Je ziet en leest het steeds vaker, mensen die het Engelse woord gender gebruiken terwijl ze eigenlijk geslacht bedoelen. Zijn geslacht en gender dan hetzelfde? Wat bedoelt men met non-binair? En wie heeft ooit bedacht dat er meer dan twee geslachten zouden zijn? De feiten en fabels over de ideologie en filosofische ideeën achter gender.
Het woord ''gender'' wordt steeds vaker gebezigd, maar eigenlijk is het geen Nederlands, maar een Engels woord. Wat is gender precies, en hoe verschilt het van je fysieke geslacht?
Zijn er meer dan twee geslachten?
Nee, er zijn slechts twee menselijke geslachten: man en vrouw. Dit wordt niet bepaald door de chromosomen XX of XY, hoewel het een belangrijke factor is bij de ontwikkeling van het lichaam. We definieren vanuit de biologie mannen en vrouwen altijd aan de hand van geslachtscellen. Vrouwen produceren eicellen, mannen spermacellen. Er is geen derde type geslachtscel. En aangezien mensen zoogdieren zijn, kunnen ze niet van geslacht veranderen. Een cosmetische operatie is wel mogelijk.
Mensen die geen geslachtscellen kunnen produceren zijn uiteraard ook man of vrouw, ze volgen wel de mannelijke of vrouwelijke ontwikkelingsroute, maar helaas is de natuur soms grillig en is het ons niet allemaal gegund.
Verschillen tussen man en vrouw
Er ontstaan tijdens de ontwikkeling van de foetus veel overeenkomsten, maar ook verschillen tussen man en vrouw. Vrouwen ontwikkelen bijvoorbeeld altijd bredere heupen dan mannen, zodat zij later de kinderen kunnen baren.
Ook hebben vrouwen wat kleinere en efficienter werkende hersenen. Er is geen verschil in gemiddelde intelligentie of IQ tussen mannen en vrouwen. De fysieke verschillen tussen vrouwen en mannen zijn wel aanzienlijk – met name in de spierontwikkeling, de communicatieve ontwikkeling en de snelheid van ontwikkeling in de puberteit; meisjes zijn doorgaans eerder volwassen dan jongens.
Het is in de medische wereld zelfs een groot probleem dat het mannelijk lichaam van oorsprong altijd als de basis wordt genomen voor onderzoek, hierdoor is er vaak minder aandacht voor aandoeningen die voornamelijk vrouwen treffen. Gelukkig komt hier de laatste jaren wel wat verandering in. Maar veel van verschillen tussen vrouw en man zijn ook cultureel bepaald en helemaal niet inherent aan het geslacht zelf, en dat is precies waar gender om de hoek komt kijken.
Het verschil tussen geslacht en gender
Geslacht en gender zijn niet hetzelfde. Je geslacht bepaalt wat je in werkelijkheid bent: man of vrouw. Geslacht is binair, niet alleen bij mensen, maar vrijwel alle primaten en andere zoogdieren (het is dus geen spectrum) en iedereen is ofwel een man, ofwel een vrouw. Vrouwen menstrueren, geven borstvoeding en worden zwanger, mannen ejaculeren slechts en bevruchten de vrouw zodat zij kan baren. Biologen zijn het daar vrijwel unaniem over eens, hoewel moderne sociologen graag tegensputteren en beweren dat ‘geslachtsbeleving’ veel verder gaat dan het biologische, het tastbare.
Gender is iets heel anders - een sociale constructie: dit houdt in dat het iets is wat door mensen is bedacht. Gender zit volledig tussen je oren. Een man kan beweren dat hij zich een vrouw voelt, hoewel hij geen enkele daadwerkelijke ervaring heeft als vrouw. Een vrouw kan beweren dat ze diep vanbinnen een man is. Er zijn ook geen echte criteria, de eigen beleving staat centraal, en volgens deze denkwijze bepaalt iedereen dus zelf wat een man of vrouw is.
Waarop is gender gebaseerd?
Gender is gebaseerd op historische, patriarchale rollen van mannen en vrouwen. Enkele voorbeelden:
1. 'Echte' mannen zijn sterk, agressief, dominant, ongevoelig. Ze houden van vlees eten en met andere mannen vechten, beschermen de vrouw, ze werken de hele dag en doen nooit het huishouden. Een echte man huilt niet en een echte man draagt ook geen jurken. Een echte man zegt niet veel, maar laat zijn spieren spreken. Mannen laten zich niet leiden door emoties. Jongens spelen met speelgoedauto’s of Lego en niet met poppen.
2. 'Echte' vrouwen zijn gevoelig, emotioneel, lief en nederig, ze maken schoon en doen de afwas, ze zijn goed in communicatie en taal. Vrouwen houden niet van vechten en lossen conflicten liever vreedzaam op. Vrouwen zijn beleefd, ze dragen jurken en make-up, hoge hakken en lippenstift. Meisjes spelen met poppen en niet met Lego of speelgoedauto’s.
3. Non-binaire mensen zijn... wat dit precies betekent voor ‘hen’ bepaalt elk non-binair persoon voor ‘henzelf’. Ze zijn in elk geval geen man of vrouw, voor hun eigen gevoel althans. Non-binaire mensen kunnen zich echter wel identificeren als bi- of homoseksueel. Ook dat bepalen non-binaire mensen zelf.
Afgezien van deze twee traditionele genders plus non-binaire mensen, zijn er door activisten en academici in de loop der jaren nog meer genders bedacht: er zijn er inmiddels zo rond de 60. Onze collega's van Gezondheidsnet hebben ze hier op een rijtje gezet: er zouden momenteel maar liefst 61 unieke genders bestaan. Moeilijk om te kiezen? En elk gender heeft eigen aanspreekvormen: naast hij/hem en zij/ze is er zij/hen, hen/hun, en nog veel meer combinaties. Hen gingen met haar naar hun huis. Een gender kies je meestal niet zomaar even, hoewel sommige mensen wel beweren regelmatig van gender te wisselen. Soms zelfs dagelijks.
Wat betekent trans?
Dit is de essentie van de trans identiteit: je bent trans wanneer je voelt of denkt dat je trans bent. Een operatie of naamsverandering is dan ook niet per sé nodig. Hoe mensen die trans-identiteit invulling geven wordt beschouwd als een strikt persoonlijke kwestie. Veel mensen die zich als transpersoon identificeren, menen dat zij zijn geboren in een verkeerd lichaam. Deze conditie noemt men ook wel genderdysforie.
Het is geen aanstellerij: dit is een echte aandoening waar mensen psychisch onder lijden. Vaak gaan mensen die genderdysforie ervaren over tot een operatie bedoeld om van geslacht te veranderen. Het is echter moeilijk vast te stellen of te diagnosticeren. Transmensen zijn als groep uiteraard geen monoliet. Sommigen willen met rust gelaten worden, anderen treden graag nadrukkelijk in de spotlights en eisen hun plek op in de maatschappij. Trans is in feite een grote paraplu dat een divers palet aan mensen herbergt.
Wat is het verschil tussen een transvrouw en een transman?
Een transvrouw is een man die zichzelf als vrouw identificeert.
Niet alle mannen die als transvrouw identificeren laten zich ook opereren. Uiteraard zijn er ook mannen die de stap wél nemen: hen die het vrouwenhormoon oestrogeen nemen, zichzelf siliconen borsten aanmeten en een zogenaamde ‘neo-vagina’ laten installeren in hun lichaam. Vaak doen chirurgen dit door de penis om te vormen en van de eikel een geïmproviseerde clitoris te maken, zodat de transvrouw seksueel genot kan beleven. Soms volgt er ook nog een operatie om het gezicht te 'feminiseren'.
Een transman is precies het tegenovergestelde: een vrouw die als man identificeert.
Ook transmannen komen in verschillende vormen. Een vrouw die de operaties wil ondergaan laat o.a. haar borsten amputeren, neemt het mannenhormoon testosteron en laat een kunstmatige penis installeren. Deze nieuwe penis, waarbij het vel en spierweefsel vaak uit de arm van de vrouw worden getransplanteerd, heeft in de praktijk meestal beperkte seksuele functionaliteit. Het eindresultaat verschilt per persoon en per operatie. De verwachting is dat deze operaties dankzij nieuwe technologische ontwikkelingen wel steeds verfijnder en effectiever zullen worden.
Wanneer iemand die trans is na de operatie spijt krijgt en zijn of haar lichaam weer wil veranderen naar het oorspronkelijke uiterlijk, noemt men dat proces detransitie.
Wordt geslacht toegewezen bij de geboorte?
Nee, artsen constateren aan de hand van de geslachtsorganen of de baby een man of vrouw is. De persoonlijke mening van de arts komt daarbij niet aan bod.
In enkele gevallen wordt het geslacht verkeerd vastgesteld. Soms heeft een baby namelijk aangeboren afwijkingen. DSD staat voor 'disorders of sex development': verstoringen in de seksuele ontwikkeling. Het is een verzamelnaam voor een grote groep zeldzame aandoeningen waarbij de geslachtsontwikkeling atypisch verlopen is. Deze mensen ontwikkelen naast hun eigen geslachtsorganen ook inwendige of uitwendige kenmerken van het andere geslacht. Er zijn verschillende syndromen bekend, zoals Turner syndroom, waarbij de vrouw maar één X chromosoom heeft in plaats van twee. Het Klinefelter syndroom komt voornamelijk voor bij mannen en resulteert vaak in een kleine en/of misvormde penis en teelballen.
Mensen met DSD’s zijn geen 'hermafrodieten', zo'n typering wordt beschouwd als een grove belediging. Nog los daarvan, mensen met DSD zijn niet in staat zichzelf te bevruchten, zoals bijvoorbeeld bepaalde kreeftsoorten wel kunnen. De aard van de verschillende DSD’s loopt sterk uiteen. Een bekend voorbeeld van een persoon met DSDs is de influencer en programmamaakster Raven van Dorst.
De oorsprong van gender
Gender is eigenlijk een relatief nieuw concept uit de koker van seksuoloog en psycholoog John Money (1921-2006). Hij wordt vaak aangehaald als de grondlegger van gender ideologie, hoewel hij zich duidelijk liet inspireren door de Franse filosoof Michel Foucault.
In 1955 was hij de eerste persoon die het woord 'gender' gebruikte in plaats van 'geslacht' om onderscheid te maken tussen de biologische kenmerken en de gedragskenmerken die mannen van vrouwen in zijn ogen onderscheiden. Vervolgens populariseerde hij termen als 'genderidentiteit' en richtte in 1966 's werelds eerste genderkliniek op aan de John Hopkins Universiteit in Baltimore in de VS, gespecialiseerd in de psychologische en medische behandeling van zijn transgender patiënten.
John Money is niet onomstreden. Hij geloofde bijvoorbeeld dat kinderen die ongeveer twee jaar oud zijn, door een 'gender-identiteitspoort' gaan, die hun geslacht voor de rest van hun leven vastlegt. De opvattingen van Money over seks en gender werden aanvankelijk ontwikkeld door experimenten met baby’s met DSDs. Volgens Money was de beste manier om deze baby's te behandelen het gebruik van hormonen en operaties om ze vanaf een zo vroeg mogelijke leeftijd naar één geslacht te begeleiden.
Een onaangenaam voorbeeld van zo’n medisch experiment is hoe Money een mannelijke tweeling van elkaar scheidde bij de geboorte en één van de twee in een meisje ‘veranderde’ om te zien wat er zou gebeuren, en wat jaren later de verschillen zouden zijn met de mannelijke wederhelft. Helaas heeft het verhaal een nare afloop. U leest het hier.
Hoe komen mensen bij 'geboren in een verkeerd lichaam'?
Genderdysforie is dus een aandoening waarbij de patiënt denkt - en naar eigen zeggen beleeft - dat hij of zij in het lichaam van het andere geslacht thuishoort. Dit is echter niet met zekerheid vast te stellen via een hersenscan of ander fysiek onderzoek, het is tot op heden een psychologische diagnose. Maar laten we even inzoomen op het lichaam.
Spiritueel gezien is het een ander verhaal. Zit uw ziel vast in een verkeerd lichaam? Dat hangt af van uw religieuze overtuiging. Om in een verkeerd lichaam geboren te worden, moet u immers beschikken over een ziel, die vervolgens ook nog een geslacht zou moeten hebben. De meerderheid van de mensheid gelooft in een hogere macht. Er zijn echter ook mensen die niet geloven in een ziel, een God of een leven na de dood.
De bekende atheïstisch bioloog en expert in evolutie Richard Dawkins bespreekt in deze video zijn visie op gender.
Veel van wat John Money geloofde lijkt geïnspireerd te zijn door het Gnosticisme, een vroeg-Christelijke beweging. Zij waren volgelingen van de klassieke Griekse filosoof Plato, die geloofden dat God eigenlijk de Duivel is (de zogeheten Demiurg) en dat hij de materiele wereld heeft geschapen. Het spirituele en het goddelijke, dat is je onsterfelijke ziel, en de ziel wordt gevangen gehouden door het stoffelijke imperfecte lichaam. En die ziel kan dus een ander geslacht hebben dan het stoffelijke lichaam en de ziel vormt de zetel van 'wie je werkelijk bent'.
Ook transhumanisme, het geloof dat de mens kan worden 'verbeterd' door het beinvloeden van onze eigen ontwikkeling - bijvoorbeeld met menselijk DNA modificeren, klonen of een robotarm installeren - heeft veel raakvlakken met genderideologie: er wordt momenteel bijvoorbeeld in meerdere landen onderzocht of mannen een baarmoedertransplantatie kunnen ondergaan.
Zijn drag queens ook trans?
Drag queens zijn artiesten, ze voeren een show op, en vaak zijn ze in de thuissituatie volledig comfortabel met hun eigen geslacht. Drag queens vormen dus in principe geen onderdeel van de genderideologie, maar zijn een veel ouder verschijnsel dat nauw is gerelateerd aan homocultuur.
Drag queens zijn ontstaan in de tijd van de beroemde toneelschrijver William Shakespeare. Vrouwen werden gezien als minder dan de man en mochten niet acteren, dus de mannen trokken een jurk aan om de rollen van vrouwen te vervullen. Inmiddels mogen vrouwen wel acteren, maar sommige mannen dossen zich nog graag uit als een stereotype van weleer.
Over moderne drag queens lopen de meningen sterk uiteen. Sommige mensen vinden het respectloos voor de vrouw en vergelijken de traditie met Zwarte Piet vanwege de gelijkenissen in het uitvergroten van nare, misogyne stereotypen. Anderen menen juist dat drag een deconstructie is van vrouwenhaat, dat het allemaal juist ironisch bedoeld is, om vrouwen te steunen. Uiteindelijk beslissen we natuurlijk allemaal zelf wat we ervan vinden.
Wat betekent CIS?
CIS komt uit het Latijn en betekent 'aan deze kant van'. Het is een term die voornamelijk wordt gebruikt door transpersonen, activisten en academici om mensen die denken/voelen/beleven dat zij wél in het juiste lichaam zijn geboren aan te duiden. CIS is dus het tegenovergestelde van trans.
De term CIS is inmiddels echter omstreden en wordt door critici en gender-kritische feministen beschouwd als een scheldwoord. 'CIS-vrouw' wordt namelijk op social media door activisten veelvuldig in negatieve zin gebruikt, om mensen weg te zetten als dom en onwetend. Veel feministen behouden liever het woord vrouw. De termen 'menstruator' en 'mensen met een baarmoeder' zijn tot op heden ook verre van populair.
Wat is transfobie?
U heeft dit woord misschien wel eens gehoord op televisie of gezien op social media. Transfobie bestaat niet echt, het voldoet namelijk niet aan de criteria van een echte fobie. Over serieuze fobieën - en hoe u ze kunt overwinnen - leest u hier meer.
Reactie toevoegen