Eindelijk pijnvrij: 'Een juiste diagnose kan een wereld van verschil maken'

Ruim tien jaar geleden besloot chirurg drs. Frank Garssen zich te verdiepen in buikwandpijnen. “Pijn kan uit de buikwand zelf komen, en dat wordt vaak niet herkend. Daardoor lopen mensen soms jarenlang met onverklaarbare pijnklachten. Terwijl ze met een relatief simpele operatie van twintig minuten pijnvrij kunnen zijn.” 

Waarom richt u zich juist op de buikwand?

“Artsen zijn opgeleid om vooral naar organen te kijken. Wanneer iemand buik- of borstpijn heeft, denken ze vaak eerst aan maag, darmen, galblaas, hart of longen. Maar de buikwand zelf kan ook de oorzaak zijn. Het probleem is dat daar geen medisch specialisme voor is. De buikwand valt overal een beetje tussen, waardoor patiënten vaak van het kastje naar de muur worden ­gestuurd. Niemand is ‘eigenaar’ van de buikwand, daarom ben ik me erin gaan verdiepen. Ik heb me ­gespecialiseerd in de behandeling van twee vormen van zenuwpijn die vaak over het hoofd worden gezien: xifodynie – pijn aan het zwaardvormig aanhangsel – en ACNES, een beknelde zenuw in de buik.”

Dus het zwaardvormig aanhangsel valt overal buiten?

“Precies. Het zwemt een beetje tussen allerlei specialisten in. Dus de cardioloog zegt: ‘Gefeliciteerd, u heeft geen hartprobleem.’ En de MDL-arts zegt: ‘U heeft geen problemen met uw maag, darmen of galblaas, dus daar ligt het niet aan.’ Daardoor vallen mensen tussen wal en schip. Ze lopen heel lang met pijnklachten rond, gaan aan zichzelf twijfelen, vragen zich af of het niet tussen hun oren zit. Terwijl er dus wel degelijk een ­lichamelijke oorzaak is, maar daar wordt overheen ­gekeken. Mensen die bij mij komen zijn echt ten einde raad. Sommigen zijn al deels arbeidsongeschikt verklaard. Ik heb zelfs patiënten gehad die suïcidale gedachtes hadden door hun onverklaarde pijn.”

Wat is xifodynie precies?

“Xifodynie is pijn aan het zwaardvormige aanhangsel – het xifoid – onder aan het borstbeen. Dat kleine stukje bot heeft geen duidelijke functie, maar kan wel forse klachten geven. Die klachten zitten in de buik en borst. Veel mensen komen daardoor eerst bij de c­ardioloog of een maag-darm-leverarts terecht. Vaak ondergaan ze talloze scans en onderzoeken zoals een gastroscopie, omdat artsen denken dat de maag de boosdoener is. Maar als ik op het xifoid druk en mensen schieten van de pijn zo ongeveer omhoog, dan weet ik meteen: 'het is xifodynie'. Een plaatselijke verdoving kan de diagnose bevestigen: verdwijnt de pijn dankzij die injectie direct, dan weten we bijna zeker dat het ­xifoid de oorzaak van de pijnklachten is.”

Welke klachten ervaren mensen met xifodynie?

“De pijn is meestal dagelijks aanwezig en varieert in ernst. Mensen voelen pijn bij bukken, tillen of opstaan. Ze kunnen niet lang in de auto zitten of hebben continu het gevoel van een brok in hun keel. Ze hebben pijn bij diep inademen, hoesten of lachen. Vrouwen kunnen vaak hun beha niet meer verdragen. Mensen voelen een bandgevoel rond de borstkas of hebben last van benauwdheid. Soms is de pijn zo hevig dat het zelfs lijkt op een hartaanval. Mensen boeren vaak ook veel, vooral tijdens het eten, om ruimte te maken voor de volgende hap. Zo zitten ze ook graag een beetje naar achteren, om dat botje als het ware extra ruimte te ­geven. Mensen klagen soms ook over pijn in de rug, met name tussen de schouderbladen. Het opvallende is dat de pijn altijd precies onder het borstbeen gelokaliseerd is en gevoelig blijft bij druk.”

Hoe wordt het veroorzaakt?

“De precieze oorzaak is niet bekend. Het botje zit ­eigenlijk nooit echt los; dat heb ik maar één keer ­gezien. Soms zitten er wel kleine scheurtjes in, die niet op scans waarneembaar zijn. Regelmatig ontstaat de pijn na een ongeval in het verleden, als ze het stuur in hun buik hebben gekregen, een harde stomp tegen de borstkas, of een operatie. Ook snelle gewichtstoename of -afname kan een rol spelen. Het aanhangsel begint als kraakbeen en verbeent na verloop van tijd. Ik denk dat het een mechanisch probleem is: dat het stukje bot uitsteekt, al dan niet gedeeltelijk onder de ribbenboog doorlopend, en daardoor omliggend weefsel irriteert. Het zit dus letterlijk in de weg. Vrouwen hebben vaak een nauwe thorax (borstkas) en dan komt het xifoid een beetje in de verdrukking tussen de ribbenboog. Dat zegt niets over de verhouding mannen en vrouwen die het hebben, want die is fiftyfifty. De gemiddelde leeftijd van mijn patiënten is 49 jaar, maar ik heb ze van 15 tot heel oud gezien.”

Hoe wordt xifodynie behandeld?

“De behandeling begint vaak met een verdovende proef­injectie. Bij een heel klein deel van de patiënten helpt dit voldoende. Maar meestal is een kleine operatie de beste oplossing: het stukje bot wordt verwijderd tijdens een dagbehandeling. Uit eigen onderzoek blijkt dat ruim 60 procent van de patiënten daarna volledig pijnvrij is; 30 procent ervaart aanzienlijke verbetering. Inmiddels heb ik zo’n tweehonderd patiënten geopereerd.”

En wat is ACNES?

“ACNES staat voor Anterior cutaneous nerve entrapment syndrome. Hierbij raakt een zenuw in de buikwand bekneld. De pijn is met één vinger aan te wijzen en zit vaak net naast of onder de navel. Strakke kleding of een volle blaas kunnen de klachten verergeren. Ongeveer 75 procent van de patiënten is vrouw. Soms ontstaat ACNES na een zwangerschap of een buikoperatie. Het wordt heel vaak verward met het prikkelbaredarmsyndroom. De diagnose kan worden gesteld met eenvoudige testjes en door gericht druk te geven op de pijnplek. Overigens is LACNES een vergelijkbare aandoening, waarbij de pijn zich aan de zijkant van je lichaam, in de flanken bevindt. Het komt minder vaak voor dan ACNES, maar de oorzaak en symptomen zijn hetzelfde.”

Hoe behandelt u ACNES?

“De eerste stap is meestal een injectie met een plaatselijke verdoving. Dit laat de zenuw tijdelijk ‘slapen’ en kalmeert ook het pijncentrum in de hersenen. Bij een deel van de patiënten verdwijnen de klachten na enkele prikken volledig. Zenuwen en uiteindelijk ook het pijncentrum komen tot rust en dan verdwijnt de pijn. De knelling is niet weg, maar geeft geen pijnprikkels meer. Als dat niet voldoende helpt, kan een pijnpoli een PRF-behandeling toepassen, dan wordt de zenuw met stroom behandeld. Werkt ook dat niet, dan kan de zenuw operatief worden verwijderd. De resultaten zijn vaak goed: veel patiënten hebben ­naderhand aanzienlijk minder of helemaal geen pijn.”

Bij een deel van de patiënten verdwijnen de klachten al na enkele prikken

Wat zou u graag willen?

“Patiënten lopen nu soms jarenlang rond met klachten en worden uitgebreid onderzocht door specialisten. Het is niet vreemd dat die xifodynie of ACNES niet meteen herkennen, omdat de aandoeningen ­relatief onbekend zijn. Toch kan het veel leed voor­komen als ze sneller aan de buikwand denken. Dat scheelt ook veel overbodige kosten voor onderzoek. Regelmatig hoor ik dat mensen te horen krijgen: ‘Leer er maar mee leven.’ Dat doet veel met iemand. Alleen al erkenning en uitleg geven vaak verlichting.”

Wat zou u patiënten met onverklaarbare pijn willen meegeven?

“Geef niet op. Blijf vragen stellen en zoek een arts die bekend is met deze aandoeningen. Een juiste diagnose kan een wereld van verschil maken. Vaak is de behandeling eenvoudiger dan gedacht. Mijn advies: als je pijn kunt aanwijzen met één vinger, of als de pijn exact onder het borstbeen zit, denk dan ook aan de mogelijkheid van een buikwandprobleem. Vraag ernaar bij je arts en verwijs desnoods jezelf naar een specialist die ervaring heeft met xifodynie of ACNES.”

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine november 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.