Doet poepen pijn? Zo herkent u anuskanker

Iedereen heeft weleens jeuk of pijn bij de ontlasting. Ook een spoortje bloed is voor de meeste mensen niet meteen alarmerend – misschien wat te hard geperst? Toch is het verstandig om hier alert op te zijn. Weg met die onterechte schaamte, naar de huisarts ermee. Het zou namelijk weleens anuskanker kunnen zijn. Elk jaar krijgen zo’n 300 Nederlanders deze diagnose, ongeveer evenveel mannen als vrouwen, meestal tussen de 55 en 65 jaar.

Hoe deze vorm van kanker precies ontstaat is niet bekend, maar het besmettelijke Humaan Papilloma-virus (HPV) speelt een belangrijke rol. Dit virus is wijdverspreid en wordt overgedragen via handen, huid en mond. 80 procent van de mensen loopt het op in de periode dat ze seksueel actief worden. Van de besmetting merk je doorgaans niets, in de meeste gevallen ruimt het lichaam het virus zelf op. Maar bij 10 tot 20 procent gaat het in de huidcellen zitten, onder andere rond de anus. Daar kan het jarenlang onopgemerkt sluimerend aanwezig zijn en de cellen zo beschadigen dat er op veel latere leeftijd kanker ontstaat. HPV kan ook leiden tot onder meer baarmoederhals-, vulva- en peniskanker.

Om besmetting te voorkomen is in Nederland in 2010 een vaccinatieprogramma gestart voor kinderen die 10 jaar worden. Aanvankelijk werden alleen de meisjes opgeroepen, inmiddels worden ook jongens gevaccineerd.

'Anuskanker is een taboekanker' 

Radiotherapeut dr. Baukelien van Triest van het Amsterdamse ziekenhuis Antoni van Leeuwenhoek behandelt mensen met anuskanker. “Het is een taboekanker, net als de andere kankersoorten in die lichaamsstreek. Mensen generen zich voor hun klachten en lopen er daarom vaak te lang mee door voordat ze naar de huisarts gaan. Het wordt soms niet eens besproken met de partner. Eenmaal bij de huisarts wordt deze kankersoort vaak niet meteen herkend omdat hij zo zelden voorkomt. Er wordt al snel gedacht aan aambeien, je krijgt een zalfje mee en hoopt dat het daarvan overgaat. Hierdoor kunnen er maanden overheen gaan voordat de juiste diagnose wordt gesteld. 

Met de campagne ‘Laat taboekanker geen rol meer spelen’ vragen we om aandacht voor dit soort vormen van kanker. We willen ze bespreekbaar maken. Een grote plus is ook de HPV-vaccinatie voor kinderen. In Australië zijn ze hier al eerder mee begonnen en daar zie je een enorme daling van het aantal mensen met anus-, baarmoederhals-, penis- en vulvakanker.”

Hoe merk je zelf dat je misschien anuskanker hebt?

“Je lichaam geeft vaak meerdere signalen, zoals pijn of jeuk bij je anus en bij de ontlasting. Een tumor tast het slijmvlies aan, dat kan bloedverlies veroorzaken. Het bloedverlies kan ook weer afnemen; eerst heb je het wel, daarna niet meer of nog maar af en toe. Verder heb je soms een wisselend ontlastingspatroon. Je merkt bijvoorbeeld dat je vaker aandrang hebt om naar de wc te gaan. Maar de belangrijkste aandachtspunten zijn pijn, ongemak en bloedverlies. Aambeien geven vrijwel dezelfde klachten, vandaar dat vaak eerst daaraan wordt gedacht. Maar van patiënten die ooit aambeien hebben gehad, hoor ik dat die klachten toch echt anders voelen dan de symptomen van anuskanker. Het is een kwestie van goed naar je lichaam luisteren.”

Wat gebeurt er als de diagnose is gesteld?

“In het ziekenhuis onderzoekt een proctoloog, een specialist in anale kwalen, de onderkant van de darm. Vaak wordt er een stukje weefsel weggenomen om te kijken of er sprake is van kankercellen. Zo ja, dan volgt een scan om te zien in hoeverre de cellen zijn verspreid. Soms zijn de tumorcellen via de bloedbaan uitgezaaid naar de lymfeklieren, longen of lever. In de meeste gevallen blijft het lokaal en zitten ze alleen in de buurt van de anus of de lymfeklieren.”

Welke behandelingen zijn er?

“Dat is afhankelijk van het stadium en de omvang van de tumor. Als het een kleine tumor aan de buitenkant van de anus betreft, kan een chirurgische behandeling volstaan. Als de tumor groter is, in de anus zelf zit of door de anuswand heen groeit, wordt radiotherapie aangeraden met chemotabletten ter ondersteuning. Opereren in het anale kanaal doen we vrijwel nooit. De anus is een spier, als je daar in gaat snijden krijg je een wond die niet goed geneest. Je loopt dan het risico op incontinentie.” 

Is de behandeling van anuskanker zwaar?

“Ja. Je wordt elke werkdag bestraald, zesenhalve week lang. Daarnaast neem je in de ochtend en de avond chemotabletten. Je kunt hierdoor allerlei klachten krijgen, zoals een pijnlijke huid, darmklachten en pijn bij het plassen en poepen. Vermoeidheid is ook een veelgehoorde klacht, die kan zelfs na de behandeling nog enige tijd aanhouden. Je ontlastingspatroon kan veranderen en de anus en het gebied daaromheen kunnen gevoelig blijven omdat er littekenweefsel is ontstaan. Sommige mensen passen hun dieet aan om hun darmen te ontzien.

Drie maanden na de behandeling volgt een MRI-scan om te controleren of alle tumoren weg zijn. Gelukkig zien we dat de behandeling in de meeste gevallen aanslaat en dat de kans op overleving groot is, al is dat natuurlijk afhankelijk van het stadium van de tumor.”

Dr. Baukelien van Triest werkt sinds 2008 als radiotherapeut in het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam. Haar specialisatie is het bestralen van mensen met anuskanker en rectumtumoren. In overleg met de patiënt komt ze tot een behandeling op maat. Meer informatie over anuskanker is te vinden op geenrolmeer.nl.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond juli 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.