Hoe herken je een blaasontsteking? En hoe voorkom je het?

Bijna elke vrouw heeft weleens blaasontsteking gehad en weet hoe naar dat is. Alsmaar aandrang voelen, kleine, pijnlijke plasjes… Ook mannen kunnen blaasontsteking krijgen, maar bij hen komt het minder vaak voor.Om te beginnen een korte les over de blaas, onze opslagplaats voor urine. Als deze vol is, wordt de urine via de plasbuis afgevoerd. Urine bevat afvalstoffen die de blaas kunnen irriteren. Daarom is de blaaswand bekleed met een slijmvlies dat een beschermende laag bevat: de GAG-laag. Deze vormt een barrière tegen schadelijke stoffen, bacteriën en kristallen in de urine. Een gezonde GAG-laag helpt beschadiging en ontstekingen voorkomen.

Meer risico voor vrouwen

Een blaasontsteking, ook cystitis genoemd, is een infectie van de blaas en wordt meestal veroorzaakt door bacteriën. In 80 tot 90 procent van de gevallen is de Escherichia coli (E. coli) de boosdoener, deze komt van nature voor in de darmen. Via de urinebuis kan hij in de blaas terechtkomen en daar een ontsteking veroorzaken. 

“Dat is ook de reden waarom vrouwen veel vaker last hebben van een blaasontsteking dan mannen”, aldus dr. Dick Janssen. Hij is als arts werkzaam in het Blaascentrum van Andros Clinics en wetenschappelijk onderzoeker in het Nijmeegse ziekenhuis Radboudumc. “Bij vrouwen zit de urinebuis dichter bij de anus waardoor die bacterie sneller kan worden overgedragen. Daarnaast hebben vrouwen een veel kortere urinebuis dan mannen, waardoor bacteriën eerder de blaas bereiken. Seks, hormonale schommelingen, zwangerschap en de overgang verhogen het risico op een blaasontstekingen bij vrouwen.”

Goed uitplassen

Wat betreft seks is de boodschap helder: probeer te plassen na het vrijen. Dan worden bacteriën die in of bij de plasbuis terecht zijn gekomen weggespoeld voordat ze de blaas kunnen bereiken. Dit helpt voorkomen dat bacteriën zich in de blaas nestelen en daar een ontsteking veroorzaken. Tijdens de zwangerschap komen blaasontstekingen vaker voor. Vrouwen maken dan meer aan van het hormoon progesteron, waarvan wordt vermoed dat het de spieren van de urinewegen verslapt, waardoor urine trager stroomt en bacteriën meer kans krijgen. Daarnaast drukt de groeiende baarmoeder op de blaas, die daardoor niet volledig wordt geleegd. 

Ook de overgang heeft invloed op het ontstaan van blaasontstekingen. Janssen: “In deze levensfase daalt het oestrogeengehalte. Daardoor wordt het slijmvlies in de plasbuis en vagina dunner en is er minder bescherming tegen bacteriën zoals E. coli. Een oplossing kan zijn om lokaal een zalf of een vaginale tablet met oestrogeen te gebruiken, zodat de slijmvliezen dikker worden. Daarnaast speelt veroudering van de spieren rond blaas en bekkenbodem een rol. Wanneer vrouwen een verzakking hebben, kan de blaas minder goed worden geleegd. Urine die achterblijft is een ideale voedingsbodem voor bacteriën.”

Voor het goed leegplassen van de blaas heeft de uroloog een advies: “Neem de tijd, pers niet, laat het rustig lopen en beweeg aan het einde je romp rustig van links naar rechts. Je voelt zelf meestal niet of de blaas helemaal leeg is, maar zo doe je er in elk geval alles aan. Houd vooral je plas niet vaak langdurig op, daardoor raakt de blaas overvol en kan die te ver uitrekken. Dan wordt de blaasspier zwakker, met als gevolg dat het moeilijker wordt om hem volledig leeg te plassen. Dit kan weer blaasontstekingen tot gevolg hebben.”

Symptomen bij mannen minder duidelijk

Blaasontsteking gaat vaak gepaard met pijn, een branderig gevoel bij het plassen, aanhoudende aandrang om vaak en kleine beetjes te plassen en troebele of sterk ruikende urine. Daarnaast kunnen er pijnklachten in de onderbuik of onderrug optreden, soms zit er bloed in de urine en soms ervaren mensen koorts of een algemeen gevoel van malaise. 

Bij mannen kunnen de symptomen wat minder duidelijk zijn. Daarom is het belangrijk dat zij extra alert zijn bij klachten zoals een branderig gevoel bij het plassen, veel aandrang, troebele urine en buikpijn. “Ook bij mannen geldt dat de blaas op latere leeftijd zwakker wordt waardoor ze minder goed kunnen uitplassen”, aldus Janssen. “Een blaasontsteking bij mannen kan ook wijzen op een vergrote prostaat. Die blokkeert dan de plasbuis, waardoor zij vaak moeten plassen en soms niet goed kunnen uitplassen. Bij mannen met een blaasontsteking moet altijd worden gekeken of er een onderliggende oorzaak is.”

Om het rijtje oorzaken voor een blaasontsteking compleet te maken, noemt Janssen factoren die bij zowel vrouwen als mannen een rol kunnen spelen. “Soms zorgen weerstand verlagende medicijnen voor een blaasontsteking, zoals prednison. Ik zie ook dat mensen met neurologische ziektes zoals MS, alzheimer en parkinson minder goed kunnen uitplassen, met blaasontsteking tot gevolg. 

Verder verhogen een hoge bloeddruk en diabetes het risico. Bij diabetes komt dit door suiker in de urine, een verlaagde afweer en blaasproblemen. Hoge bloeddruk kan indirect bijdragen aan nierfunctieproblemen, waardoor er meer eiwitten in de urine komen. Suiker en eiwitten zijn voedingsbronnen voor bacteriën.”

Liever voorkomen

Voorkomen is beter dan genezen. Wat helpt, is circa twee liter per dag drinken zodat de blaas en urineleiders goed worden doorgespoeld. Bij voorkeur water of thee zonder suiker. Daarnaast worden cranberries en D-mannose vaak genoemd als remedie, maar volgens dr. Dick Janssen is deze informatie achterhaald. “In de medische richtlijn staat nog dat cranberry helpt bij blaasontsteking, maar recent bleek uit een groot onderzoek dat D-mannose, het actieve bestanddeel van de cranberry, niet werkt. Tussen de bijna driehonderd mensen in het onderzoek die het wel gebruikten en de driehonderd die het niet namen, was er geen verschil.”

Meteen aan de antibiotica dan maar weer? Liever niet: “Bij terugkerende blaasontsteking is het beter om op zoek te gaan naar de oorzaak dan steeds opnieuw antibiotica te gebruiken. Dan loop je namelijk het risico dat je resistent wordt voor antibiotica. Als het echt niet anders kan, laat de (huis)arts dan met een urinekweek checken of je de juiste soort antibiotica krijgt die jouw blaasontsteking ook daadwerkelijk aanpakt.” 

Verder adviseert hij om te laten nakijken of je je blaas goed leegplast. De huisarts kan dit onderzoek aanvragen, net als een onderzoek naar achterliggende oorzaken, zoals verzakking, een oestrogeentekort, een vergrote prostaat en ziektes zoals diabetes en hoge bloeddruk. “Het is veel effectiever om de bron van de blaasontsteking aan te pakken dan de infectie zelf.”

Blaaspijnsyndroom

Heb je regelmatig klachten die lijken op een blaasontsteking, maar laat de analyse van de urine bij de huisarts steeds geen infectie zien, dan kan er iets anders aan de hand zijn. “Soms lopen mensen al vijf jaar rond met pijn. Zij kunnen het blaaspijnsyndroom hebben, een zeldzame vorm van blaasontsteking zonder bacteriën. Hier helpen antibiotica niet tegen. Deze mensen hebben chronisch pijn, worden onzeker omdat ze voortdurend moeten plassen en voelen zich onbegrepen omdat ze onbehandeld worden weggestuurd. Als antibiotica niet werken tegen een blaasontsteking, of als bij aanhoudende klachten de urinecontroles steeds geen infecties laten zien, is het verstandig om naar een uroloog te gaan.”

Vaccin op komst

Niet elke blaasontsteking hoeft met antibiotica behandeld te worden, bij milde klachten is soms afwachten voldoende, eventueel met pijnstilling. Daarnaast is het drinkadvies belangrijk. Verder wordt er onderzoek gedaan naar vaccins tegen blaasontsteking, met name gericht op de E. coli-bacterie. Een voorbeeld is het orale vaccin Uro-Vaxom dat in sommige Europese landen al wordt gebruikt. “Dit stimuleert het immuunsysteem. Helaas wordt het nog niet overal vergoed door de zorgverzekering. Voor mensen met terugkerende blaasontstekingen kan het goed werken”, aldus dr. Dick Janssen.

Bij vrouwen die regelmatig blaasontsteking hebben, kunnen probiotica zoals Lactobacillus-preparaten helpen. “En bij mensen die er érg vaak last van hebben, kunnen GAG-blaasspoelingen worden ingezet. Hierbij worden stoffen in de blaas gebracht die de beschermende slijmvlieslaag versterken. Dit is lang niet bij iedereen nodig. Maar komen blaasontstekingen steeds terug? Trek dan aan de bel bij een arts.”

Dr. Dick Janssen is gespecialiseerd in het blaaspijnsyndroom, de overactieve blaas en urodynamica. Hij werkt sinds 2008 bij het Radboudumc en sinds 2019 ook bij het Blaascentrum van Andros Clinics. Aandachtsgebieden zijn onder meer chronische prostatitis, prostaatpijn en terugkerende blaasontstekingen.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond november 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.