Wat zijn blauwalgen en hoe herken je ze?
Met dit mooie weer is een verkoelende duik in een meer of plas een welkome verfrissing. Maar pas op: op tientallen zwemlocaties is een waarschuwing voor blauwalg van kracht. Wat is blauwalg precies? Plus vroeg het aan Miquel Lurling, onderzoeker en docent van Wageningen Universiteit.
1. Wat zijn blauwalgen?
"Blauwalgen zijn bacteriën die zich gedragen als algen. Het worden cyanobacteriën genoemd vanwege de blauwgroene cyaanpigmenten die er in voorkomen, maar blauwalgen kunnen ook wel een roodbruine kleur hebben. De cyanobacteriën komen normaal in zoet, brak en zout water voor en vormen een biomassa onder invloed van licht, kooldioxide en voedingsstoffen in het water. Veel soorten blauwalgen maken stofjes aan die voor mens en dier giftig zijn. Het gif zit in de cel van de bacterie, de gifstoffen worden niet aan het water afgestaan."
2. Hoe kun je blauwalgen in water herkennen?
"Zo met het blote oog is een kleine concentratie van blauwalgen moeilijk te zien en ook nauwelijks te onderscheiden van andere algen. Maar als er veel blauwalg in het water zit is dat duidelijk te zien aan een groene drijflaag op het water. Door het warme voorjaar en door meststoffen zoals fosfaten en nitraten kunnen blauwalgen snel groeien. Dan krijg je die groene soep. Het kan soms wel een op verfachtige laag lijken en het kan flink stinken als de algen afsterven. Daar zul je niet in willen zwemmen."
3. Wat gebeurt er als je toch in water met blauwalg zwemt?
"De gifstoffen in blauwalgen veroorzaken in de meeste gevallen huid- en oogirritaties, koorts, maag- en darmklachten zoals diarree, overgeven, hoofdpijn, en zwelling van lippen en oogleden. Dat kan vijf dagen duren, de klachten verdwijnen meestal vanzelf. De gifstoffen krijg je binnen door de mond. Kinderen krijgen bij het zwemmen vaak wat meer water binnen, en ze zijn gevoeliger voor de stoffen. We weten overigens niet zo goed wat de incidentie is, hoe vaak mensen in Nederland ziek worden van blauwalg. Het kan zijn dat mensen het zelf ook niet weten. Als ze ziek zijn door darmproblemen wijten ze dat misschien eerder aan de barbecue dan aan een dagje zwemmen."
4. Zijn er ook blauwalgsoorten waar je ernstig ziek van kunt worden?
"Er zijn nare varianten met gevaarlijke toxines waar je erg ziek van kunt worden, maar deze zien we minder vaak. Dan is snelle ziekenhuisopname van belang, het kan gaan om verlammingsverschijnselen of ademhalingsproblemen. Mensen die gezwommen hebben en snel ziek worden, moeten medische hulp inroepen en vertellen waar ze gezwommen hebben."
5. Wat kunnen we doen tegen de blauwalg?
"In elk geval niet zwemmen in water waarin blauwalg zit. Wat de bestrijding van blauwalg betreft, is het het allerbeste om de belangrijkste oorzaak, de vermesting van het water aan te pakken."
Controleer voor je een duik neemt op zwemwater.nl waar je veilig kunt zwemmen. Kijk ook op: www.rijkswaterstaat.nl/water/waterbeheer/veilig-zwemmen-waar-wel-en-niet
Dit artikel is geactualiseerd in juni 2025
