Gezond Gesprek met hoogleraar Jaap Seidell
Waarom heeft de helft van de Nederlanders overgewicht en waarom krijgen zoveel mensen chronische ziekten, zoals diabetes type 2 of hart- en vaatziekten? Dat is niet een geval van pech hebben, of van 'eigen schuld, dikke bult'. Het komt door de manier waarop ons voedselsysteem en onze gezondheidszorg is georganiseerd, zegt Jaap Seidell, hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij vertelt in deze podcast dat het tijd is voor radicale verandering.
Ons voedselsysteem maakt ons ziek. Dat is de stevige stelling van hoogleraar Jaap Seidell. Hij betoogt dat de voedingsindustrie erop is ingericht om véél calorieën te maken voor zo min mogelijk geld. Dat zorgt ervoor dat de supermarkten vol staan met 'ultraprocessed foods', oftewel ultrabewerkt voedsel.
Veel en goedkoop eten
Ultrabewerkte producten zijn producten die vooral zijn gemaakt met zetmeel, suiker, vet en zout. Voorbeelden zijn koek, snacks, frisdranken, maaltijdmixen, toetjes, ontbijtgranen en witte pasta. Ze zijn zo gemaakt dat je er lekker van kunt dooreten. Er wordt veel reclame voor gemaakt, ze zijn relatief goedkoop en deze producten zijn altijd en overal verkrijgbaar. Consumenten worden hierdoor voortdurend verleid om deze producten te kopen. Seidell: "Geef een puber een euro en stuur hem een supermarkt in voor een lunch. Dan komt hij terug met een blikje energiedrank en een frikandelbroodje. Het is goedkoop, levert veel vet en suiker en je hapt het zo weg in je pauze. Kan een puber voor hetzelfde geld een lunch vinden die hetzelfde biedt, maar gezonder is? Dat is er eenvoudig niet."
Neerwaartse spiraal
Dat grote aanbod aan ultrabewerkt voedsel zorgt ervoor dat het lastiger én duurder is om te kiezen voor gezonde, onbewerkte producten. Gezonde producten worden alleen maar duurder, terwijl de ongezonde producten veel minder hard in prijs stijgen. Kiezen voor veel ultrabewerkte producten zorgt er voor dat we veel calorieën en juist te weinig goede voedingsstoffen binnenkrijgen, dat we daardoor te zwaar worden en dat we chronische ziekten ontwikkelen. En dat is nog niet alles: de productie van al dat ultrabewerkt voedsel is ook een aanslag op ons milieu. De producten bestaan grotendeels uit dezelfde ingrediënten: tarwe, maïs, soja en suikerbiet. Het is niet goed voor de bodem en de biodiversiteit als steeds dezelfde gewassen worden geteeld. Bovendien zorgt de bio-industrie voor de productie van goedkope eieren, zuivel en vlees. Ook dat is een aanslag op ons milieu, om nog maar te zwijgen van het dierenleed dat het veroorzaakt. "Het is een neerwaartse spiraal waarin we terecht zijn gekomen en daarom moet ons voedselsysteem op de schop", zegt Seidell.
Overheid: grijp in!
Al die mensen met chronische ziekten zorgen er ook voor dat de kosten van onze gezondheidszorg de pan uitrijzen, stelt Seidell. "Er zijn bijvoorbeeld al 1,2 miljoen mensen met diabetes type 2 in onze samenleving. Natuurlijk moeten die mensen goede zorg krijgen. Maar we moeten vooral ook eens kijken waaróm er zoveel mensen met diabetes zijn. We moeten het probleem bij de wortel aanpakken." Maar onze gezondheidszorg is daar niet op ingesteld. "We geven jaarlijks maar liefst 100 miljard euro uit aan de gezondheidszorg, maar slechts 30 miljoen wordt besteed aan de preventie van ziekten. Die verdeling zou veel beter moeten", zegt Seidell. Volgens hem is het de hoogste tijd dat de overheid fors gaat ingrijpen. "Er zijn weliswaar allerlei afspraken met de voedingsindustrie, maar het tempo ligt veel te laag. Het gaat om grammetjes suiker of zout minder, maar dat schiet niet op. Ook het Preventie-akkoord gaat niet ver genoeg. De voedingsindustrie heeft nog steeds veel te veel vrij spel. Het is tijd voor stevige maatregelen en goede wetgeving."
Wat kun je zelf doen?
Seidell werkt al ruim 30 jaar aan voeding en gezondheid. Hij ziet de problemen eigenlijk steeds erger worden. Zijn boek 'Andere kost' is daarom bijna activistisch van toon. "Er moet écht iets veranderen", zegt hij. "En we zouden bij de jeugd moeten beginnen. Bijvoorbeeld met schooltuinen en gezonde lunches. Als de jeugd opgroeit met kennis en ervaring met gezond leven, dan komt daaruit een gezonde generatie voort. Op die manier kan deze spiraal worden doorbroken."
Beginnen bij de jeugd dus, en meer overheidsingrijpen. Maar wat kun je dan zelf doen? In het boek staan ook tal van adviezen om zelf gezonder te leven, zonder dat dit veel geld hoeft te kosten. We kunnen ook 'stemmen met onze vork', zoals Seidell dat noemt. Als we kiezen voor gezonder voedsel, zal dat uiteindelijk ook de voedingsindustrie en het aanbod in de supermarkt beïnvloeden. Tot slot kunnen we ook stemmen in het stemhokje. Laten we kiezen voor een gezond voedselsysteem, zodat we onszelf en onze kinderen uiteindelijk gezonder maken.
De podcast met Jaap Seidell is hieronder te beluisteren.