Piekeren, stress, slapeloosheid: een langdurige chaos in je hoofd kan tot overspannenheid leiden. Van je geest én je lichaam. Hoe ruim je de chaos op?
Vuilniszak na vuilniszak vol oude zooi zetten we aan de straat. Opruimen is hip. Er zijn uitdagingen om elke dag één ding weg te gooien, coaches die je komen helpen om je kasten te organiseren, en de Japanse opruimgoeroe Marie Kondo verovert met haar boeken de wereld. Maar hoe pak je het aan als de rommel in je hoofd zit? Die troep kan van alles zijn. Gedachten die met je aan de haal gaan. Het gevoel altijd opgejaagd te zijn. Een gebrek aan concentratie. Geen overzicht hebben. Te druk om de dingen te doen die je écht wil. Gepieker dat je uit je slaap houdt. Wie heeft er bij tijd en wijle geen last van? Als dat tijdelijk is, is dat meestal geen probleem. Maar een langdurige chaos in je hoofd kan tot overspannenheid leiden. Van je geest én je lichaam.
Een razendsnelle trein van gedachten en gevoelens
“Druk in je hoofd zijn is vooral het gevolg van te veel dingen tegelijk willen”, zegt Arie Dijkstra, hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Je ziet de koelkast en prompt komt er een razendsnelle trein van gedachten en gevoelens op gang. ‘Ik moet nog boodschappen doen. En een taart bakken voor mijn mans verjaardag. En met dat afvallen schiet het ook niet op. Wat ben ik toch een zwakkeling.’ En ga zo maar door. Dat geeft stress.”
[ITEMADVERTORIAL]
Stresstreintjes
Het gevaar is dat je je zo overweldigd voelt dat je niet meer kunt bepalen wat echt (nu) moet, wat later kan of wat je bijvoorbeeld aan iemand anders kunt vragen. Of je gaat alles half doen, waardoor de stress alleen maar toeneemt. “Dat gebeurt des te meer als je vooral bezig bent met zaken waarvan je denkt dat anderen ze belangrijk vinden”, aldus Dijkstra. “Dan ga je op dieet omdat je bang bent dat je partner je anders niet meer aantrekkelijk vindt. Maar daar wordt de stress niet minder door. Het is vooral belangrijk om die dingen te doen waar je zelf een goed gevoel van krijgt. Zoals iedereen uit ervaring weet, kun je dan veel meer tegelijk aan.” Overigens lopen al die stresstreintjes in je hoofd volgens Dijkstra meestal volautomatisch. “Niemand denkt als hij naar de koelkast kijkt: o, nu worden er zeven doelen in mijn hoofd geactiveerd. Toch zou het helpen om daar af en toe wel bij stil te staan. Om even afstand te nemen en je af te vragen: wat gebeurt er nu met me? Waarom voel ik me zo opgefokt?”
Rommellaatjes
Bewustwording, dat is dus de eerste stap naar meer orde en rust. Niet alleen van alle doelen die je jezelf stelt, maar ook van welke ideeën en overtuigingen je daarbij in de weg kunnen zitten. “Er zijn zaken die in je hoofd blijven hangen, waarvan je niet weet dat ze nog een rol spelen”, zegt coach Jolanda Meijer, schrijfster van het boek Een opgeruimd hoofd in 7 stappen. “Ze zitten in een rommellaatje. Nare herinneringen die je angstig maken bijvoorbeeld, meningen van anderen, opvattingen van vroeger, pijn uit je kinderjaren, tradities binnen je familie of verdriet om verlies, om er maar een paar te noemen. Zonder dat je je dat realiseert, kunnen die heel bepalend zijn voor je automatische gedachten en gedrag van nu. En niet altijd op een positieve manier.”
Natúúrlijk help je die collega, ook al heb je eigenlijk geen tijd. Het is egoïstisch om anderen niet te helpen, toch? Dat heb je van je ouders geleerd. En ook dat hard werken een deugd is, en dat je nooit mag klagen. “Dan denk je dat je alles netjes doet zoals het hoort”, verklaart Meijer, “maar ondertussen ontstaat er chaos in je hoofd, omdat je in de huidige situatie niet meer met al die overtuigingen uit de voeten kunt. Alsof je jezelf als volwassene steeds weer in je kinderkleren probeert te wringen.”
Opruiming
Mensen die weten dat ze iets aan hun leven willen veranderen, belanden in eerste instantie vaak in een soort niemandsland. Ze snappen dat het oude niet meer voldoet, maar ze hebben nog geen idee wat ze ervoor in de plaats moeten stellen. Anders gezegd: hoe pak je het opruimen van de rommellaatjes in je hoofd aan, zodat je meer overzicht krijgt, en ruimte voor nieuwe ervaringen? “Dat is niet gemakkelijk”, erkent Meijer. “Je neemt immers afscheid van zaken die je lang hebt meegedragen, en die voor je gevoel misschien wel echt bij je horen. Als je gaat opruimen en sorteren, vraag jezelf dan af wat nog bijdraagt aan het geluk in je huidige leven. Wat wil je meenemen uit je jeugd en wat mag weg? Hoeveel ruimte mogen meningen en oordelen van jezelf of anderen in jouw hoofd innemen?”
Volgens Arie Dijkstra zit de sleutel vooral in durven kiezen. “Je kunt niet alles tegelijk doen en niet iedereen tegelijk zijn”, besluit hij. “Bepaal wat je echt belangrijk vindt, wat prioriteit heeft en richt je daar op. Natuurlijk zijn de klagende, zeurende, boze, berispende stemmetjes in je hoofd dan niet ineens weg. Het beste wat je daarmee kunt doen, is ze te accepteren voor wat ze zijn. Hoe minder waarde je eraan hecht, hoe sneller ze naar de achtergrond verdwijnen.”
‘Het is nooit te laat om jezelf te resetten’ 
Getty Images
Pieter Klein (50), adjuncthoofdredacteur van RTL Nieuws, volgde recent een driedaagse training om de demonen in zijn hoofd aan te pakken. “Voor mij viel het kwartje toen ik een opsomming moest maken van gevoelens die me belemmeren. Woede, irritatie, somberheid, schuld, zinloosheid: die vormden pas het begin van de lange lijst. Ik dacht: waar ben ik in hemelsnaam mee bezig? Ik wil meer lucht en licht in mijn leven, en het glas halfvol zien in plaats van halfleeg. ‘Ik moet helemaal niets, en laat me door niets en niemand iets zeggen.’ Dat is al vijftig jaar mijn leidmotief. Mijn drang naar vrijheid heeft me ver gebracht, maar gaandeweg is die zo doorgeslagen dat ik er nu vooral last van heb. Je tegen alles en iedereen afzetten, je constant ergeren, om het minste of geringste ontploffen: eeuwig strijden is doodvermoeiend. Bovendien komt het je relaties niet ten goede. Door zo obsessief mijn eigen gang te gaan, heb ik door de jaren heen veel schade aangericht, bij mezelf en bij anderen.
Bevrijd en hoopvol
Gelukkig is het nooit te laat om jezelf te resetten. Dat realiseerde ik me tijdens de training die ik onlangs deed. Sindsdien voel ik me bevrijd, en hoopvol. Weg met de uitvluchten en het zelfbeklag. Ik wil en kan beter. Natuurlijk gaat dat niet vanzelf, maar elk stapje is er één. Door over het onderwerp te praten en te schrijven, orden ik mijn gedachten en gevoelens. Ik maak meer tijd voor de mensen om wie ik geef. En ik doe minder op de automatische piloot. In plaats van altijd dezelfde trap te nemen, wissel ik de routes op mijn werk nu af. Om mezelf er dagelijks aan te herinneren dat je altijd de keus hebt om het anders te gaan doen.” Pieter Klein volgde een training volgens het Alexander Concept, een programma voor mensen met bijvoorbeeld vermoeidheid, fibromyalgie (chronische pijn), hoge bloeddruk, prikkelbaredarmsyndroom, angsten, slaapproblemen, laag zelfbeeld, faalangst, burn-out, energiegebrek of een eetstoornis. Meer informatie: www.anderleven.nl.
In het decembernummer van Plus Magazine worden zeven stappen besproken die moeten leiden tot een opgeruimd hoofd.
