Nooit meer stil: hoe leer je leven met tinnitus?

Tinnitus, ook wel oorsuizen genoemd, is het waarnemen van geluid zonder dat er een externe geluidsbron is. Gonzen, suizen, fluiten, dreunen, bonzen, tikken, ruisen en piepen, als een hinderlijk concert dat maar niet ophoudt. Soms komt en gaat het, soms is het er non-stop. Het kan leiden tot allerlei problemen, zoals moeite met slapen of moeite om je aandacht ergens bij te houden, maar ook wanhoop en depressie. Volgens het RIVM hebben circa 1 miljoen Nederlanders er in meer of mindere mate last van. In België spreekt de Hoge Gezondheidsraad van 10 à 30 procent. Bij een deel heeft het grote impact op het dagelijks leven.

Beladen woord

“Tinnitus is moeilijk te negeren”, aldus prof. dr. Bart Vinck, audioloog en hoogleraar aan de Universiteit Gent, gespecialiseerd in gehoor- en evenwichtsproblemen. Hij is ook eigenaar van ON-GEHOORD, een expertisecentrum voor tinnitus, hyperacusis en andere overgevoeligheden met vestigingen in Brugge en Amsterdam. “Mensen slapen slecht, komen niet tot rust, raken gestrest. Bovendien is het woord tinnitus beladen. Laatst sprak ik een vrouw die vertelde dat ze twee grote angsten had: levend begraven worden en tinnitus krijgen. Dat is veelzeggend.”Mensen met tinnitus krijgen vaak de boodschap dat er niets aan te doen is, vertelt hij, ook van artsen. “Als je er serieus last van hebt, maken dat soort uitspraken wanhopig. Dit leidt ertoe dat mensen met tinnitus soms zelfs euthanasie krijgen. De impact op je leven kan enorm zijn.”

Ander geluid

Tinnitus kan verschillende oorzaken hebben en het klinkt bij iedereen anders. De een hoort een piep, de ander een ruis, soms klopt het geluid mee op het ritme van je hartslag. “Het is geen ziekte, maar een symptoom”, zegt Vinck. “Bijvoorbeeld van gehoorschade. Die kan ontstaan door harde geluiden of door ziekte, maar ook ouderdom. Dan raken de haarcellen in het binnenoor beschadigd die normaal gesproken zorgen dat geluid wordt omgezet in signalen voor het brein. Bij beschadiging komen er minder of verstoorde signalen bij het brein aan. Wanneer het brein probeert dat tekort zelf op te vullen door signalen te maken, kun je die horen als oorsuizen, piep- of bromtonen. Voilà: tinnitus.”Bij ongeveer 80 procent van de patiënten verdwijnt het vanzelf. “Schade na een feestje of concert is meestal tijdelijk. Niets om je zorgen over te maken, vaak is het de volgende dag over. Pas als het langer dan drie maanden blijft, noemen we het tinnitus.”

Ritme van je hart

Vinck onderscheidt twee soorten tinnitus: neurosensoriële en somatische tinnitus. De eerste soort komt het meest voor, ongeveer 95 procent van de mensen met tinnitus heeft deze vorm. “De oorzaak van het horen van geluiden zit hierbij in het zenuwstelsel van het gehoorsysteem. De gehoorschade die voor tinnitus zorgt, ligt meestal ergens tussen het binnenoor en de hersenschors. Mensen die dit hebben, horen een vrij zacht geluid, soms alleen in een stille omgeving. Neurosensoriële tinnitus komt alleen voor in combinatie met andere gehoorklachten, zoals gehoorverlies of hyperacusis, dat is een overgevoeligheid voor huis-, tuin- en keukengeluiden.”

Somatische tinnitus komt veel minder vaak voor, slechts vijf procent van de patiënten heeft deze vorm. “Hierbij pikt het oor geluiden op van het lichaam, bijvoorbeeld van spieren en gewrichten in de nek en hals of het bloedvatenstelsel. Deze geluiden worden vaak omschreven als een laag gebrom of gezoem; soms gaan ze gelijk op met het kloppen van je hart.”

Vicieuze cirkel

Fysieke en mentale spanning, zoals stress, angst, paniek, kunnen tinnitus verergeren. Deze activeren het zenuwstelsel en maken de hersenen gevoeliger voor het piepen, brommen of fluiten dat mensen met tinnitus horen. De verhoogde gevoeligheid zorgt dat tinnitus als harder of storender wordt ervaren tijdens periodes van overmatige spanning. Anderzijds veroorzaakt het constant horen van die onaangename geluiden zelf ook interne spanning, wat kan leiden tot slaapproblemen, concentratie-verlies en een algemeen gevoel van onrust. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel: stress maakt tinnitus erger, tinnitus veroorzaakt op zijn beurt stress. 

Vinck: “Soms speelt er veel in je leven, denk aan ziekte, vermoeidheid, nervositeit, een echtscheiding, problemen op het werk. Dat is een cocktail van overprikkeling. Als iemand gehoorschade heeft, en bijna iedereen heeft wel wat gehoorschade door de constante blootstelling aan geluiden in onze maatschappij, én het brein raakt overprikkeld, bijvoorbeeld door stress, dan sturen de hersenen dynorfines naar het oor. Dit zijn neurotransmitters die effect hebben op de gehoorverwerking. Ze verhogen de prikkels op de gehoorzenuw waardoor de tinnitus luider wordt waargenomen. Het brein reageert daarop met: tinnitus, gevaar, angst! Er ontstaat dan paniek en bezorgdheid. Zo houdt het zichzelf in stand.”

In het ‘therapiebad’

Er is geen pil die tinnitus kan genezen, maar er is wel íets aan te doen. Vinck ontwikkelde een multidisciplinaire aanpak waarbij onder meer audiologen, cognitieve gedragstherapeuten, fysiotherapeuten en ademhalings- en ontspanningstherapeuten worden betrokken. “Klassieke behandelingen proberen vaak het symptoom te onderdrukken, bijvoorbeeld met ruisgeneratoren of antidepressiva. Alsof je naar de tandarts gaat met pijn aan je linker tand, waarna de tandarts rechts een gat boort om je af te leiden van de pijn links. Dat lost niets op. Het is beter om uit te zoeken waardoor tinnitus blijft bestaan. Als mensen bij mij komen, meet ik altijd het geluid dat zij horen. Dat is nooit harder dan twee tot vijf decibel, het geluid van een klein spinnetje. Het is de vraag waarom dat spinnetje zich bij sommigen ontwikkelt tot een tarantula. Maar alleen al door te weten waar het vandaan komt en de hoop op verbetering, komt het brein tot rust. Vier dagen achter elkaar dompelen we mensen vervolgens onder in een ‘therapiebad’ waarin hen handvatten worden aangereikt om de tinnitus onder controle te krijgen. Ook psycho-educatie is onderdeel van de behandeling: uitleg wat tinnitus precies is, hoe het ontstaat, hoe het brein ermee omgaat. Door inzicht in de vicieuze cirkel van angst, stress en aandacht voor het geluid vermindert vaak al een deel van de spanning en de klachten.”

Andere kijk

Er zijn meer behandelingen die helpen om de herrie in je hoofd eronder te krijgen, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) en Acceptance & Commitment Therapy (ACT). Deze helpen je anders om te gaan met de gedachten en gevoelens rond tinnitus, waardoor het geluid minder op de voorgrond treedt. Ook ontspanningstechnieken, ademhalingsoefeningen en mindfulness kunnen effectief zijn omdat stress vaak een versterkende factor is. Daarnaast zijn er audiologische therapieën. Zo wordt er bij geluidstherapie gebruikgemaakt van achtergrondgeluiden, witte ruis of natuurgeluiden om het contrast met het tinnitusgeluid te verminderen en het brein te helpen het geluid naar de achtergrond te verplaatsen. Bart Vinck is hier kritisch over. “Ik wens mensen toe dat ze stilte ervaren. Je kunt wel andere geluiden inzetten om het geluid dat je intern hoort te maskeren, maar je kunt beter op zoek gaan naar de reden waarom je er last van hebt. Dat geldt ook voor de antidepressiva die soms worden voorgeschreven aan mensen met tinnitus. Het is symptoombestrijding die uiteindelijk niets oplost.”

Bij tinnitus die samenhangt met lichamelijke spanning, zoals problemen met de nek, kaak of houding, kan fysiotherapie of houdings- en kaaktherapie verlichting bieden. 

Mindfulness kan helpen omdat stress tinnitus vaak erger maakt

Tot slot speelt leefstijl een rol. Gezonde slaap, de beperking van lawaaiblootstelling en het vermijden van prikkels zoals alcohol, cafeïne en nicotine kunnen bij sommige mensen de klachten verlichten. Vinck: “Tinnitus is geen vijand, het is een waarschuwing van je lichaam. Er is iets aan de hand, je brein is overprikkeld. Probeer het geluid niet te negeren of te maskeren met andere geluiden of medicijnen, maar vraag je af waarom dat alarm in het hoofd blijft afgaan. Krijgt het een steeds negatievere invloed op je leven, zoek dan hulp.”

Tinnitus is een waarschuwing van je lichaam: er is iets aan de hand

Tinnitus voorkomen

Tot slot: hoe voorkom je tinnitus? Dat begint bij het beperken van gehoorschade. Vinck: “Ga vooral naar concerten en geniet daarvan, maar wel mét gebruik van gehoorbescherming. Wat ook heel belangrijk is: raak niet in paniek over geluid. Als je na een avondje harde muziek een suis in je hoofd hebt, is het goed om te weten dat dit meestal vanzelf overgaat. Als je je zorgen maakt en bang wordt voor tinnitus, zal dat het geluid in je hoofd alleen maar versterken.”

Prof. dr. Bart Vinck is hoofddocent audiologie aan de Universiteit Gent, gespecialiseerd in tinnitus, hyperacusis en gehoorzorg. Hij richtte de eerste tinnituskliniek in Vlaanderen op en ontwikkelde een multidisciplinaire behandelmethodiek. In zijn expertisecentrum ON-GEHOORD combineert hij audiologische diagnostiek met psychotherapie, fysiotherapie en leefstijladvies. Hij publiceerde meerdere boeken over tinnitus, zoals Tinnitus en Tinnitus - Een schaduw van geluid. On-gehoord.com

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond september 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.