De overheid heeft dit jaar een bedrag van 65 miljoen euro uitgetrokken voor mantelzorgers. Slechts een klein aantal krijgt echter een extraatje van maximaal €250, waardoor er nog 56 miljoen euro aan subsidie overblijft. Hoe zit dat?
Iedereen die onbetaald en langdurig voor een ander zorgt, is mantelzorger. Ook intensieve en gratis zorg voor een vriend, vriendin, buurman of buurvrouw valt dus onder mantelzorg. Veel mensen zijn niet opgeleid als hulpverlener maar helpen omdat ze een persoonlijke band met iemand hebben. In 2006 waren er volgens het Sociaal Cultureel Planbureau in Nederland 1,4 miljoen mensen die een zieke of gehandicapte bijstaan.
Belastingvrij extraatje
Dankzij de belangeloze zorg van naasten bespaart de overheid miljarden. Hoeveel precies blijft natuurlijk gissen, maar hoogleraar Henriëtte Maassen van den Brink schatte de waarde van mantelzorg in 2005 al tussen de 4 en 8 miljard euro. Daar bovenop betalen mantelzorgers zo’n 450 miljoen euro aan onkosten uit eigen zak. Als waardering en erkenning voor deze gratis helpers heeft de overheid dit jaar 65 miljoen euro uitgetrokken voor het zogeheten ‘mantelzorgcompliment’. Wie een ander helpt, krijgt maximaal €250. Dit extraatje is belastingvrij en het heeft ook geen gevolgen voor de eventuele uitkering en/of zorg- en huurtoeslag. Zo lijkt het een royaal gebaar, maar de maatregel gaat in de praktijk aan veel mantelzorgers voorbij.
Om voor dit ‘compliment’ in aanmerking te komen, moet degene die de hulp krijgt, beschikken over een zogeheten ‘indicatie voor extramurale AWBZ-zorg’. Deze indicatie wordt afgegeven door een Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) als er sprake is van persoonlijke verzorging: hulp bij alledaagse handelingen zoals opstaan, douchen, aankleden of verpleging.
Voor hulp in de huishouding (stofzuigen, boodschappen etc.) moet u sinds 1 januari aankloppen bij de gemeente (Wmo) en daarom gelden deze diensten niet meer als AWBZ-zorg. De indicatie door het CIZ moet zijn afgegeven na april 2007. Daarin moet bovendien staan dat er sprake is van mantelzorg. Pas als aan alle voorwaarden is voldaan, krijgt de hulpbehoevende voor november automatisch een formulier thuisgestuurd om het ‘compliment’ voor één mantelzorger aan te vragen. Dus als meer familieleden of vrienden helpen, krijgt slechts één van hen het ‘compliment’. Dat bedrag zal dan rond 10 november (de Dag van de Mantelzorg) worden uitgekeerd.
Strenge criteria
Mezzo, de belangenvereniging van mantelzorgers, is niet blij met deze maatregel. “Er zitten veel te veel haken en ogen aan”, meldt een woordvoerster. Juist de naasten die bijna alle zorg voor eigen rekening nemen, vallen buiten de boot. Bijvoorbeeld een gepensioneerde man die zelf zijn zieke vrouw volledig verzorgt en zo een beroep op professionele hulp zo lang mogelijk uitstelt, komt niet in aanmerking voor het ‘compliment’.
Ook een grote groep mantelzorgers die al jaren hulp biedt naast professionele thuiszorg, krijgt geen extraatje omdat de indicatie van ná 1 april 2007 moet zijn. Een herindicatie aanvragen bij het CIZ is mogelijk, maar de gemiddelde wachttijd is zes weken. Bovendien wordt dan de hele situatie nog eens onder de loep genomen en bestaat het risico dat de hulpvrager minder professionele hulp krijgt.
Maximaal 30.000 keer
De drempel voor het ‘compliment’ blijkt nu dus zo hoog dat slechts een fractie van de mantelzorgers er aanspraak op kan maken. En dat terwijl de verantwoordelijke staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Jet Bussemaker, bij het presenteren van de maatregel nog zei: “Mantelzorgers krijgen nu eindelijk ook in geld de waardering die ze verdienen, ook al is elk bedrag in feite te weinig.”
Het ministerie had destijds becijferd dat ongeveer 200.000 mensen voor dit extraatje in aanmerking zouden komen, maar dat blijkt bij lange na niet het geval. Volgens uitkeringsinstantie Sociale Verzekeringsbank (SVB) hebben slechts 20.000 ‘gelukkigen’ inmiddels een brief met het benodigde aanvraagformulier thuis ontvangen. “Over heel 2007 versturen we maximaal 30.000 aanvraagformulieren”, meldt een woordvoerster van de SVB.
30.000 keer €250 is 7,5 miljoen euro. De uitvoering zelf kost 1,2 miljoen euro, dus blijft er ruim 56 miljoen euro over van de beschikbare 65 miljoen euro. Uit deze goedgevulde subsidiepot moeten de resterende 170.000 mantelzorgers toch makkelijk alsnog €250 uitgekeerd kunnen krijgen, zou je denken. Als het niet als ‘compliment’ is, dan maar in een andere vorm.
Maar staatssecretaris Bussemaker weet nog niet wat ze met het enorme overschot gaat doen. “Ik ben bereid om het geld dat dit jaar eventueel niet nodig zou zijn voor het verstrekken van uitkeringen aan mantelzorgers, op andere wijze voor hen in te zetten”, liet ze in een brief aan de Tweede Kamer van 25 september weten. Bussemaker zal hierover overleg voeren met Mezzo en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Ook het komend jaar staat overigens 65 miljoen euro gereserveerd voor het mantelzorgcompliment.
