Wat hebben jutten, bloembollen en Napoleon met elkaar gemeen? Ze horen allemaal bij de geschiedenis van Texel. Het grootste Waddeneiland van Nederland is rijk aan historie, en die vind je overal terug. Of je nu over oude keitjes wandelt, het eiland bekijkt vanaf de vuurtoren, de musea bezoekt of luistert naar de verhalen van strandjutters: heden en verleden gaan hand in hand. De historie van Texel is springlevend.
Wind, water en jutten
Jutters beleefden vroeger gouden tijden als er een schip voor de kust verging, en het strand vol lag met hout en andere materialen. Jutter Jan Uitgeest (73) van het Schipbreuk- en Juttersmuseum Flora: "Ik kom uit een echte juttersfamilie. Mijn grootvader kwam 102 jaar geleden op Texel en was, naast zijn bloembollen- en tuindersbedrijf, ook jutter. Mijn broer was mijn jutmaatje en dat stopte toen hij 27 jaar geleden strandvonder werd. Dat vond ik best moeilijk." Uitgeest legt uit dat strandvonders door de burgemeester worden aangesteld om de waardevolle dingen te verzamelen en aan te geven. "Strandjutters jutten voor zichzelf, voor hout voor het kacheltje bijvoorbeeld. En om tentoon te stellen. Ons museum bevat ondermeer 227 reddingsboeien, veel drijvers en tonnen, maar ook een 100 jaar oude stoommachine, opgevist door Texelse vissers."
Ook alles wat Uitgeest de afgelopen 65 jaar jutte is in het museum te vinden. Lachend: “Als het aan mij lag had ik het hele huis met jutspul ingericht, maar dan had ik met een andere vrouw moeten trouwen.”
Bijzondere verhalen
Hebben de schepen tegenwoordig navigatieapparatuur, vroeger was het bepalen van de koers een stuk moeilijker. Om het aantal schipbreuken voor de kust van Texel te verminderen voerde Notaris Kikkert jarenlang strijd voor de bouw van een vuurtoren. Uiteindelijk werd op 1 november 1864, op het noordelijkste punt van Texel, vuurtoren Eierland in gebruik genomen. Ondanks het lichtend baken vergingen er in de woeste wateren nog steeds schepen, soms met man en muis. Jan Uitgeest: “Wat me altijd is bijgebleven is het vergaan van de Nautilus in 1962. Van dat schip hebben we 60 scheepsluiken gejut, en daar een schuur met de naam Nautilus van gebouwd. De kok was de enige overlevende en heeft nooit meer gevaren. Mijn broer heeft hem nog eens uitgenodigd om naar Texel te komen, maar dat kon hij niet aan."
Een ander bijzonder verhaal is dat van Deense schoener Activ, die in februari 1983 verging. Uitgeest: "Een man en een vrouw wisten zich in een rubberbootje te redden. Vlakbij de kust sloeg het bootje om, en verdronken ze alsnog. De ouders van het meisje kwamen na 16 jaar naar Texel om de plek te zien waar hun dochter omkwam. De moeder hield het zwemvestje vast dat haar dochter die dag droeg. Dat hangt in ons museum. Gelukkig vroeg ze me niet of ze het mee mocht nemen. Het hoort toch hier. De ouders waren in ieder geval heel blij met de foto's en krantenknipsels die ik ze gaf. Zo konden ze die periode afsluiten.”
Juttersdag
Door de moderne schepen en het gebruik van containers is er voor jutters niet veel meer te vinden. Jutter Jan: "Tegenwoordig ga je tien keer naar het strand, en vind je tien keer niks. Nee, van jutten kun je niet leven. Ook vroeger niet."
Uitgeest is jutter in hart en nieren. Met enthousiasme vertelt hij over de 'Dag van de Nederlandse Jutter', die hij op 12 mei 2012 organiseert. "We vieren dat de jutterij 75 jaar bestaat, ik 65 jaar jutter ben, ons museum 37,5 jaar bestaat én 12,5 jaar op de huidige locatie zit. Op deze jutterdag maken kunstenaars dingen van aangespoeld materiaal, zoals een hart van verzameld glas. En waarschijnlijk is ook het boek van mijn broer, over Texelse jutters, die dag klaar."Voor Uitgeest heeft elk jaargetijde een eigen bekoring. Texel is hem lief. "Ik zeg wel eens: we hebben hier alles wat ook op het vaste land is, met de duinen en het water als extra. Ik zou doodgaan als ik niet meer kon wonen, werken en leven op Texel."
Ontdek zelf de levende geschiedenis van Texel:
- Het Schipbreuk- en Juttersmuseum Flora van Jan Uitgeest. In dit grootste strandjuttersmuseum ter wereld vertellen jutters hun verhalen. Naast een bonte verzameling voorwerpen, die in de laatste 75 jaar op het Texelse strand aanspoelden, bevat de collectie ook oude tractoren, landbouwwerktuigen en ruim 2500 borden en naamplaten.
- Vuurtoren Eierland: De toren werd tijdens de Georgische Opstand in 1945 zwaar beschadigd. Na de herstelwerkzaamheden bleven zeven van de oorspronkelijke negen verdiepingen over. Vanaf 2009 is de vuurtoren weer deels toegankelijk voor bezoekers. De 153 treden naar de zesde verdieping geven een prachtig uitzicht over het eiland en de zee.
- Luchtvaart & Oorlogsmuseum Texel: Met een tentoonstelling over de Opstand van Opstand van de Georgiërs. Let op: het museum is geopend tot en met de herfstvakantie.
- Het Cultuurhistorisch Museum Texel: Vroeger het Agrarisch- en Wagenmuseum Texel. Elk jaar is er een presentatie van één van de centrale thema's: Akkerbouw, Weidebouw, Bloembollenteelt of Vervoer. Het museum is geopend tot en met de herfstvakantie.
- Ecomare bij De Koog. Door de zeehondenopvang het bekendste museum op Texel. Dit jaar zijn het buitenterrein en de bassins helemaal vernieuwd, waardoor je veel meer van de zeehonden ziet. Drie van de vier bassins zijn al klaar en gevuld.
- Oudheidkamer in Den Burg: Een klein museum in een prachtig huis uit 1599. Ingericht met meubels en gebruiksartikelen uit de 19e eeuw. Het museum is geopend tot en met de herfstvakantie.
- Martiem- en Juttersmuseum met de korenmolen De Traanroeier. Begin 2012 komt hier de 18 x 4 meter grote maquette 'de Rede van Texel in de 17e eeuw'. Met licht en geluid krijgen bezoekers een beeld van het leven in die tijd. Speciaal hiervoor wordt er een splinternieuw expositie-/entreegebouw van het museum geopend waar ook de collectie onderwaterarcheologie wordt ondergebracht.
- Fort de Schans bij Oudeschild. In 1811 kwam Napoleon naar Texel om de werkzaamheden aan de al bestaande Schans, en de nieuwe nevenforten Redoute en Lunette te inspecteren. Op zondag 16 oktober 2011 speelt men op Fort Schans na dat het 200 jaar geleden is dat Napoleon het eiland bezocht.
