heeft gelukkig aangegeven dat de IGJ geen boetes hoeft uit te delen als zij voor bepaalde medicijnen een algemene toestemming voor importeren afgeven.
De apotheek kan een medicijn ook zelf maken, maar hiervoor gelden strikte regels. Bovendien is het vaak duurder en vergoedt de zorgverzekeraar niet alle kosten. Is sprake van een ernstig tekort, en zijn er geen goede alternatieve medicijnen, dan geeft de apotheek soms het medicijn mee voor een korte periode. Zo is er voor meer patiënten een kleine voorraad beschikbaar.
Vraag op tijd naar je herhaalrecept
Dit kun je zelf doen
Wil je voorkomen dat je in de apotheek staat en je medicijn er niet is? Vraag dan op tijd nieuwe medicijnen aan, bijvoorbeeld 2-3 weken voordat ze op zijn. Veel apotheken bieden een herhaalservice aan. Hiermee weet de apotheek precies welke medicijnen je gebruikt en hoeveel je nog op voorraad hebt. De apotheekmedewerkers hebben daardoor bij een tekort meer tijd om een alternatief te zoeken of met de arts te overleggen voor een alternatief.
Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine juni 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.
