Pensioenkortingen zijn aan de orde van de dag. Werknemers en gepensioneerden voelen zich machteloos. Toch is er soms wat tegen te doen. U leest in dit artikel wat u het beste kunt doen.
Op 2 januari dit jaar viel bij de werknemers en gepensioneerden van A & O Services, in de sector afbouw en onderhoud een heel vervelende brief op de deurmat. Daarin stond dat hun pensioenrecht wordt gekort met maar liefst 18,8 procent, een diepterecord in de pensioenwereld. Direct besloten tachtig gepensioneerden de korting aan te vechten bij de geschillencommissie van het fonds, een soort rechtbank voor pensioenzaken. Zij eisten dat hun vroegere baas geld zou bijstorten in de pensioenkas. Zes maanden later en duizenden euro's aan advocaatkosten armer, volgde de domper: de geschillencommissie verklaarde zich onbevoegd om over hun eis te oordelen.
Bijstorten in pensioenpot
''Het lijkt voor gepensioneerden vaak moeilijk hun recht te halen'', zegt Jeroen Los, de advocaat van de groep pensioenstrijders. ''Ze zouden naar de kantonrechter kunnen stappen, maar dat kost geld.'' Niet alle verzekeraars blijken bovendien hun klanten met een rechtsbijstandverzekering bij te staan in deze zaken. De actievoerders A & O Services besloten mede vanwege de kosten hun strijd te staken. Bij meer bedrijven is de strijdbare gepensioneerde opgestaan. En vaak zijn er wel successen. Soms zijn het eenlingen, vaker groepen werknemers. Maar ook vakbonden, ondernemingsraden en pensioenfondsen stappen steeds vaker naar de rechter om hun bedrijf te dwingen geld bij te storten in de pensioenpot.
Miljoenengevecht
De hamvraag in al deze zaken is steeds of de onderneming contractueel verplicht is bij te lappen wanneer het fonds geld tekort komt. Al een aantal keren oordeelde de rechter van wel. Zo moet ING 68 miljoen euro bijstorten in de pensioenkas. De rechter maakte korte metten met het verweer van de bank dat zij zelf ook in zwaar weer zit. ING heeft gewoon de plicht bij te storten, besliste de rechter in een zaak die was aangespannen door het pensioenfonds. Post Nl probeerde eveneens onder zijn verplichting uit te komen. Ook dit noodlijdende bedrijf stelde geen geld te hebben om het pensioenfonds te redden. De rechter veegde dat argument van tafel. Het postbedrijf moet nu 84 miljoen euro bijstorten in de pensioenskas.
ICT-dienstverlener Atos kreeg het dit voorjaar aan de stok met zijn pensioenfonds. Het bedrijf staakte halverwege vorig jaar een deel van de eerder toegezegde extra premiebetalingen. Elk half jaar loopt het fonds hierdoor ruim 10 miljoen euro mis. Atos en het pensioenfonds ruziën erover wie de lasten moet ophoesten van de toegenomen levensverwachting van de gepensioneerden. Overleg hielp niet, dus moet de rechter er nu aan te pas komen. Onlangs brandde een soortgelijk miljoenengevecht los bij Shell. Het bedrijf besloot zonder overleg met het personeel dat nieuwe werknemers niet langer onder de pensioenregeling van het olieconcern vallen. Zij komen terecht in een apart fonds, waar niet langer de belofte geld van een oudedagsuitkering van 70 procent van het eindloon. Bovendien komen alle beleggingsrisico's voortaan volledig voor rekening van de nieuwe werknemers. In dit geval was het de ondernemingsraad die in actie kwam.
Waardevast pensioen
Arbeidsjurist Frédérique Hoppers uit Nijmwegen ziet een groeiend aantal rechtszaken. ''Steeds vaker zie je discussie over de vraag of de baas een bijstortplicht heeft.'' Volgens haar hebben veel bedrijven hun fonds in het verleden beloofd bijstand te bieden als er kortingen dreigen. ''En soms heeft een onderneming ook aan de werknemer zelf een waardevast pensioen beloofd, bijvoorbeeld in folder over zijn rechten of in de jaarlijkse pensioenbrief. Dan maken ook individuen kans in een rechtszaak.'' Dat steeds meer bedrijven af willen van hun oplopende pensioen lasten, is niet verwonderlijk. Sinds dit jaar gelden nieuwe boekhoud regels. Die verplichte beursgenoteerde bedrijven tot het aanleggen van grotere potten voor pensioentegenvallers. Advies bureau Meroer heeft al berekend dat dit bedrijven tezamen 30 miljard euro kost. Ter vergelijking: in 2012 zat er 7 miljard in de stoppenpot.
Paradijs voor advocaten
Niet altijd trekken de klagers aan het langste eind. Bij IT-consultant Unisys vonniste de rechter dat het bedrijf niet verplicht is 32 miljoen euro aan herstelpremies te dokken voor het pensioenfonds. Daarvoor stond de winstgevendheid van het bedrijf te veel onder druk, vond de rechter.
Jan-Olivier Kuijkhoven van pensioenbureau KWPS ziet kansen voor individuen die een rechtszaak beginnen. Hij spreekt zelf van een paradijs voor advocaten: ''Als het pensioen verlaagd wordt, willen werknemers en gepensioneerden nu eenmaal proberen hun recht te halen.'' Maar niet alle zaken zijn kansrijk, waarschuwt hij. ''De financiële afspraken verschillen per bedrijf en per pensioenfonds. Succes blijkt heel vaak afhankelijk van het toeval.
Stappenplan
Wat te doen als de gevreesde brief met pensioenkorting in de brievenbus valt?
1. Je kans als individu of als groep gedupeerden een advocaat in de arm nemen. Een beroep op een rechtsbijstandsverzekering blijkt niet altijd te lukken, dus dat kan een dure zaak worden. Vakbonden hebben gespecialiseerde juristen die namens hun leden in verweer kunnen komen. In alle gevallen is de eerste vraag: klaag ik mijn pensioenfonds aan of het bedrijf.
2. Voor het beantwoorden van die vraag is het zaak zo veel mogelijk bewijs te verzamelen waaruit blijkt dat de werkgever de werknemer een vast pensioenbedrag heeft toegezegd. Dat kan blijken uit informatiefolders uit het verleden, soms uit de jaarlijkse pensioenbrief.
3. Verder kan het handig zijn de hand te leggen op het uitvoeringscontract, waarin de onderneming het pensioen uitbesteedt aan het pensioenfonds. Daarin staat namelijk hoe fonds en werkgever moeten omgaan met tekorten: moet dan de premie omhoog of moet de werkgever bijstorten?
4. Belangrijk is voorts of sprake is van een 'voorwaardelijk pensioenontzegging'. Duikt die term op, dan zijn de gedupeerden vrij kansloos. 'Voorwaardelijk' wil immers zeggen dat de hoogte van het toegezegde pensioen afhankelijk is van de financiële gezondheid van de pensioenkas
5. Ook goed om te weten: veel pensioenregelementen zijn rond 2005 zodanig veranderd dat in slechte tijden gekort mag worden. Maar niet alle werkgevers hebben dat kortingsrisico helder gecommuniceerd. In dat geval zou een gedupeerde bij de rechter kunnen aanvoeren dat hij een onaangetast pensioen mag verwachten.
Van directeur tot activist
Wat vindt Simon van der Schoot (75) ervan? Hij is een oud-directeur die nu als activist op de pensioen-barricaden staat. ''In 1980 werd ik ruw wakker geschud.'' Ik was directeur bij een fabriek van eikenhouten meubelen. Daar bleek de eigenaar nooit pensioenpremie te hebben afgedragen. Ik heb van alles geprobeerd, maar het geld was weg. Jarenlang heb ik met allerlei bijbanen dat pensioengat moeten dichten. Sindsdien waarschuw ik iedereen, jong en oud: kijk met een flinke portie wantrouwen naar je pensioen.'' Inmiddels is Van der Slot al ruim dertig jaar actief met belangen behartigen.
Om zijn pensioengat te kunnen dichten, haalde hij zijn onderwijsbevoegdheid en werd leraar commerciële economie in het beroepsonderwijs. Prompt belandde hij daar in de ondernemingsraad. Daar bleef het niet bij. ''Ik zit in zoveel besturen dat ik er bijna in verzuip,'' lacht de montere oud directeur. Twee jaar geleden werd hij gekozen tot voorzitter van de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen, met tienduizend leden een bescheiden speler in de pensioenoorlog. Ook daar ervoer hij hoe moeilijk het is actie te voeren als individuele gepensioneerde.
''Het is voor eenlingen onmogelijk je recht te halen. Advocaten zijn ontbetaalbaar. En toen wij begin dit jaar ouderen steunden die via hun rechtsbijstandpolis reparatie van hun pensioen eisten, weigerden vrijwel alle verzekeraars hun juristen op die zaken te zetten. Ouderen staan dan machteloos bij aantasting van hun pensioen. Er heerst een grote woede onder gepensioneerden. Die zal een keer een uitweg zoeken op straat, denk ik.''
- geldenrecht.nl
