‘Het is mijn droom mensen in hun kracht te zetten’

U bent de eerste cardioloog die in Nederland het vrouwenhart op de kaart heeft gezet. Hoe is dat zo gekomen?

“Toen ik al twintig jaar een succesvol en gepromoveerd cardioloog was, hoorde ik op een cardiologiecongres in de Verenigde Staten de resultaten van een onderzoek dat bij vrouwen was gedaan. Dat was in 2003. Ik ging naar dat congres omdat de toen­malige First Lady Laura Bush daar zou spreken. Die wilde ik weleens live horen. Maar van haar speech kan ik me vrijwel niets meer herinneren, want ik werd ter plekke gegrepen door de lezing over het vrouwenhart. Ik was toen nog hoofd van de hartbewaking in het academisch ziekenhuis in Leiden, en ik realiseerde me dat we weliswaar alle vrouwelijke patiënten goed nakeken voordat ze naar huis mochten, maar niet op de juiste manier! Vanaf toen was het mijn missie om hier aandacht voor te krijgen.”

We zijn nu bijna twintig jaar verder. Hoe staat het ervoor met het bewustzijn over het vrouwenhart?

“Het wetenschappelijk bewijs voor het vrouwenhart is overduidelijk en niet te weerleggen, maar de leer­boeken zijn nog steeds niet aan­gepast. En het tempo bij de ­cardiologen moet omhoog, want het gaat allemaal tergend langzaam. De huisartsen zijn de cardiologen ver vooruit. Een hartinfarct ontwikkelt zich bij mannen en vrouwen ­verschillend. Bij mannen verkalken de grote kransslagaders, bij vrouwen verstijven de kleine haarvaatjes die op een scan niet zichtbaar zijn. Daardoor worden er vrouwen naar huis gestuurd met de mededeling dat hun vaten schoon zijn en er ‘dus’ niets aan de hand is, ook al hebben ze serieuze klachten die wijzen op hartproblemen – klachten die trouwens óók anders zijn dan bij mannen. Denk aan onbegrepen duizeligheid, misselijkheid, kortademigheid of benauwdheid na matige inspanning, depressieve gevoelens en extreme vermoeidheid. Klachten die maar al te vaak worden geweten aan te veel stress, waardoor vrouwen niet de adviezen en zorg krijgen die ze nodig hebben. Daarnaast spelen vrouw­specifieke risicofactoren een grote rol bij het ontstaan van hart- en vaatziekten vóór de overgang. Het gaat dan om hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap, zwangerschapssuiker of het HELPP-syndroom (hemolyse, verhoogde leverenzymen en weinig bloedplaatjes, red.).”

Geldt iets vergelijkbaars als het gaat om mensen van kleur?

“Dat probleem is veel complexer. Deze mensen hebben evengoed een hoge bloeddruk, diabetes, enzovoorts, maar de impact daarvan is veel groter. Een zwart iemand met dezelfde verhoogde bloeddruk als een blank iemand, heeft een vier keer groter risico op hart- en ­vaatziekten. Hindoestanen en Chinezen met ­diabetes hebben datzelfde verhoogde risico. Hun etniciteit heeft dus een extra negatieve impact op conventionele risicofactoren. Daarnaast is het mijn ervaring dat een groot deel van de slecht opgeleide mensen met een migratie­achtergrond uit onwetendheid slecht gebruikmaakt van de zorg. Ze weten niet waar ze recht op hebben, ze ­denken dat ze met hun zorgen ­artsen lastigvallen, en als ze dan toch komen, spreken ze vaak alleen hun moedertaal en komt er een kind als vertaler mee. Door die taalbarrière kan ik niet goed uitleggen waarom ik welke medicijnen geef en hoe ze die moeten gebruiken. Dus wat zie je vaak: ze stoppen ermee als ze last krijgen van bijwerkingen. En omdat je voor niet meer dan een maand medicijnen mag meegeven, zijn er mensen die denken dat ze een kuur krijgen. En die komen na het laatste pilletje niet terug voor een nieuwe voorraad.”

Hoe is het u gelukt om als zwarte vrouw in het witte mannenbastion van de medisch specialisten door te dringen?

“Ik heb me nooit beziggehouden met een glazen plafond of met discriminatie. Daarmee zeg ik niet dat die dingen niet bestaan, maar ik heb ze zelf niet ervaren. Ik was maar in één ding geïnteresseerd: de beste dokter worden voor alle hartpatiënten die hun leven aan mij toevertrouwden. Daar was geen enkele inspanning te veel voor. Aan het einde van de middag zakte ik door mijn hakken – ik heb altijd hoge hakken gedragen totdat ik er te veel last van kreeg – zeker als ik ook een intensieve nachtdienst had gehad. Maar dit is wat ik wilde. Ik ben gedreven, en integer en betrouwbaar, en had alle competenties voor de verantwoordelijkheden die ik droeg. Daar viel niets op af te dingen.”

Toch werd u ontslagen als hoofd van de hartbewaking.

“Het argument was dat ik niet kon doorgroeien op die positie, maar in werkelijkheid was er sprake van een machtsconflict waarbij mijn leidinggevende me niet beschermde. Ik ben een jaar lang boos geweest. Daarna overwonnen mijn nuchterheid en vergevingsgezindheid. Achteraf kun je zeggen dat er toen tijd en energie vrijkwam om de briljante hartfalenspecialist te worden die het steunhart heeft ontwikkeld: een pompje voor mensen die vanwege bijkomende ziektes zijn afgewezen voor een harttransplantatie, maar die wel een hart nodig hebben. Het steunhart was trouwens zo succesvol dat het inmiddels is opgenomen in de basisverzekering.”

Welke invloed hebben uw ouders gehad op uw gedrevenheid en vasthoudendheid?

“Wij zijn grootgebracht met het motto dat je je talent niet mag verkwisten. Onze ouders hielden ons twee dingen voor: gebruik niet je ellebogen maar je talent, en: eerlijk duurt het langst. Mijn moeder is gaan studeren na de geboorte van haar achtste kind. Ze was toen 43 jaar en wilde het onderwijs in. Ze werd uiteindelijk onderdirecteur van een basisschool. Mijn vader studeerde in de avonduren en klom op tot hoofdinspecteur van de politie; zijn droom om dokter te worden kon hij vanwege geldgebrek niet verwezenlijken. Hij was dan ook diep ontroerd toen hij me in het ziekenhuis zag in mijn witte doktersjas.”

U hebt tijdens uw werkende leven regelmatig lesgegeven op de Weekendschool, een soort zondagsschool voor kinderen uit achterstandswijken. Wat vertelde u hen?

“Ik nam ze altijd mee naar het ziekenhuis en liet ze daar met iedereen praten, van de beveiliger tot de verpleegkundigen op de hartafdeling én de patiënten. En ik zei: ‘Ga je droom achterna! Gebruik je talenten en realiseer je: elke boom is eerst klein geweest.’ Tegen jongeren met een etnische achtergrond zeg ik: ‘Het is niet je kleur die bepaalt waar je komt. Het is je focus, je integriteit, je talent. Als de ene deur dicht blijft, klop je op de volgende. Misschien gaat pas de tiende deur open, maar er gaat altijd ergens een deur open. Blijf in jezelf geloven, jaag je droom na, maar doe de dingen alleen omdat je ze zelf graag wilt.’”

U houdt ook geregeld ­lezingen voor topvrouwen. Wat zegt u tegen hen?

“Door het grote succes van het steunhart heb ik geleerd om mijn credits op te eisen. Je ziet te vaak dat de vrouwen het werk doen, en de mannen – en trouwens ook sommige vrouwen – met de eer gaan strijken. Maar ik wil zelf de eer van mijn eigen verdiensten, en dat principe draag ik ook uit in die lezingen. Je mag mensen laten delen in je succes, maar laat niemand met jouw veren pronken.”

U bent inmiddels gepensioneerd, maar maatschappelijk nog altijd heel actief.

“Ik kom een keer voor Gods troon, en dan moet ik vertellen wat ik met mijn talenten heb gedaan. Ik wil geen boom zijn waaronder niets groeit, en daarom heb ik altijd iedereen gestimuleerd om te worden wie hij wil zijn. Wat voor mens ben je, daar gaat het om. Die immateriële footprint is het belangrijkste dat je kunt nalaten. Ik vind het een grote eer dat ik nog steeds gevraagd word om te spreken. Het is mijn droom om mensen in hun kracht te zetten, beter te maken.”

CV

Harriette Verwey (Paramaribo, 1951) specialiseerde zich in 1984 tot cardioloog. Van 1985 tot 2017 werkte ze als lid van het harttransplantatieteam in het LUMC-Erasmus MC. Tussen 1995 en 2003 was ze hoofd van de hartbewaking. Sinds 2003 is ze ambassadeur voor het vrouwenhart. In 2010 plaatste ze het eerste ‘steunhart’ bij een patiënt die was afgewezen voor een harttransplantatie. Door EZVN (Etnische Zaken­vrouwen Nederland) werd ze in 2010 onderscheiden met een Presidents Award en in 2017 werd ze geridderd als Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Harriette Verwey is single.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine januari 2022. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!