Dr. Bram Bakker: 'Regels en gevoel'

Toch lukt het steeds maar niet, dat ­terugdringen van die regels. Dat heeft ongetwijfeld te maken met een steeds complexere samenleving, maar gek genoeg speelt bij ieder conflict toch ook ­altijd een verlangen naar heldere regels om ­eruit te komen.

De corona-pandemie plaatste ons voor enorme ­uitdagingen. En er werden doorlopend nieuwe ­regels bedacht om de verspreiding van het ­virus in te ­dammen. Een deel van de ­aanhoudende ­problemen had te maken met een grote groep mensen die zich niet aan de regels wilde ­houden. Dat los je dus niet op met nóg meer regels. Sterker nog: ­nieuwe ­regels leiden (ook) tot steeds meer mensen die ze niet ­opvolgen.

Dat heeft alles te maken met ons gevoel. En daar hebben de beleidsmakers wel een steekje laten vallen, denk ik. Als de ­regels gevoelsmatig niet ­kloppen, houden mensen zich er niet aan. Je moet toch begrijpen waar iets voor nodig is?

Ik denk dat mensen die in hun nabije ­omgeving dierbaren ­hebben zien ­lijden onder een covid-­infectie, zich ­makkelijker aan de voorschriften ­houden dan een ­jongeling die er zelf niets van heeft gezien.

Vergelijk het met verkeers­regels: op een ­verlaten snelweg met drie rijstroken maar 50 km per uur mogen rijden is lastig als je ­nergens de noodzaak van die snelheidsbeperking voelt. Je kunt als overheid wel heel veel en streng gaan controleren, maar het gevoel dat je ook wel 100 km per uur zou kunnen rijden op die weg verandert er niet door.

Juist op de weg zagen we trouwens hoe weinig ­draagvlak voor het coronabeleid er na anderhalf jaar maatregelen nog resteerde. Aan het begin van de ­pandemie, maart 2020, was het echt stil in het ­verkeer, maar in de herfst van 2021 ­waren er ­ondanks recordaantallen ­besmettingen en ­aan­gescherpte ­regels nog iedere dag files. Het gevoel dat je niet meer thuis wilt werken, was bij veel mensen sterker geworden dan de kennis van de regels (‘werk thuis, tenzij het niet anders kan’).

Degenen die in ons land de lijnen uitzetten en de spelregels bepalen, doen dit naar mijn overtuiging met de beste intenties. Toch is het verontrustend dat veel mensen het gevoel hebben dat ze worden gepest. Daar de ogen voor sluiten zou onverstandig zijn, omdat er draagvlak nodig is onder ieder beleid.

Het is opvallend dat er zo weinig aandacht wordt besteed aan de emotionele kant die altijd aan iedere regel vastzit. Naast alle juristen, economen en bestuurskundigen ­zouden er toch wel wat meer mensen met een pedagogische of psychologische achter­grond een plek kunnen krijgen in al onze bestuursorganen? Als we ons beter begrepen voelen, volgen we de ­regels veel nauwkeuriger.