Getty Images
Hij loopt er al bijna dertig jaar rond en kent het Binnenhof en omgeving als zijn broekzak. Voor Plus schrijft Ferry Mingelen over de geschiedenis van Den Haag. Elk gebouw heeft een verhaal, dat niemand zo kan vertellen als hij.
Den Haag is hofstad, maar loopt daar niet mee te koop. Typisch Haags. Vergelijk het eens met Buckingham Palace, dat is een van de belangrijkste toeristische attracties in Londen en trekt dagelijks honderden toeristen. Bij het Paleis Noordeinde, sinds kort het werkpaleis van de koning, is doorgaans weinig te beleven.
Dat is jammer, want er valt veel te zien op een wandeling door koninklijk Den Haag. Er zijn zoveel plekken die de afgelopen eeuwen een rol speelden in de soms moeilijke relatie tussen de Oranjes, het volk en de bestuurders. Bij de inhuldiging van Willem-Alexander was het republikeins protest te verwaarlozen. Er vloeide gelukkig geen druppel bloed. Dat is weleens anders geweest…
De bouwgeschiedenis lijkt op die van het Rijksmuseum, het duurde en het duurde maar. Pas 65 jaar later verrees de Ridderzaal, maar toen had je ook wat: een imposant complex, een van de grootste stenen gebouwen uit die tijd (de kathedralen niet meegerekend). Je kunt je moeilijk voorstellen dat wat er rond 1850 van over was, zo verwaarloosd was dat sloop dreigde. Nieuwbouw leek goedkoper. Dat is nog net voorkomen en nu is de Ridderzaal niet meer weg te denken als symbool van de Haagse politiek.
Hoe vaak heb ik daar niet live politiek verslag gedaan, altijd met die twee spitse torens op de achtergrond. Die zijn overigens niet origineel uit de middeleeuwen, maar bij de grote restauratie door Pierre Cuypers rond 1880 mooi gereconstrueerd.
Waarschijnlijk ook de beenderen van Johan van Oldenbarnevelt. De staatsman werd in 1619 beschuldigd van hoogverraad en met medeweten van prins Maurits onthoofd op het schavot voor de trappen van de Ridderzaal. De luiken in de Mauritstoren op de hoek van het Binnenhof, de woonvertrekken van de prins, waren angstvallig gesloten. Van Oldenbarnevelt was al 71 en had wegens zijn hoge leeftijd en grote verdiensten stiekem op clementie gerekend. "Maak het kort", waren zijn laatste woorden, voordat de beul het zwaard hief. Zou Willem-Alexander daaraan denken als hij voor de eerste keer als koning op Prinsjesdag het bordes voor de Ridderzaal betreedt?
Een opgewonden meute Oranje-aanhangers sleurde in het rampjaar 1672 de machtige bestuurders Johan en Cornelis de Witt uit de Gevangenpoort naar buiten. Ze waren als tegenstanders van de prins, de nieuwe stadhouder Willem III, gehaat. Cornelis werd zelfs beschuldigd van een moordcomplot tegen de prins. Hun leven eindigde gruwelijk, even verderop op de Plaats. Nu staat er een bronzen standbeeld van Johan de Witt. Het lijkt net alsof hij met zijn vinger de moordplek aanwijst.
In 1848 wordt die macht beperkt. Zeer tegen zijn zin gaat koning Willem II akkoord met de nieuwe grondwet. Niet hij, maar de ministers zijn voortaan verantwoordelijk. Zijn zoon ziet er helemaal niets in en probeert zelfs onder zijn aanstaande koningschap uit te komen. Als koning Willem III blijft hij zich openlijk tegen de grondwet verzetten. De ondertekening ervan vond plaats in het stadspaleis op de hoek van de Kneuterdijk en de Heulstraat uit 1716. Lang was het eigendom van de Oranjes, nu huist de Raad van State er.
Anders dan zijn voorvader Willem III benadrukte koning Willem-Alexander bij de inhuldiging zijn trouw aan de grondwet. Zijn rol is beperkt, bij de afgelopen kabinetsformatie speelde het staatshoofd geen rol meer. Of dat verstandig is? In ieder geval is het jammer van die mooie traditie: die optocht van fractievoorzitters die na de verkiezingen bij de majesteit op Paleis Noordeinde advies komen uitbrengen.
Bezoeken aan Paleis Noordeinde zijn altijd afgehouden omdat het een werkpaleis is. Bordewijk: “Het Witte Huis in Washington is de werkplek van de Amerikaanse president, en zelfs daar zijn rondleidingen.” Om meer toeristen te trekken, wil hij ook een regelmatige wisseling van de paleiswacht en openstelling van de Koninklijke Stallen, achter het paleis op de Hogewal. Het complex dateert uit 1878 en biedt onderdak aan de hofauto’s, de koetsen, waaronder de gouden koets, en natuurlijk de paarden, zo’n dertig levende en een dood opgezet exemplaar. Dat is Wexy, het lievelingspaard van – toen nog – de prins van Oranje, de latere koning Willem II. Wexy sneuvelde in 1815 bij de slag bij Waterloo. Beperkt bezoek aan de stallen is mogelijk, maar dat vindt het gemeenteraadslid te weinig voor zoveel moois.
Dat is jammer, want er valt veel te zien op een wandeling door koninklijk Den Haag. Er zijn zoveel plekken die de afgelopen eeuwen een rol speelden in de soms moeilijke relatie tussen de Oranjes, het volk en de bestuurders. Bij de inhuldiging van Willem-Alexander was het republikeins protest te verwaarlozen. Er vloeide gelukkig geen druppel bloed. Dat is weleens anders geweest…
Symbool van de politiek
De plek waar het allemaal begon: het Binnenhof, bij de Hofvijver, het duinmeertje waar de graven van Holland rond 1230 hun residentie begonnen te bouwen. Waar kun je een wandeling door Den Haag beter beginnen?De bouwgeschiedenis lijkt op die van het Rijksmuseum, het duurde en het duurde maar. Pas 65 jaar later verrees de Ridderzaal, maar toen had je ook wat: een imposant complex, een van de grootste stenen gebouwen uit die tijd (de kathedralen niet meegerekend). Je kunt je moeilijk voorstellen dat wat er rond 1850 van over was, zo verwaarloosd was dat sloop dreigde. Nieuwbouw leek goedkoper. Dat is nog net voorkomen en nu is de Ridderzaal niet meer weg te denken als symbool van de Haagse politiek.
Hoe vaak heb ik daar niet live politiek verslag gedaan, altijd met die twee spitse torens op de achtergrond. Die zijn overigens niet origineel uit de middeleeuwen, maar bij de grote restauratie door Pierre Cuypers rond 1880 mooi gereconstrueerd.
"Maak het kort"
De geest van de graven van Holland waart hier nog rond. Ter hoogte van de Ridderzaal in de muur van de Eerste Kamer herinnert een gevelsteen aan de Hofkapel, die hier ooit stond met in de gewelven ‘de grafsteden van de Graven en Gravinnen van Holland’. Makkelijk te lezen is het niet, je loopt er zo voorbij, maar het is toch een vreemd idee dat er diep onder het plein nog eeuwenoude beenderen liggen.Waarschijnlijk ook de beenderen van Johan van Oldenbarnevelt. De staatsman werd in 1619 beschuldigd van hoogverraad en met medeweten van prins Maurits onthoofd op het schavot voor de trappen van de Ridderzaal. De luiken in de Mauritstoren op de hoek van het Binnenhof, de woonvertrekken van de prins, waren angstvallig gesloten. Van Oldenbarnevelt was al 71 en had wegens zijn hoge leeftijd en grote verdiensten stiekem op clementie gerekend. "Maak het kort", waren zijn laatste woorden, voordat de beul het zwaard hief. Zou Willem-Alexander daaraan denken als hij voor de eerste keer als koning op Prinsjesdag het bordes voor de Ridderzaal betreedt?
Cachot
Via het Buitenhof komen we al snel bij de Gevangenpoort, de vroegere voorpoort naar het Binnenhof, die eeuwenlang als gevangenis dienst deed. De donkere cachotten en tentoongestelde martelwerktuigen blijken een onweerstaanbare aantrekkingskracht te hebben. Schoolklassen en toeristen verdringen zich rond de pijnbank en het gereedschap van de beul.Een opgewonden meute Oranje-aanhangers sleurde in het rampjaar 1672 de machtige bestuurders Johan en Cornelis de Witt uit de Gevangenpoort naar buiten. Ze waren als tegenstanders van de prins, de nieuwe stadhouder Willem III, gehaat. Cornelis werd zelfs beschuldigd van een moordcomplot tegen de prins. Hun leven eindigde gruwelijk, even verderop op de Plaats. Nu staat er een bronzen standbeeld van Johan de Witt. Het lijkt net alsof hij met zijn vinger de moordplek aanwijst.
Ministeriële verantwoordelijkheid
Verderop, aan de Kneuterdijk 6, ligt het voorname woonhuis van Johan de Witt. Kneuterdijk 8 is nu een bankgebouw. Ooit was het de woning van de zus van De Witt. Maar de gevelsteen herinnert aan een echte orangist: Gijsbert Karel graaf van Hogendorp. Dit is de man die, na de val van Napoleon, de terugkeer van de latere koning Willem I uit Engeland voorbereidde. Hij was ook betrokken bij de grondwet van 1814, die de vorst vrijwel onbeperkte macht gaf. Zelfs het recht ministers aan te stellen of te ontslaan als hem dat zo uitkwam.In 1848 wordt die macht beperkt. Zeer tegen zijn zin gaat koning Willem II akkoord met de nieuwe grondwet. Niet hij, maar de ministers zijn voortaan verantwoordelijk. Zijn zoon ziet er helemaal niets in en probeert zelfs onder zijn aanstaande koningschap uit te komen. Als koning Willem III blijft hij zich openlijk tegen de grondwet verzetten. De ondertekening ervan vond plaats in het stadspaleis op de hoek van de Kneuterdijk en de Heulstraat uit 1716. Lang was het eigendom van de Oranjes, nu huist de Raad van State er.
Ongestoord in de zon
De Heulstraat leidt naar het Noordeinde. Op nummer 66 woonden de kroonprins en Máxima totdat zij in 2003 naar Wassenaar verhuisden. Het is een monumentaal pand uit 1757. Maar wat je niet ziet, is het moderne grote dakterras dat Willem-Alexander op zolder liet aanbrengen. Hij wilde ook weleens ongestoord in de zon zitten. Sinds 30 april is Willem-Alexander weer terug op het Noordeinde, nu in zijn werkpaleis. Dat terras kan hij nog steeds gebruiken.Anders dan zijn voorvader Willem III benadrukte koning Willem-Alexander bij de inhuldiging zijn trouw aan de grondwet. Zijn rol is beperkt, bij de afgelopen kabinetsformatie speelde het staatshoofd geen rol meer. Of dat verstandig is? In ieder geval is het jammer van die mooie traditie: die optocht van fractievoorzitters die na de verkiezingen bij de majesteit op Paleis Noordeinde advies komen uitbrengen.
Bommetje
Paleis Noordeinde begon als een verbouwde hofstede. Louise de Coligny, de weduwe van Willem van Oranje, ging in 1591 in dit oudste deel wonen. Een ruiterstandbeeld van haar vermoorde man staat sinds 1845 tegenover het paleis. Daarachter, weggemoffeld tussen de kastanjebomen staat eenzaam, maar niet alleen, Wilhelmina. Haar standbeeld kijkt niet richting Noordeinde. Symbolisch, want ze had een hekel aan het gebouw. “Had u er niet per ongeluk een bommetje op kunnen gooien?” vroeg zij na haar terugkeer in 1945 uit Engeland aan de verzetsstrijder en piloot Erik Hazelhoff Roelfzema. In 1948 werd het middengedeelte door brand verwoest. “U denkt toch niet dat ik de brand heb aangestoken?” was de reactie van Wilhelmina.Altijd rustig
Vandaag vormt een ijscoman het enige vertier voor het paleis. “Het is hier even rustig als altijd”, zegt hij. Op deze woensdagochtend ontvangt het staatshoofd traditioneel de nieuwe ambassadeurs. De nieuwe koning doet dat vandaag voor het eerst, en dat wil ik meemaken. Voor de liefhebber is het een aardig schouwspel, Prinsjesdag in het klein. Twee klassieke koetsen voor de ambassadeur en zijn gevolg, marechaussee te paard, lakeien, stalmeesters, een militaire kapel, een erewacht, kortom the full monty. Maar slechts wat toevallige voorbijgangers en een bus met toeristen volgen het schouwspel.Wexy
Het paleis mag best wat meer een toeristische trekpleister worden, vinden veel Hagenaars. Tot nu toe lukte dat niet, naar verluidt was Beatrix tegen. D66-gemeenteraadslid Martijn Bordewijk vraagt het stadsbestuur het opnieuw te proberen. “Een nieuwe koning, een nieuwe kans. Toerisme is belangrijk voor de stad. We betalen veel geld voor het koningshuis, dan mogen ze ook een tegenprestatie leveren.”Bezoeken aan Paleis Noordeinde zijn altijd afgehouden omdat het een werkpaleis is. Bordewijk: “Het Witte Huis in Washington is de werkplek van de Amerikaanse president, en zelfs daar zijn rondleidingen.” Om meer toeristen te trekken, wil hij ook een regelmatige wisseling van de paleiswacht en openstelling van de Koninklijke Stallen, achter het paleis op de Hogewal. Het complex dateert uit 1878 en biedt onderdak aan de hofauto’s, de koetsen, waaronder de gouden koets, en natuurlijk de paarden, zo’n dertig levende en een dood opgezet exemplaar. Dat is Wexy, het lievelingspaard van – toen nog – de prins van Oranje, de latere koning Willem II. Wexy sneuvelde in 1815 bij de slag bij Waterloo. Beperkt bezoek aan de stallen is mogelijk, maar dat vindt het gemeenteraadslid te weinig voor zoveel moois.
Klein paradijs
Jarenlang was de Paleistuin mijn achtertuin en dat is hij voor veel buurtbewoners nog steeds. De tuin is vrij toegankelijk en ligt op de Prinsessewal, om de hoek van Paleis Noordeinde. Ruim twintig jaar geleden woonde ik in de Molenstraat, achter het paleis. Ik kwam toen geregeld in de tuin. Een klein paradijs. Nu, in de namiddag, stijgt er een zoete wietgeur op tussen de bomen. “Burgemeester Van Aartsen wil korte metten maken met de blowpartijen in de Paleistuin”, meldt een stadskrant. Dat nieuws is hier nog niet doorgedrongen. Niemand maakt zich druk. Een mooie plek om een koninklijke wandeling af te ronden.
Bron
- Plus Magazine
