Gehoorverlies: hoe ontstaat het? En wat is eraan te doen?

Je drukt nog maar eens op de volumeknop van de afstandsbediening, want je verstaat de presentator gewoon niet. Ha, nu hoor je eindelijk wat hij zegt! Dan komt je partner binnen, handen over de oren: “Wat een lawaai! Ben je doof?” KNO-arts Jan-Willem Bok krijgt geregeld mensen in zijn spreekkamer die steeds wat slechter zijn gaan horen, tot het punt dat het ongemakkelijk wordt. Voor henzelf, maar ook voor hun omgeving. “Een van de eerste tekenen van gehoorverlies is dat je mensen niet meer goed kunt volgen. Je merkt dat je steeds vaker vraagt: ‘Wat zeg je?’ Of het valt juist anderen op. In je eigen beleving ligt het niet aan jou, maar loopt iedereen te mompelen. Je hoort wel dat er iets wordt gezegd, maar kunt het niet verstaan. Vooral in een rumoerig restaurant of in een ruimte met slechte akoestiek.” Slechthorendheid is overigens niet hetzelfde als doofheid, al worden die twee in de volksmond vaak door elkaar gehaald. “Doof zijn betekent dat je niets meer hoort. Je oren werken niet meer. Slechthorendheid houdt in dat je minder góed hoort. Het gehoorverlies kan dan licht, matig, ernstig of zeer ernstig zijn, en een of beide oren aantasten.”

Van popconcert tot motorrijden

Slechthorendheid kan meerdere oorzaken hebben. KNO-arts Jan-Willem Bok: “Bij jonge kinderen kan gehoorverlies ontstaan door vocht achter de trommelvliezen. Slecht horen kan ook erfelijk zijn. Het kan vóór de geboorte door een stoornis ontstaan, of een gevolg zijn van een infectie tijdens of na de geboorte. Slechthorendheid aan een of beide oren kan daarnaast later ontstaan door een infectie, ontsteking of ongeval. Mensen kunnen natuurlijk ook slechter gaan horen door de ophoping van oorsmeer in de gehoorgang.” Andere mogelijke oorzaken van gehoorverlies zijn ototoxische antibiotica; deze beschadigen het middenoor. Ook chemotherapie kan gehoorschade veroorzaken. Soms tijdelijk, vaak blijvend.Een specifieke vorm van gehoorverlies is lawaai- slechthorendheid. “Die kan ontstaan wanneer je langdurig werkt in een lawaaierige omgeving, maar ook door popconcerten of muziekevenementen bijwonen zonder gehoorbescherming, motorrijden zonder oordopjes of via je hoofdtelefoon naar harde muziek luisteren.” De meest voorkomende oorzaak van slecht horen bij volwassenen is ouderdom. “We noemen dat presbyacusis, of ouderdomsslechthorendheid. Bij het stijgen van de leeftijd neemt het gehoor geleidelijk af. Vanaf een jaar of zestig worden met name hoge tonen minder goed waargenomen.” Ouderdomsslechthorendheid is een normaal verschijnsel: “Met het stijgen van de leeftijd gaat bij iedereen het gehoor achteruit, net als het zicht. In welke mate, dat verschilt per persoon. Echt doof worden door ouderdom komt zelden voor.”

De draad kwijt

Gehoorverlies kan veel impact hebben. KNO-arts Bok: “Mensen ervaren het als vervelend en gênant wanneer ze steeds moeten vragen of iemand wil herhalen wat hij net heeft gezegd. Als ze op een bijeenkomst een rustiger plekje moeten opzoeken om hun gesprekspartner te kunnen volgen. Of, bij slechthorendheid aan één oor, als ze er steeds op moeten letten dat ze aan de goede kant zitten. Feestjes of verjaardagen beginnen ze soms te mijden, ze raken toch continu de draad kwijt.Je kunt dan zelfs het punt bereiken dat je er amper meer op uitgaat, wat kan leiden tot een sociaal isolement. Gehoorverlies doet ook iets met je als persoon, het tast je ‘zijn’ aan. Een van onze mega-tools als mens is immers dat we ons met anderen kunnen verbinden. Dat doen we onder meer door naar elkaar te luisteren en nuances te horen. Het is invaliderend als je die vaardigheid niet meer hebt. Je kunt er je zelfvertrouwen door verliezen en er zelfs depressief door worden.”

Het risico als je slecht hoort, is dat je er amper meer op uitgaat. Dit leidt tot isolement

Simpele ingreep

Of gehoorschade te herstellen is, hangt af van de oorzaak. Bok: “Als je gehoorprobleem is ontstaan door oorsmeer dat de gehoorgang blokkeert, lost een simpele ingreep zoals het uitspuiten van de oren het probleem waarschijnlijk op. Een gat in het trommelvlies kan dichtgemaakt worden. Bij vocht in het middenoor kunnen trommelvliesbuisjes zorgen dat je weer goed hoort. Problemen met de gehoorbeentjes kunnen soms met een chirurgische ingreep opgelost worden.” Voor de relatief kleine groep mensen die volledig doof is, is er een andere mogelijkheid. “Het gehoor is het enige zintuig waarvoor een technologisch alternatief bestaat. Dove en zeer slechthorende mensen en doof geboren kinderen kunnen baat hebben bij een cochleair implantaat (CI). Het is een elektronisch hoorapparaat dat bestaat uit twee delen, in- en uitwendig, die draadloos met elkaar verbonden zijn. Een CI haalt het niet bij een goed werkend oor, maar kan er wel voor zorgen dat dove mensen weer kunnen horen. Het resultaat verschilt per persoon en hangt onder meer af van het moment waarop iemand doof is geworden.”

Even wennen

Slechthorenden, een grotere groep, kunnen een hoortoestel overwegen. “We moeten realistisch zijn: als slechthorende 60-plusser krijg je met een hoortoestel niet meer het gehoor dat je op je 16de had”, aldus KNO-arts Jan-Willem Bok. “Maar het brengt het wel voor een groot deel terug. Het hangt ook een beetje af van het type gehoorverlies. Zo lijkt geleidingsslechthorendheid iets beter te revalideren dan perceptieve slechthorendheid. Een hoortoestel kan even wennen zijn, zeker als stemmen en geluiden al langere tijd gedempt bij je binnenkwamen. Maar voor veel mensen is het een uitkomst, zeker als je je voor werk of om andere redenen vaak in groepen mensen bevindt. Het zorgt dat je weer kunt meedoen.”

Ook prettig: de acceptatiegraad van een hoortoestel is groter dan vroeger. “Dat is een rechtstreeks gevolg van de opkomst van draadloze ‘oortjes’. Daar lopen nu zo veel mensen mee rond, het is helemaal niet meer gek als je iets in je oren draagt. Niemand ziet of je dat doet om muziek te luisteren of omdat je gehoorproblemen hebt.” 

Iedereen heeft tegenwoordig oortjes in, zo’n hoortoestel valt amper op

Klein en licht

De afgelopen twintig jaar zijn de technieken in hoortoestellen bovendien verbeterd. Bok: “Ze zijn tegenwoordig klein, licht, onopvallend en allemaal digitaal. Je kunt er bijvoorbeeld ook via bluetooth mee naar muziek luisteren, of een telefoongesprek voeren.”

De Nederlandse basisverzekering vergoedt een hoortoestel in de meeste gevallen voor 75 procent vanaf 35 decibel gehoorverlies of bij ernstige tinnitus. In België worden hoorapparaten onder voorwaarden vergoed door het ziekenfonds. “Je kunt een hoortoestel altijd eens proberen. Mocht het niet bevallen, dan kun je het meestal teruggeven zonder dat daaraan kosten verbonden zijn.” Toch stellen veel mensen met gehoorproblemen de aanschaf jaren uit. Soms uit schaamte, soms met het idee: zo worden m’n oren niet lui. Dat is niet verstandig. “Er is mogelijk een verband tussen gehoorverlies en cognitieve achteruitgang”, aldus Bok. “Gehoorverlies is een risicofactor voor dementie. Recent onderzoek toont aan dat het averechts werkt als je het gebruik van een hoortoestel gaat uitstellen. Zonder dit hulpmiddel krijgen je hersenen niet de nodige stimulatie, dat versnelt mogelijk het proces van cognitieve achteruitgang. Hoe langer je wacht, hoe moeilijker het ook kan zijn om te wennen aan een hoortoestel. Ga dus naar je huisarts of een audicien en laat je gehoor testen als je het idee hebt dat dit afneemt.”

Voorkomen is beter

In sommige gevallen kun je ook zelf iets doen om het risico op gehoorverlies te verkleinen. “Met name lawaaislechthorendheid kun je voorkomen door je oren te beschermen. Het is aangetoond dat je al na één popconcert zonder gehoorbescherming blijvende gehoorschade kunt oplopen die niet of nauwelijks behandeld kan worden. Die schade kan leiden tot tinnitus, ook wel oorsuizen genoemd.” Mensen zijn zich gelukkig steeds bewuster van de noodzaak van gehoorbescherming. “Nederland is koploper in het dragen van oordopjes bij concerten, in een lawaaiige werkomgeving, bij het musiceren en op de motor. Maar het blijft een punt van aandacht, zeker voor de grote groep mensen die recreatief vaak aan hard geluid wordt blootgesteld.”

Een wattenstaafje duwt oorsmeer ín je oor, waardoor het zich niet meer kan reinigen

Een laatste tip: “Gebruik geen wattenstaafjes om oorsmeer te verwijderen. Oorsmeer heeft een belangrijke functie bij het reinigen en beschermen van het oor. Met een wattenstaafje duw je het dieper de gehoorgang in, dan kan het oor zichzelf niet meer reinigen. Een goed alternatief is druppelen met olie, waardoor het oorsmeer zachter wordt. Voor het verwijderen van overmatig oorsmeer kun je bij de huisarts terecht.”

Dr. Jan-Willem Bok studeerde geneeskunde en specialiseerde zich in keel-, neus- en oorheelkunde in het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij werkt in het Flevoziekenhuis Almere.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond september 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.