Wat u niet weet over vaginale droogheid

1. Meer dan de helft van de vrouwen kent het probleem
Volgens Nederlands onderzoek heeft 56 procent van de vrouwen weleens last van vaginale droogheid bij het vrijen en heeft nog eens 13 procent er regelmatig problemen mee. “Het is een heel normaal probleem”, bevestigt seksuoloog Henriëtte Schoones. “In Nederland alleen al zijn anderhalf miljoen vrouwen in de overgang, van wie meer dan de helft soms of altijd last heeft van vaginale droogheid. Dat geeft problemen bij het vrijen, maar soms ook in andere situaties.”

Wanneer de eierstokken minder oestrogeen gaan produceren in de overgang, neemt de natuurlijke vaginale bevochtiging af en wordt het slijmvlies van de vagina dunner en droger. Maar het probleem is veel wijdverbreider. “Het komt op elke leeftijd voor en de oorzaken zijn zeer divers”, zegt Schoones. “Ook de hormonale veranderingen na de zwangerschap en in de tijd dat er borstvoeding wordt gegeven, kunnen voor tijdelijke vaginale droogheid zorgen.”

Gebrek aan vaginale vochtigheid kan echter ook met een gemis aan seksuele opwinding te maken hebben. “Vrouwen hebben dan geen prikkelende gedachten meer, en die zijn nodig om seksueel opgewonden te raken. Veel vrouwen met een verlaagd libido zien vrijen eerder als een verplichting dan als iets prettigs. Dat komt dikwijls doordat er een bepaalde routine in de manier van vrijen is geslopen. ‘Ik heb geen zin’, zeggen ze. Maar eigenlijk bedoelen ze: ‘Ik heb geen zin in de manier waarop het altijd gaat.’ Het vrijen is simpelweg niet meer spannend en opwindend genoeg.”

2. Het kan ook komen door ziekte of medicijnen
Vaginale droogheid heeft lang niet altijd met hormonale veranderingen of met vrijen te maken. Schoones: “Je kunt het zo gek niet bedenken of het is van invloed op de vochtigheid van de vagina. Wanneer je last hebt van stress en spanningen produceert het lichaam bijvoorbeeld minder vocht.

Maar ook ziekten, zoals diabetes, nierziekten en endometriose kunnen vaginale droogheid veroorzaken. Net als medicijnen. Antidepressiva zijn berucht, maar ook bètablokkers en diuretica (plaspillen), beide tegen hoge bloeddruk, en antihistaminica (tegen allergie) hebben een uitdrogend effect. Verder kunnen medische behandelingen, zoals een chemokuur en nierdialyse, de vagina uitdrogen.

3. Niet alleen vrijen wordt lastig
Ook buiten het bed kan vaginale droogheid vervelend zijn. Schoones: “Bij het fietsen un je een branderig, schurend of stekend gevoel krijgen. Plassen kan pijn doen. Je kunt last krijgen van een onaangename vaginale geur door de veranderde zuurgraad. Ook hebben vrouwen vaak last van irritatie en jeuk.”

4. Ook hij heeft er last van (van háár droogheid, natuurlijk)
Vaginale droogheid is niet alleen voor de vrouw lastig, maar ook voor haar partner. Schoones: “Ik zal een voorbeeld geven uit mijn praktijk dat vaak voorkomt. Albert en Maria waren 26 jaar getrouwd. De klacht waarmee Albert kwam, was dat hij de seks niet meer zo prettig vond. De lol was eraf. Hij had geen seksuele fantasieën meer en raakte niet meer zo snel opgewonden.

Als het wel tot vrijen kwam, kreeg hij niet gemakkelijk een erectie, terwijl dat bij masturbatie geen probleem was. Elke keer als ze vreeën, was Albert bang zijn vrouw pijn te doen. Hij werd erg voorzichtig, want zij werd niet meer zo vochtig en had last van branderige en stekende pijn bij penetratie. Van haar kant probeerde Maria seks zoveel mogelijk te vermijden omdat ze bang was dat het zeer ging doen.

Op den duur durfde Albert geen initiatief meer te nemen omdat hij al een paar keer een blauwtje had gelopen en hij haar geen pijn wilde doen.” Door vaginale droogheid kunnen stellen in een negatieve spiraal belanden. “Want ook de intimiteit van aanraken en knuffelen kan op een gegeven moment wegvallen. Zij denkt: laat ik hem maar niet aanraken, want dan denkt hij dat ik seks wil. Het is een patroon bij stellen waarvan de vrouw last heeft van vaginale droogheid. Het totale intieme contact valt weg.”

5. Er zijn oplossingen!
Afhankelijk van de oorzaak zijn er volgens seksuoloog Henriëtte Schoones allerlei oplossingen mogelijk.
 
Maak er een andere film van
Oftewel: verander je verwachtingen. “Dikwijls is de film bij een langdurige seksuele relatie het klassieke plaatje: eerst voorspel en dan de daad. Probeer dat palet uit te breiden en geef elkaar eens alleen een massage, gebruik een speeltje of verwen elkaar oraal. Breng erotiek in de relatie door fantasieën met elkaar te delen of eens alleen te zoenen en te knuffelen. Je hoeft niet altijd gemeenschap te hebben, seks is meer dan dat. Dit inzicht is voor veel stellen een verademing.”

Praat over wat je fijn vindt
“Vaak is er een bepaalde manier van vrijen in een langdurige relatie geslopen. De opvattingen over wat je fijn vindt zijn zo gegroeid doordat je bijvoorbeeld ooit hebt gezegd dat je iets niet wilt. Maar misschien is dat allang niet meer relevant. Daarom is het slim het regelmatig samen over vrijen te hebben. Er samen over praten is ook opwindend, het brengt meer erotiek in de relatie. Dat komt de seks ten goede.”

Use it (or lose it)
Het is belangrijk seksueel actief te blijven in de overgang. “Wanneer je met een creatief seksleven het motortje draaiend houdt, blijft de vagina vanzelf goed doorbloed en vochtig. De beste bescherming tegen vaginale droogheid is dan ook leuke seks. Een gevleugelde uitspraak van seksuologen is: ‘When you don’t use it, you lose it.’”

Train de bekkenbodemspieren
Door de bekkenbodemspieren dagelijks ongeveer tien keer aan te spannen en weer los te laten, blijft de vagina goed doorbloed en vochtig. De bekkenbodemspieren zijn de spieren die je ook gebruikt om een plas te onderbreken. Je kunt dat uitproberen om de spieren te ontdekken, maar de plas onderbreken is géén goede manier om de spieren te trainen. Dat zorgt namelijk voor een verhoogd risico op een urineweginfectie.

Goed getrainde bekkenbodemspieren geven ook een extra dimensie aan het vrijen. Schoones: “Door regelmatig bekkenbodemspieroefeningen te doen, kunnen vrouwen intensere orgasmes beleven. Maar ook de man krijgt tijdens de gemeenschap extra stimulans wanneer de vrouw de bekkenbodemspieren spant en in de penis knijpt.”

Gebruik een glijmiddel
Dat is niet alleen een oplossing voor vaginale droogheid, het kan je seksleven ook verrijken en spannender maken. “Gebruik het op een erotische manier. Dus niet van: hier is de pot glijmiddel en dat ga ik er nu op smeren. Mannen vinden het bijvoorbeeld fijn als hun penis ermee wordt ingesmeerd, dat maakt de prikkels sterker. Bij de vrouw kan de clitoris ermee worden geprikkeld. Het kan heel opwindend zijn om samen met een glijmiddel te spelen.”

Praat met een arts
Wanneer je last hebt van vaginale droogheid door ziekte of door medicijnen, bespreek dat dan met je arts. Schoones: “Wellicht kun je andere medicijnen gebruiken.” Bij ernstige vaginale droogheid in de overgang kan de huisarts of gynaecoloog vaginale oestrogeentabletten, -crème of een vaginale oestrogeenring voorschrijven. Er bestaan ook niet-hormonale vaginale ‘moisturizers’ (bevochtigers) die de vagina enkele dagen vochtig houden. En soms is het gebruik van een glijmiddel al genoeg.