Stoppen met pleasen? Zo doe je dat!

Ben je jezelf verloren in please-gedrag?

Vrouw drinkt thee
Getty Images

Altijd klaarstaan voor anderen, snel geïrriteerd raken of jezelf verliezen in werk? Volgens psycholoog Saskia de Bel zijn dit signalen dat je vastzit in een rol die je ooit hebt aangeleerd. In haar nieuwe boek De perfecte pleaser legt ze uit hoe we onbewust vastlopen in patronen die ons uitputten. Met herkenbare voorbeelden en praktische oefeningen vertelt ze hoe je deze rollen kunt doorbreken en weer grip krijgt op je eigen energie en grenzen.

Wat maakt iemand een pleaser?

“Pleasers zijn vaak empathische, vriendelijke mensen die goed aanvoelen wat anderen nodig hebben. Maar het verschil met gewoon aardig zijn, is dat ze voortdurend bezig zijn om het anderen naar de zin te maken – vaak ten koste van zichzelf. En ze vullen de hele tijd in voor de ander, ze vragen zich steeds af: ‘Doe ik het wel goed? Vinden ze mij aardig? Heb ik iets verkeerd gezegd? Vinden ze dat mijn haar raar zit of dat ik een rare broek aan heb?’ Het is ook meestal in negatieve zin, ze zullen nooit denken dat iemand anders naar ze kijkt omdat hun haar zo goed geknipt is. Ze gaan er vaak vanuit dat er iets verkeerd aan hen is, waar een ander ook nog wat van vindt. Dat geeft een druk hoofd en vaak een overvolle agenda, want je gaat daardoor ook harder lopen en nog meer je best doen. Veel pleasers voelen ook heel veel verantwoordelijkheid. Ze hebben bijvoorbeeld niets met de buurvrouw van verderop, maar gaan toch een pannetje soep brengen, ook al hebben ze geen tijd. Want de buurvrouw is alleen en dus waarschijnlijk eenzaam. Of ze lopen heel chagrijnig rond, omdat ze van zichzelf iedere dag mantelzorg moeten verlenen terwijl ze dat best zouden kunnen delen met andere familieleden, vrienden of ingekochte zorg. Het is een grijs gebied tussen gewoon aardig zijn en iets doen voor een ander of dingen doen die ten koste gaan van jezelf. Dingen waar je geen energie van krijgt."

Wat is het gevaar ervan?

“Dat is echt wel over je eigen grenzen gaan en die niet bewaken. Sterker nog: vaak zijn pleasers zich er niet eens meer van bewust dat ze een grens hebben, tot ze ofwel heel chagrijnig worden óf lichamelijke klachten krijgen. Denk aan stressklachten zoals spanningshoofdpijn, lage rugpijn, gespannen schouders of buikpijn en last van je darmen. Ze overschrijden hun grenzen zonder het door te hebben, totdat hun lichaam letterlijk ‘stop’ zegt. Ook gevoelens van schaamte en schuld zijn typisch: ‘Ik had beter moeten reageren’, of: ‘Ik had die ander niet mogen teleurstellen’. Op korte termijn levert pleasen misschien harmonie op, maar op de lange termijn put het uit. Je leert je eigen wensen en grenzen negeren, waardoor je vatbaarder bent voor burn-out, vermoeidheid en frustratie. Bovendien kan het leiden tot scheve relaties: jij geeft veel, de ander raakt eraan gewend.”

Pleasers moeten eigenlijk evenwichtskunstenaars worden?

“Ja. Een evenwichtskunstenaar is iemand die ruimte maakt voor zichzelf én voor anderen. Iemand die keuzes kan maken zonder zichzelf te verliezen. Dat betekent niet dat je nooit meer iets voor anderen doet, maar dat je bewust afweegt: wat kan ik geven en wat heb ik zelf nodig om overeind te blijven? En dan kan het best zijn dat je er heel bewust voor kiest om intensieve mantelzorg te geven, maar dat je daar meer evenwicht in vindt. Door binnen de beperkte ruimte die er is, ook dingen te doen die je zelf leuk vindt. Dus als je van wandelen houdt niet denken dat je er door mantelzorg geen tijd meer voor hebt, maar juist je vader of moeder met rolstoel in de auto zetten en ergens heen gaan waar het heerlijk wandelen is en jullie samen kunnen genieten. Je pakt meer de regie. Niet altijd in de hoogste versnelling doorgaan, maar de balans zoeken. Dat neemt niet weg dat er altijd dingen gebeuren, net als je denkt dat je het goed geregeld hebt. Maar het scheelt als je bewust kiest hoe je met de stress daarover omgaat. Ga je naar de bioscoop om er eventjes uit te zijn? Ga je met een vriend iets drinken? Even stilstaan bij die balans.”

Je schrijft dat veel pleasers lijden aan het ‘nuttigheidssyndroom’

“Veel pleasers ervaren dat ze altijd iets ‘nuttigs’ moeten doen. Even ontspannen voelt als tijdverspilling. Maar die was ligt er echt morgen ook nog wel. En die ramen kunnen over een week ook gelapt. Niemand is gebaat bij dat eeuwige moeten. Het meest nuttige wat je kan doen is voor jezelf zorgen. Zitten en een boek lezen terwijl je de hele dag hard gewerkt hebt, voelt misschien nutteloos. Maar juist die momenten zijn het meest zinvol, omdat ze je opladen en voorkomen dat je opgebrand raakt.”

Hoe kun je die ingesleten patronen doorbreken?

“Het begint bij bewustwording. Vraag jezelf regelmatig af: Moet ik dit nu doen? Dat simpele zinnetje kan helpen om uit automatische patronen te stappen. Je leert onderscheid maken tussen wat echt nodig is en wat je alleen doet uit gewoonte of angst om een ander teleur te stellen. Leg vooral ook de klemtoon steeds anders:

  • Moet ik dit nu doen?
  • Moet ik dit nu doen?
  • Moet ik dit nu doen?
  • Moet ik dit nu doen?

Daarnaast is het belangrijk om grenzen te leren stellen en effectiever te communiceren. Zeg vaker ‘ik wil’ of ‘ik voel’, in plaats van alles te doen vanuit verplichting. Kleine stappen maken al verschil.  Bijvoorbeeld niet overal ‘ja’ op zeggen, maar ook tijd winnen door te zeggen: ‘Ik kom erop terug.’”

Wat helpt nog meer?

“Experimenteer met minderen: niet alles hoeft vandaag. En oefen met hulp vragen. Pleasers denken vaak dat ze alles zelf moeten doen, maar anderen vinden het juist fijn om gevraagd te worden. Daarmee ontlast je jezelf én geef je de ander de kans om iets te betekenen. Je kunt niet altijd kiezen wat er in je leven gebeurt, maar je kunt wél kiezen hoe je ermee omgaat. Door bewuster te worden van je patronen en te oefenen met nieuwe keuzes, creëer je ruimte voor jezelf. Dat geeft energie, betere relaties en meer balans.”

Saskia de Bel (1960) is communicatiewetenschapper en psycholoog. Ze heeft een succesvolle praktijk voor loopbaanbegeleiding en psychotherapie, en schreef eerder de boeken Samen uit, Samen thuis (2010) en Het relatieparadijs (2011) voor uitgeverij Kosmos. Beide non-fictietitels over respectievelijk het eerlijk verdelen van werk en zorgtaken en het geheim van een goede relatie waren een groot succes en leverden veel reacties van lezers op die Saskia inspireerden om door te blijven schrijven.

Auteur