Gaatjes in je tanden: wat is cariës en hoe ontstaat het?

In de mond leven bacteriën die samen met etensresten een laagje vormen op tanden en kiezen, beter bekend als tandplak. Bij het eten en drinken, vooral van producten met suiker of koolhydraten, zetten deze bacteriën suikers om in zuren. Die zuren tasten het tandglazuur aan.

Normaal gesproken herstelt het glazuur zich tussen deze zuuraanvallen door, mede dankzij speeksel en fluoride. Als de zuuraanvallen elkaar te snel opvolgen of tandplak onvoldoende wordt verwijderd, raakt het evenwicht verstoord. Het glazuur verzwakt en er kan een gaatje ontstaan.

Lees ook: Gezonde mond, gezond lichaam: waarom goed tandenpoetsen belangrijk is

Hoe vaak komen gaatjes voor?

Cariës is niet beperkt tot één leeftijdsgroep. Onderzoek laat zien dat al op jonge leeftijd gaatjes voorkomen en dat het risico toeneemt naarmate mensen ouder worden. Ongeveer vier op de tien Nederlandse 11-jarigen hebben ervaring met cariës; bij 17-jarigen loopt dat op tot ongeveer twee derde. Bij volwassenen is een volledig gaaf gebit eerder uitzondering dan regel. Deze cijfers onderstrepen dat cariës een structureel mondgezondheidsprobleem is.

Waarom ontstaan bij de één sneller gaatjes dan bij de ander?

Niet iedereen heeft evenveel kans op cariës. De frequentie van eet- en drinkmomenten speelt een belangrijke rol: hoe vaker tanden worden blootgesteld aan zuren, hoe groter de belasting voor het glazuur. Ook speeksel is van invloed. Speeksel neutraliseert zuren en helpt bij het herstel van het glazuur. Mensen met een droge mond, bijvoorbeeld door medicijngebruik, lopen daardoor een verhoogd risico.

Daarnaast is de manier waarop je je gebit verzorgt bepalend. Tandplak die niet goed wordt verwijderd, blijft zuren produceren, vooral op plekken die lastig bereikbaar zijn, zoals tussen tanden en kiezen.

Merk je zelf dat je cariës hebt?

In een vroeg stadium veroorzaakt cariës meestal geen klachten. Soms is een beginnend gaatje zichtbaar als een verkleuring, maar vaak wordt het pas ontdekt tijdens een controle bij de tandarts. Klachten zoals gevoeligheid of pijn ontstaan meestal pas wanneer de aantasting dieper doordringt en het binnenste van de tand wordt bereikt.

Wat helpt om cariës te beperken?

Het ontstaan van cariës hangt sterk samen met dagelijkse gewoonten. Door tandplak regelmatig en grondig te verwijderen, krijgt het glazuur de kans om te herstellen. Fluoride speelt daarbij een belangrijke rol. Ook het beperken van het aantal eet- en drinkmomenten helpt om de belasting van het gebit te verminderen.

Regelmatige controles bij de tandarts of mondhygiënist zijn belangrijk om beginnende problemen tijdig op te sporen en verdere schade te voorkomen.