Mag ’t ook zwart?

4 miljard euro

Volgens Van Dale is zwart geld ‘niet in de officiële boekhouding vermeld en daardoor fiscaal onbelast­baar gebleven geld’. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat er heel wat wordt bijgebeund. Eerder al becijferde­ het CBS samen met de NOS dat er ieder jaar voor ­zeker 4 miljard euro gewerkt wordt zonder­ daar ­belasting over te betalen. Op nummer één in Het ­Grote Plus Magazine Zwartwerk Onderzoek ­onder 1176 panelleden prijkt Bouwen/­klussen in huis, ­gevolgd door Klussen in de tuin. Onder Hulp in huis valt natuurlijk schoon­maken, maar ook wat extra hulp bij het koken. De kapper – meestal aan huis – houdt het werk ook graag buiten de boeken, net als sommige garagehouders.

Veel voordeel

De reden voor zwartwerken laat zich raden: het is voordeliger. Waar een klusjesman tegenwoordig al snel meer dan €40 per uur rekent, betalen onze panelleden minder dan de helft: nog geen €20 per uur. Dat mes snijdt aan twee kanten, want degene die het zwarte werk doet, draagt niets af en houdt zo waarschijnlijk net zo veel of zelfs iets meer over. Het is wel zo dat dat geld anders in de staatskas zou terechtkomen om gebruikt te worden voor allerlei zaken waar iedereen uit­eindelijk profijt van heeft.

Wat mag wel?

Formeel is een bedrag van €48 aan extra belasting per jaar vrijgesteld en dat betekent dat je zo’n €130 naast je ‘nor­male’­ inkomen mag bijverdienen. Wordt het meer, dan ben je in principe verplicht dat te melden.

De plicht om premies in te houden en belasting te betalen ligt ook bij de opdracht- of werkgever, maar dankzij de regeling dienstverlening aan huis geldt een uitzondering voor particulier huishoudelijk werk. Als opdrachtgever mag je dan ‘bruto’ uitbetalen en is het aan degene die het werk uitvoert om dat op te geven aan de Belastingdienst. Voor deze regeling gelden strikte voorwaarden en het moet gaan om ‘huishoudelijk werk in en om het huis’, zoals:

• schoonmaken, wassen, strijken, koken en afwassen
• onderhouden van de tuin
• oppassen op de kinderen en uitlaten van de hond
• uitvoeren van allerlei klusjes (bijvoorbeeld boodschappen doen en ophalen van medicijnen)
• uitvoeren van klein onderhoud aan de woning
• werken als privéchauffeur
• persoonlijke en/of medische verzorging

Wat mag niet?

Werk mag niet meer dan drie dagen per week bij dezelfde opdracht­gever worden uitgevoerd. Het maakt daarbij niet uit of het om één uur per dag gaat of een hele dag: één uur gewerkt geldt als een hele dag. Komt iemand vier dagen per week een uurtje helpen bij het koken en stofzuigen, dan kan er al sprake zijn van ‘loondienst’ en dan moet je als opdrachtgever wél loonbelasting inhouden. Doe je dat niet, dan kan de Belastingdienst dat zien als een verzuim of een vergrijp. Bij verzuim is het uitgangspunt dat iemand ‘vergeet’ aangifte te doen en is de boete minimaal €385 en kan oplopen tot meer dan €5500 als je het vaker vergeet.

Bij een vergrijp is er sprake van opzet of grove schuld en dat is zelfs strafbaar. De boete kan dan oplopen tot 300 procent van het bedrag aan inkomstenbelasting dat je eigenlijk had moeten betalen.

Boetes en mogelijke straffen lijken de zwartwerkers niet of nauwelijks af te schrikken, omdat ze de pakkans laag inschatten. De Belastingdienst doet geen mededelingen over het aantal boetes dat ze heeft uitgedeeld voor zwartwerken. Een woordvoerder van de Belastingdienst laat desgevraagd niet meer los dan dat er “in de selectiemodule van het systeem van de aangifte inkomstenbelasting regels zitten die kijken naar vermogensstijgingen zonder verklaarbare reden. Hierbij zou je ook aan zwartwerken kunnen denken.”

Nog meer risico’s

De Belastingdienst is niet het enige probleem waar je tegenaan kunt lopen bij zwart werk. Ten eerste kan er gedoe ontstaan over de betaling, want hoe bewijs je dat je iets betaald hebt waar geen bonnetje van is? Wordt er wel geleverd wat is afgesproken? Er is natuurlijk alleen ‘garantie tot de voordeur’, dus als er achteraf iets niet helemaal blijkt te kloppen, moet je maar hopen dat je er onderling uitkomt.

Tot slot – en dat is misschien wel het grootste risico – kun je als opdrachtgever aansprakelijk gesteld worden als het misgaat. Degene die voor je aan het werk is, krijgt een ongeluk of veroorzaakt schade: wie betaalt dat dan? De zwartwerker die de klus bij je doet, is op dat moment meestal niet verzekerd, dus de kans bestaat dat de rekening bij jou wordt neergelegd.

Is een afspraak over zwart werk rechtsgeldig?

In de rechtspraak komen ­geschillen over zwartwerken en zwart geld regelmatig aan bod en daar gaan rechters wisselend mee om. Bij echtscheidingen wordt ­gebeun vaak meegenomen in de berekening van de alimentatie. Ook in sommige letselschade­zaken wordt het verlies van verwachte inkomsten uit zwart werk meegenomen in de schade­vergoeding, zij het tegen een keurig ‘netto’ of ‘wit’ tarief. Zo lijkt het misschien alsof zelfs rechters zwart werk de normaalste zaak van de wereld vinden, maar dat is niet zo. Er zijn uitspraken te vinden waarin rechters ondubbel­zinnig stellen dat zwart werk ‘strijdig is met de goede zeden’ en zulke overeenkomsten met een hamerslag ‘nietig’ verklaren alsof ze nooit hebben bestaan.

Hoe wisselend rechters ermee ­omgaan, blijkt uit een uitspraak uit 2018 waarin een opdracht­gever een afspraak maakt met een aannemer voor een verbouwing. Na een offerte van dik €45.000 wordt dat na wat handjeklap €37.000, ‘zonder bonnetjes of facturen’ en daarmee impliciet ‘zwart’. Zonder dat de aannemer het weet, wordt het gesprek door de opdrachtgever opgenomen. Maar, zoals dat vaker gaat bij een verbouwing, veranderen wensen. Er komen plintjes bij, er moeten deuren worden afgehangen en zo nog wat meerwerk. Over de betaling daarvan wordt alsnog btw in rekening gebracht.

Dat pikt de opdrachtgever niet; hij weigert te betalen en de zaak eindigt­ voor de rechter. Daar stelt de aannemer dat er geen sprake kan zijn van een afspraak die ­tegen de fiscale regels ingaat, dus dat maakt zo’n overeenkomst ­‘zonder ­bonnetje’­ nietig. Dat is vaktaal voor: heeft nooit bestaan, dus moet de opdracht­gever gewoon­ de volle mep van de originele factuur ­inclusief de btw ­betalen. Geholpen door de ­stiekeme opnames van de gesprekken, denkt het hof in ­Amsterdam daar anders over: “Het is juist dat een afspraak om werk ‘zwart’ uit te voeren in strijd is met de fiscale wetgeving, maar dat betekent niet, althans niet ­zonder meer, dat een professio­nele aannemer achteraf alsnog btw aan zijn particuliere opdrachtgever in rekening kan brengen.” Het hof wijst een flink deel van de eis van de aannemer af.