Gezond Gesprek met slaapwetenschapper Merijn van de Laar
Goed slapen is belangrijk voor je gezondheid. Maar wat is nou precies een goede nachtrust, en hoe zorg je dat je van slaapproblemen afkomt? Wetenschapper en universitair docent Merijn van de Laar kijkt vanuit de evolutie naar slaap. Dat leidt tot verrassende inzichten en praktische adviezen om je slaap te verbeteren.
Gingen onze voorouders naar bed zodra het donker werd? Komen er bij natuurvolkeren ook slaapproblemen voor? Merijn van de Laar deed onderzoek naar slapen in de prehistorie en vertaalde zijn bevindingen naar de moderne tijd. In zijn boek 'Slapen als een oermens' staan verrassende inzichten over slaap.
Hoogslapers
De eerste mensen sliepen hoog in een boom, om ’s nachts niet overvallen te worden door roofdieren. Pas toen de mens vuur leerde maken, kon men veilig op de grond slapen. Maar dan nog was het zaak om alert te zijn in de nacht. Oermensen leefden altijd in groepen en het was gunstig dat er in een groep zowel ochtendmensen als avondmensen waren. Zo was er altijd wel iemand alert. Ook licht slapen was in de oertijd een heel gunstige eigenschap. Zo kon je wakker schrikken van elk geluidje en daarmee je stam beschermen. Vandaag de dag is dat minder hard nodig, tenzij je jonge kinderen hebt die 's nachts wakker worden. Maar misschien is het wel een troost dat lichte slapers vroeger zeer belangrijk waren voor het voortbestaan!
Niet licht, maar temperatuur
Vaak wordt gedacht dat de oermens naar bed ging zodra het donker werd, en weer opstond bij het krieken van de dag. Van de Laar: "Dat is een misvatting, weten we uit onderzoek bij natuurvolkeren in Afrika en Zuid-Amerika. Dat zijn mensen die nog leven zoals de eerste jager-verzamelaars uit de oertijd. Men gaat helemaal niet naar bed zodra het donker is, maar blijft nog hangen bij het vuur. Ook staat men vaak al op voordat het licht wordt. Temperatuur blijkt een belangrijker reden om naar bed te gaan of op te staan. Als de temperatuur daalt, gaat men slapen. Misschien is het vanuit dat oogpunt niet zo slim om ’s avonds de verwarming wat hoger te zetten of een warm bad te nemen vlak voor het slapen gaan. Al met al slapen mensen uit natuurvolkeren slechts 5,7 tot 7,1 uur per nacht." Dat is een stuk minder dan het veel gegeven advies van 8 uur slaap per nacht. Als je dat als gouden graal aanhoudt, denk je misschien dat je te weinig slaapt terwijl dat helemaal niet zo is.
Lees ook: wat is beter; slapen met het raam open of dicht?
Moderne slaapproblemen
Dat is hoe de oermens slaapt, maar hoe zit het met de mensen van nu? Van de Laar maakt duidelijk dat mensen met slaapproblemen vaak té lang op bed gaan liggen. "Ze blijven liggen, ook al kunnen ze niet slapen en daardoor raakt de slaap juist erger verstoord. Je zou de 'slaapdruk' moeten opvoeren door juist korter op bed te gaan liggen. In het begin is dat moeilijk, omdat je er vermoeid van raakt. Maar na een of twee weken verbetert zo de efficiëntie van de slaap en daarmee uiteindelijk de kwaliteit." Ook is het belangrijk om jezelf rust te gunnen voor je gaat slapen. Prikkel je hoofd niet met werk, uitdagende hobby’s, te zware inspanning of zorgen. Van de Laar: "Stress is de wilde dieren van vroeger. Voor ons lichaam maakt het niet uit of we stress hebben door ons werk, of door een aanval van een wild dier." Stress vermijden dus. Wat wél geschikt is, zijn ontspannende activiteiten zoals lezen, een avondwandeling of zelfs: televisie kijken. Als het maar geen spannende film is, een documentaire waardoor je je zorgen haat maken, of een talkshow waarover je je opwindt. Van de Laar: "Het is niet waar dat het blauwe licht uit televisie of telefoon de slaap verstoort. Het gaat vooral om de prikkels die je hersenen krijgen."
De podcast met Merijn van de Laar is hieronder te beluisteren.