Waarom antibiotica soms niet meer werken en hoe dat komt
Antibiotica zijn levensreddend, maar wereldwijd neemt de weerstand van bacteriën razendsnel toe. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ziet antibioticaresistentie inmiddels als een van de grootste bedreigingen voor de wereldwijde gezondheid. Rinke van den Brink laat in zijn nieuwe boek 'De sluipende pandemie' zien hoe dit probleem ontstaat en waarom het zo hardnekkig is.
1. Resistentie ontstaat door natuurlijke selectie en gaat razendsnel
Resistente bacteriën ontstaan niet omdat antibiotica 'zwakker' worden, maar doordat bacteriën onder druk van antibiotica worden geselecteerd. Bij elke deling kunnen kleine foutjes in het DNA ontstaan, en als zo’n foutje toevallig resistentie oplevert, overleeft die bacterie zodra er antibiotica worden gebruikt. Van den Brink beschrijft hoe bacteriën zich extreem snel kunnen vermenigvuldigen - soms elke twintig minuten - waardoor resistente varianten zich razendsnel kunnen verspreiden. Hoe vaker antibiotica worden ingezet, hoe groter het voordeel voor die resistente bacteriën.
2. Onnodig en verkeerd gebruik versnelt het probleem
Antibiotica werken alleen tegen bacteriën, niet tegen virussen. Toch krijgen patiënten in de praktijk vaak antibiotica bij griep, verkoudheid of andere virale infecties. Van den Brink benadrukt dat er meer antibiotica buiten het ziekenhuis worden gebruikt dan erin. Door huisartsen, maar ook door dierenartsen en in de veeteelt. In veel landen worden antibiotica zelfs preventief of als groeibevorderaar ingezet. Dat is schadelijk: 'Baat het niet, dan schaadt het altijd', omdat elk gebruik de resistentie een stapje verder duwt.
Lees ook: De Infectie Checklist, 5 stappen om jezelf te beschermen tegen infecties en resistentie
3. Toegang tot de juiste antibiotica ontbreekt in grote delen van de wereld
Resistentie is niet alleen een probleem van te veel antibiotica, maar óók van te weinig toegang. In lage- en middeninkomenslanden sterven veel patiënten – vooral baby’s – omdat de juiste antibiotica niet beschikbaar of betaalbaar zijn. Uit onderzoeken die Van den Brink in dit boek aanhaalt blijkt dat ernstige infecties blijven voortduren als de juiste middelen ontbreken, zelfs wanneer de bacterie nog wél gevoelig is voor antibiotica. Gebrekkige toegang maakt antibioticaresistentie wereldwijd extra dodelijk.
4. Nieuwe antibiotica komen bijna niet meer op de markt
Bacteriën worden steeds slimmer, maar ons medicijnarsenaal groeit nauwelijks meer. Farmaceutische bedrijven trekken zich al jaren terug uit de ontwikkeling van nieuwe antibiotica, omdat de winst klein is en de risico’s hoog. Van den Brink laat zien dat van de 25 nieuwe antibiotica die tussen 2009 en 2014 op de markt kwamen, er maar 12 in meer dan tien landen beschikbaar waren. Tegelijkertijd waarschuwen experts dat zonder investeringen nieuwe middelen bijna zeker uitblijven – terwijl resistente bacteriën zich blijven ontwikkelen.
De sluipende pandemie
De sluipende pandemie door Rinke van den Brink is een diepgravend, toegankelijk en urgent boek over de stille groei van antibioticaresistentie. Het behandelt de complete keten: van overmatig voorschrijven en verkeerd gebruik tot de rol van intensieve veehouderij, vervuiling, internationale reizen, onvoldoende hygiëne en het gebrek aan nieuwe medicijnen. Daarnaast laat het zien hoe de coronapandemie de situatie verder verergerde en waarom internationale samenwerking onmisbaar is. Het boek is relevant voor iedereen die wil begrijpen waarom antibiotica - ooit een wondermiddel - onder druk staan en wat er nodig is om ze te behouden.
Rinke van den Brink is onderzoeksjournalist en jarenlang gezondheidsredacteur bij de NOS geweest. Hij schreef eerder Het einde van de antibiotica en geldt als een van de meest deskundige Nederlandse journalisten op het gebied van infectieziekten en antibioticaresistentie.
- De sluipende pandemie
