Alleenwonen met een relatie: hoe zit het met de AOW?

Laten we beginnen met het goede nieuws. Wie een vraag heeft over zijn of haar AOW en belt met een van de negen regiokantoren van de Sociale Verzekeringsbank (SVB), kan een gewoon telefoonnummer bellen en krijgt snel iemand aan de lijn. Een verademing. En bij sommige onderwerpen krijgt u iemand te spreken die ter zake kundig is, zo blijkt uit onze steekproef. Ook prettig: de vraag ‘Per wanneer krijg ik AOW als ik op 28 mei ­65 jaar word?’ beantwoorden alle medewerkers goed. Een instinker, want deze regel is op 1 april gewijzigd. Sindsdien ontvangen 65-jarigen door een bezuiniging de AOW niet meer vanaf de eerste dag van de maand waarin ze jarig zijn, maar vanaf hun verjaardag.

Logeren of samenwonen

Op andere punten gaat het mis. Vorig jaar besteedde het VARA-programma ‘De Ombudsman’ al aandacht aan de onduidelijke informatie die de SVB geeft aan alleenstaande AOW’ers met een nieuwe relatie. Dat is niet verbeterd. Er zijn nu 3 miljoen AOW’ers. Ongeveer een derde van hen is alleenstaand. Zij krijgen naar verhouding een hoger pensioen dan ‘stellen’. Maar wanneer ben je een stel? Voor de SVB is het voeren van een ‘gezamenlijke huishouding’ doorslaggevend. Anders gezegd: gepensioneerde stellen met ieder een eigen huis die meer dan de helft van de week bij elkaar ‘logeren’, kunnen worden aangemerkt als samenwonend. Dat betekent: per maand zo’n €300 minder AOW. Per persoon.

Klikkende buren

Ontvangt u AOW, dan hebt u de plicht wijzigingen (zoals samenwonen) te melden bij de SVB. Voer je een gezamenlijke huishouding als je elkaar alleen in het weekend ziet? De enige die daarover uitsluitsel kan geven, is de SVB. Deze instantie met ruim 3000 medewerkers is onder meer verantwoordelijk voor de uitvoering van de AOW. We bellen de regiokantoren met twee vragen (zie kaders). Wat blijkt? De regels voor samenwonen en het melden van een relatie verschillen per regio.

Zo moet een gepensioneerde vrouw die een man heeft leren kennen en ieder weekend samen boodschappen doet en kookt, dat in Breda, Nijmegen en Roermond bij de SVB melden. Zelfs als we erbij zeggen dat haar vriend níet blijft slapen. Het heeft waarschijnlijk geen gevolgen voor de AOW, zeggen de medewerkers, maar toch willen ze het weten. “We krijgen weleens tips van buren”, horen we in Breda. “Dan kan het handig zijn dat er iets in het dossier staat.” Buren met dergelijke tips kunnen het formulier Melding Fraude downloaden via de SVB-website.

SVB Groningen gaat anders met deze situatie om. “Pas als er sprake is van een serieuze relatie waarbij men meer dan de helft van de tijd met elkaar doorbrengt, willen we het weten.” En SVB Rotterdam laat weten: “Een nieuwe relatie melden? Ons systeem biedt niet eens de mogelijkheid om dat vast te leggen.”

Tandenborsteltellers

Bij de vraag over een gepensioneerde man bij wie twee dagen per week een vriendin logeert, tekent zich een vergelijkbaar patroon af. Vijf kantoren zeggen: pas bij drie tot vier nachten per week hoeft u iets te melden. Vier kantoren willen wel meer weten en raden aan ook die twee nachten te melden. Wie dat doet, krijgt formulieren opgestuurd waarin de SVB het naadje van de kous wil weten. “Dan gaan we kijken naar de feitelijke omstandigheden”, aldus regiokantoor Breda. Bij zo’n onderzoek heeft de SVB sinds begin dit jaar vergaande bevoegdheden. Controleurs mogen onaangekondigd een huisbezoek afleggen, ook wanneer er geen vermoeden van fraude is. Wie niet meewerkt, kan worden gekort op de uitkering.

Mogen we samen eten?

Ouderenbond ANBO is furieus en stelt dat de overheid met duidelijke, objectieve criteria voor parttime samenwonen moet komen, in plaats van de gevreesde ‘tandenborsteltellers’ meer bevoegdheden te geven. ANBO-­directeur Liane den Haan: “Nu weet je niet hoeveel tijd je bij elkaar mag doorbrengen. Of dat je samen kunt eten of samen een caravan kunt aanschaffen zonder dat het gevolgen heeft voor je AOW. Sterker nog: de SVB weet het zelf ook niet.” ANBO pleit ervoor de gemeente­lijke basis­administratie als uitgangspunt te nemen. “Samenwonen doe je in één huis. Apart wonen of latten doe je in verschillende huizen.”

De SVB laat weten niet te schrikken van de verschillende antwoorden in de steekproef. “Het begrip samenwonen is door de wetgever niet strak gedefinieerd”, zegt Erry Stoové, voorzitter van de Raad van Bestuur. Dat de ene medewerker eerder adviseert iets te melden dan de ander, vindt Stoové niet ‘fout’. “De een kan op basis van de huidige regels wat voorzichtiger zijn met een advies dan de ander.” .

Heldere regels

Wat de SVB betreft, is het de taak van de wetgever om voor meer helderheid te zorgen. De uitvoeringsinstantie bracht jaren geleden al een rapport uit waarin werd gepleit voor meer duidelijkheid. “Helaas is dat rapport door de toenmalige staatssecretaris terzijde geschoven.” Voor AOW’ers met een nieuwe relatie blijft er dus onzekerheid. Stoové: “We moeten het echt van geval tot geval bekijken. En door de ruime begrippen moeten we ook zoveel vragen stellen. Dat kost tijd, maar het is ons vak en we doen het naar eer en geweten.”