Je kunt veel erf- en schenkbelasting besparen door op tijd een slim plan te maken. Alles weggeven is niet nodig, want ook met een testament is er veel te regelen.
Vrijstelling van €671.910?
Een kind hoeft pas erfbelasting te betalen als het meer erft dan €21.282. Dat bedrag geldt ook voor stiefkinderen en pleegkinderen. Een echtgenoot of samenwoonpartner heeft een nog veel grotere vrijstelling: maximaal €671.910.
Over het bedrag boven de vrijstelling betalen kinderen en partners 10 procent belasting. Pas als de erfenis meer dan €128.750 boven de vrijstelling uitkomt, gaat een zoon, dochter of partner 20 procent belasting betalen over het meerdere.
Stel je woont alleen in een huurhuis, je hebt drie kinderen en je hebt alleen een spaarrekening met €60.000. Dan hoeven de kinderen straks geen erfbelasting te betalen. Dat wordt heel anders als je ook een eigen huis nalaat. Ook als je per kind meer vermogen hebt dan pakweg €25.000 óf als je geen kinderen hebt, is het goed om even stil te staan bij de erfbelasting.
Schenken zonder schenkbelasting
Schenken is een populaire methode om erfbelasting te besparen. Ouders kunnen hun kinderen jaarlijks het vrijgestelde bedrag schenken. In 2021 is dat €6604 per kind. Wil je ook de kleinkinderen verwennen, dan kun je hen €3244 per persoon geven.
Aan een kind dat nog geen 40 is, mag je eenmalig €26.881 schenken. Dat tikt lekker aan, maar je moet deze schenking goed plannen. Op de dag van de 40ste verjaardag mag het nog net, daarna niet meer, tenzij het kind een jongere partner heeft. Dan mag je dit bedrag nog schenken op de 40ste verjaardag van de partner.
Gebruikt het kind het geld voor een eigen huis, dan mag je eenmalig de zogeheten jubelton (€105.302 in 2021) geven en voor een dure studie €55.996. In beide gevallen geldt ook de leeftijdsgrens van 40 jaar. Je kunt deze vrijstellingen niet bij elkaar optellen. Heb je er al eerder gebruik van gemaakt? Ga dan bij de Belastingdienst na wat je nu nog belastingvrij mag schenken.
Heb je geen kinderen en kleinkinderen? Je mag ook anderen onder de 40 helpen een eigen huis te kopen met maximaal €105.302. Ook het jaarlijkse vrijstellingsbedrag van €3244 mag je aan iedereen geven zonder fiscale gevolgen, bijvoorbeeld aan een vriend of vriendin, een broer of zus of een neef of nicht. Zo kun je je vermogen jaarlijks stap voor stap verkleinen. Afhankelijk van het aantal mensen aan wie je schenkt, zal dat sneller of langzamer gaan. Meer vrijstellingen nodig? Schenken aan een goed doel is altijd belastingvrij en kan bovendien een korting opleveren op de inkomstenbelasting.
LET OP De schenkingsvrijstellingen veranderen ieder jaar. Meestal worden ze hoger, maar in 2021 is de jaarlijkse schenkingsvrijstelling een kind tijdelijk met €1000 extra verruimd in verband met corona. De vrijstelling kan in 2022 of 2023 weer lager worden.
Wel vermogen, geen geld om te schenken
Geld op een spaarrekening kun je weggeven wanneer je maar wilt. Dat ligt anders als het geld vastzit in een eigen huis. Moet je dan eerst het huis verkopen? Nee, het kan ook door te schenken op papier. Een schenking op papier is een notariële akte waarin je een bedrag schuldig erkent aan je kind en waarin je belooft rente te betalen over de vordering. Het grote voordeel van deze methode is dat het kind bij overlijden van de ouder geen erfbelasting hoeft te betalen over het bedrag van de vordering.
Deze methode heeft drie belangrijke nadelen.
1. Je kunt niet snel de waarde van een heel huis wegschenken. Ook bij schenken op papier is boven de schenkingsvrijstelling 10 procent schenkbelasting verschuldigd.
2. De fiscus vereist dat de ouder jaarlijks 6 procent rente betaalt aan het kind. Dat geld moet je wel kunnen missen, jaar in, jaar uit. (Tegelijkertijd zorgen de rentebetalingen ervoor dat je steeds een beetje ‘armer’ wordt en dat is een voordeel voor de erfbelasting die je erfgenamen later moeten betalen.)
3. Een kind moet inkomstenbelasting betalen over de vordering. Die valt voor het kind in box 3, samen met spaargeld en ander vermogen. Ouders hoeven over de waarde van hun eigen huis niet of nauwelijks belasting te betalen. De belastingbetaling door het kind is dus een extra kostenpost voor de familie als geheel en die kan op den duur behoorlijk aantikken, zeker als de ouders nog relatief jong en gezond zijn.
Legaten opnemen in testament
Erfbelasting besparen kan ook met een testament, bijvoorbeeld door de nalatenschap over meer mensen te verdelen. Je kent hen dan een legaat toe, zoals dat heet. Je kunt een legaat geven aan wie je maar wilt, dus ook aan kleinkinderen, vrienden, broers en zussen, een mantelzorgende buur of een toegewijde hulp in huis.
Kleinkinderen hebben een net zo hoge vrijstelling voor de erfbelasting als kinderen, maar je moet ze wel in je testament opnemen om ze te laten erven. Alleen als je eigen zoon of dochter is overleden, erven zijn of haar kinderen automatisch. Anderen hebben een lagere vrijstelling: €2244 per persoon. Meer legateren mag, maar deze groep betaalt wel minimaal 30 procent erfbelasting over het meerdere.
Ten slotte kun je ook een legaat toekennen aan een goed doel. De vrijstelling is dan onbeperkt.
Flexibel testament
Het kan voordelen hebben om een flexibel testament te maken. Een echtpaar kan bijvoorbeeld in een testament bepalen dat de kinderen bij het eerste overlijden niet meer erven dan de vrijstelling die op dat moment geldt. De rest van de nalatenschap gaat naar de langstlevende partner. Dat heet een opvullegaat. Het legaat vult de hoge vrijstelling van de partner op met een deel van het bedrag dat eigenlijk voor de kinderen is. Met een opvullegaat hoeft er meestal niemand erfbelasting te betalen bij het eerste overlijden.
Er zijn ook nadelen. Als de langstlevende het geld niet uitgeeft, moeten de kinderen bij het tweede overlijden alsnog de bespaarde erfbelasting betalen. Om dat te voorkomen moet de langstlevende het geld dus óf opmaken óf gaan schenken. Hij of zij mag dat helemaal zelf bepalen. Een opvullegaat is niet geschikt als er stiefkinderen zijn, want een stiefouder hoeft hen helemaal niets te geven.
Testament met rentebepaling
Volgens het wettelijk erfrecht krijgen de kinderen van een echtpaar hun erfdeel pas nadat de langstlevende is overleden. Daarvoor is een testament dus niet nodig. Maar in een testament kun je wel bepalen dat de kinderen rente krijgen over het erfdeel dat ze tegoed hebben en dat bespaart erfbelasting.
De langstlevende hoeft de rente niet uit te keren. De rente verhoogt alleen de vordering. Dit tegoed wordt dus steeds groter, misschien wel zó groot de kinderen geen erfbelasting hoeven te betalen bij het tweede overlijden. Daar staat tegenover dat ze bij het eerste overlijden meer erfbelasting moeten betalen. Hoeveel meer, dat ligt aan het rentepercentage. Dit rentepercentage moet liggen tussen de 0 en 6 procent. Hoe hoger de rente, hoe hoger de erfbelasting bij het eerste overlijden én hoe groter de kans dat je veel erfbelasting bespaart bij het tweede overlijden.
Haken en ogen tweetrapstestament
Zonder testament moet de langstlevende soms erfbelasting betalen namens de kinderen. De kinderen krijgen na het overlijden van de eerste ouder weliswaar nog geen geld in handen, maar ze erven wel een vordering. Als die vordering boven de vrijstelling uitkomt – en bij een afbetaald eigen huis is dat al snel het geval – klopt de fiscus bij de langstlevende ouder aan. Het tweetrapstestament is bedacht om dit te voorkomen.
Met een tweetrapstestament krijgen de kinderen bij het eerste overlijden hooguit het vrijstellingsbedrag, maar verder krijgt de langstlevende alles. Pas als ook de langstlevende overlijdt, worden de kinderen erfgenaam. Het gevolg is dat bij het eerste overlijden niemand erfbelasting hoeft te betalen. Dat is prettig, want als al het geld in het huis zit, is dat geld er soms ook niet. Maar als de langstlevende het geld niet opmaakt of weggeeft, moeten de kinderen bij het tweede overlijden alsnog met de fiscus afrekenen.
Een tweetrapstestament heeft nog een paar haken en ogen. De langstlevende moet het vermogen dat hij of zij erft namens de kinderen goed administreren en hierin inzage geven aan de kinderen. Als dat niet goed gebeurt, moet er meestal een notaris aan te pas komen bij het tweede overlijden en dat maakt de afwikkeling van de nalatenschap duurder.
Wanneer naar de notaris?
Met een testament kun je erfbelasting besparen én de zaken goed regelen voor je nabestaanden. Je kunt bijvoorbeeld een executeur benoemen, zodat je zeker weet dat de afwikkeling van je nalatenschap in goede handen is. Advies over erfbelasting besparen is maatwerk, dus laat je goed voorlichten. Op www.notaris.nl vind je meer informatie en een notaris in de buurt.
Met dank aan mr. Jasper Nobel, Everest Notariaat
