7 vragen over prostaatkanker
Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen in Nederland. Jaarlijks krijgen zo'n 15.000 mannen de diagnose. Die zet hun leven op z’n kop. Niet alleen door de medische behandelingen en de angst voor de toekomst, maar ook door wat er daarna komt: de veranderingen in het dagelijks leven, in relaties, en in het gevoel van mannelijkheid. Over die kant van de ziekte wordt nog weinig gesproken, merkt verpleegkundig specialist Maarten van Elst van het UMC Utrecht.
Na jarenlange ervaring met patiënten weet Van Elst, verpleegkundig specialist op de afdeling oncologische urologie, als geen ander wat prostaatkanker met mensen doet, zowel lichamelijk als emotioneel.
1. Heerst er volgens u nog steeds een taboe op prostaatkanker?
"Ja, dat merk ik bijna dagelijks. Veel mannen vinden het lastig om over plasklachten of (de gevolgen van) prostaatkanker te praten. Dat komt vaak door schaamte of niet weten hoe om te gaan met zich kwetsbaar voelen. Het gaat over iets dat raakt aan je mannelijkheid."
2. Waarom vinden veel mannen het moeilijk om over dit onderwerp te praten? Wat is het belang van openheid?
"Het raakt onderwerpen die ongemakkelijk voelen: problemen met plassen, incontinentie, slechte of geen erecties hebben, afscheid nemen van de tijd vóór de behandeling en wennen aan die nieuwe realiteit. Daarover praten vinden mannen vaak lastig. Als man werd je, vroeger meer dan nu, opgevoed om sterk en niet kwetsbaar over te komen. Toch helpt het om datgene wat speelt, wat je belangrijk vindt, te delen. Het lucht op, het is een start voor wederzijds begrip en geeft ruimte om keuzes te maken die passen bij jou en je leven. Als je alles voor jezelf houdt, sta je alleen en wordt het vaak alleen maar zwaarder."
3. Wat is de rol van de eventuele partner?
"Die is vaak groter dan mensen denken. Niet alleen als steun, maar ook als iemand die helpt om het gesprek aan te gaan. In de spreekkamer zie ik vaak dat partners juist degene zijn die vragen stellen of gevoelige onderwerpen benoemen. Dat is waardevol. Prostaatkanker heb je misschien in je eentje, maar het hele traject onderga je vaak samen."
4. Hoe kunnen stellen samen omgaan met veranderingen in seksualiteit of intimiteit?
"Door eerlijk te zijn, ook als dat spannend is. Seksualiteit kan door de behandeling voor prostaatkanker veranderen, zeker als er ook sprake is van hormonale therapie. Maar dat betekent niet dat intimiteit hoeft te verdwijnen. En soms moet je ook daar wat harder voor werken. Blijf in contact met elkaar. Zoek manieren om dichtbij te blijven. Soms helpt het om er samen met een professional over te praten."
5. Wat merkt u van de verschillen tussen generaties? Praten jongere mannen hier makkelijker over?
"Soms wel. Jongere mannen zijn vaak wat meer gewend om over emoties te praten of hulp te zoeken. Tegelijkertijd is de impact voor hen vaak groot, ook omdat de ziekte zich op jonge leeftijd vaak agressiever is. Hun werk, gezin of sociale leven komt ineens onder druk te staan. Iedere levensfase brengt zijn eigen zorgen en vragen mee."
6. Wat zou u willen dat meer mannen weten over het leven na prostaatkanker?
"Bij de diagnose prostaatkanker ervaren veel mannen dat het leven stil komt te staan, terwijl het leven doorgaat. Afhankelijk van de behandeling, verandert er soms maar tijdelijk iets, vaak is het voor een langere duur. Met de juiste actieve inzet als patiënt en zorgprofessional, valt er doorgaans goed te leven met de soms tijdelijke al dan niet meer blijvende bijwerkingen. Houd verbinding met jezelf in wie/wat je nodig hebt, behoefte aan hebt. Steeds meer behandelingen zijn gericht op behoud van kwaliteit van leven. Prostaatverwijderende operaties worden tegenwoordig bijvoorbeeld met de 'operatierobot' verricht. Dat zorgt in veel gevallen voor een sneller herstel. In het UMC Utrecht werken we ook met de MR-Linac. Daarmee kunnen we de prostaat heel precies bestralen, waardoor gezond weefsel beter wordt gespaard. Dit verkleint vaak de kans op blijvende schade zoals erectieproblemen of incontinentie. De patiënt wordt bij ons altijd gezien en behandeld door een groot team van medisch- en verpleegkundig specialisten, in elke fase van de behandeling. Samen doen we er alles aan zodat onze patiënten hun dagelijks leven weer zo goed mogelijk kunnen oppakken."
7. Als u één boodschap mocht meegeven aan mannen die dit nu doormaken, wat zou dat zijn?
"Wees niet te hard voor jezelf. Je hoeft dit niet alleen te dragen. Stel vragen, vraag en accepteer hulp. Praat met je behandelaar, je contactpersoon in het ziekenhuis, met je partner of iemand die je vertrouwt. Je blijft wie je bent, ook al verandert er veel."
