De mentale impact van diabetes: leven met verborgen stress

Veel mensen met diabetes ervaren een aanzienlijke mentale belasting door hun ziekte door voortdurende zorgen over hun glucosewaarden, bezorgdheid over de toekomst en een gevoel van eenzaamheid. Terwijl de medische kant van diabetes vaak centraal staat, is de emotionele impact voor veel mensen minstens zo bepalend voor hun kwaliteit van leven. Die angsten en zorgen worden diabetes distress genoemd: een specifieke vorm van psychische belasting die ontstaat door het feit dat diabetes nooit 'vrij' geeft.

De mentale belasting van diabetes*

• 53 procent van de mensen met diabetes geeft aan dat hun emotioneel welzijn sterk wordt beïnvloed door de aandoening. Dit geldt zelfs voor 6 op de 10 mensen (61 procent) met diabetes type 1. 
• Meer dan 4 op de 10 ervaren een constante mentale druk door het managen van diabetes.
• 43 procent voelt zich angstig of bezorgd over de toekomst, oplopend tot 63 procent onder mensen met diabetes type 1.
• Zes op de tien maken zich zorgen dat hun aandoening in de toekomst verder zal verslechteren.

Bij diabetes moet je iedere dag over veel dingen nadenken. Je bloedsuikerwaarden, je voeding, bewegen, de kans op hypo’s, kans op complicaties... Dat beïnvloedt je emotionele welzijn op een ingrijpende manier. Diabetesvereniging Nederland beschrijft diabetes distress als een opeenstapeling van kleine en grote stressmomenten die vaak chronisch worden en niets te maken hebben met ‘gewone’ stress. Wetenschappelijke studies laten bovendien zien dat psychische klachten zoals angst, depressie en slaapproblemen vaker voorkomen bij mensen met diabetes dan bij de algemene bevolking.

Ook dagelijkse activiteiten worden beïnvloed. Zelfs een simpele dagplanning kan lastig zijn omdat bloedsuikers onverwacht kunnen schommelen. Veel mensen voelen zich onzeker over hoe hun dag zal verlopen en vinden het lastig om langere tijd van huis te zijn. Alledaagse bezigheden zoals werken, het huishouden doen of voor kinderen zorgen kosten meer energie wanneer de bloedsuikerspiegel ontregeld raakt. Het is een belasting die vaak onzichtbaar blijft voor hun omgeving.

Wat valt onder stress door diabetes?

• Bij stress door diabetes heb je last van verschillende gevoelens zoals boosheid, onzekerheid, spanning of somberheid
• Stress door diabetes kan ontstaan door de invloed die het heeft op je dag. Het kan voelen als een last waardoor je verdrietig, boos of gestrest kunt worden
• Door stress door diabetes kan het zijn dat je minder goed voor jezelf zorgt. Het kan ook zo zijn dat de behandeling je veel energie kost
• Een speciale vorm van stress door diabetes is een diabetes burn-out

Eenzaamheid en sociale drempels

Naast de mentale druk ervaren veel mensen met diabetes ook sociale gevolgen. Een aanzienlijk deel voelt zich regelmatig eenzaam of geïsoleerd. Nieuwe sociale contacten blijken lastiger te leggen, mede omdat diabetes soms als een onzichtbare scheidslijn voelt tussen henzelf en anderen. Het gebrek aan begrip speelt hierbij een grote rol. Ruim een kwart van de mensen met diabetes heeft weleens discriminatie of negatieve oordelen ervaren, vaak gebaseerd op misvattingen, zoals de gedachte dat diabetes vooral wordt veroorzaakt door te veel suiker eten of dat het uitsluitend bij ouderen voorkomt. Zulke misverstanden dragen bij aan het gevoel dat de samenleving onvoldoende begrijpt hoe complex de aandoening werkelijk is.

Wat mensen zonder diabetes kunnen doen

• Veel stress bij mensen met diabetes ontstaat door onbegrip in hun omgeving. Met een paar eenvoudige stappen kan die last aanzienlijk worden verlicht.
• Stel open vragen – Vraag niet alleen naar de lichamelijke kant van diabetes, maar ook naar hoe iemand zich mentaal voelt. Een luisterend oor maakt een groot verschil.
• Wees voorzichtig met aannames – Diabetes kent meerdere oorzaken en vormen. Vermijd oordelen of simplificaties en vraag liever: “Hoe werkt dat voor jou?”
• Laat ruimte in sociale situaties – Meten, eten, insuline toedienen of even rust nemen is noodzakelijk, niet ongemakkelijk. Geef iemand de ruimte om te doen wat moet.
• Houd grappen over suiker voor je – Opmerkingen zoals “mag jij dat wel?” kunnen kwetsend zijn en het gevoel van anders-zijn versterken.
• Bied praktische hulp – Samen boodschappen doen, koken of meedenken met planning geeft lucht op dagen dat iemand meer moeite heeft.
• Toon begrip voor vermoeidheid – Een slechte nacht of ontregelde bloedsuiker kan een hele dag beïnvloeden. Begrip en geduld helpen enorm.

*Dit zijn de gegevens van een onderzoek uitgevoerd door GWI in opdracht van Roche. Het onderzoek ging over diabetes en hoe mensen in het algemeen over de aandoening denken. In totaal zijn 704 internetgebruikers in Nederland van 18 jaar en ouder ondervraagd, waarvan 200 mensen met diabetes (56 met type 1 diabetes en 142 met type 2 diabetes), 504 mensen hebben geen diabetes. Het onderzoek is gehouden in september 2025.