Leefstijladvies bij parkinson: dit kun je zelf doen

Sport en beweging zijn inmiddels een van de best onderzochte leefstijlfactoren bij parkinson. Mensen die veel bewegen hebben een kleinere kans om de ziekte te ontwikkelen dan mensen die veel zitten. Dat betekent niet dat langdurig zitten de oorzaak is, maar het wijst wel op een beschermend effect van een actieve leefstijl. Bij mensen die al parkinson hebben, is het positieve effect van beweging overduidelijk. Uit tal van studies blijkt dat regelmatig sporten helpt bij typische klachten als trillen, stijfheid, langzaam bewegen en loopproblemen. Daarnaast heeft sport een gunstige invloed op de energiebalans, waardoor vermoeidheid vermindert, en verbetert het de slaapkwaliteit en de stemming. Ook klachten zoals angst worden vaak minder.

Lees ook: 11 onbekende symptomen van parkinson

Uit onderzoek komt een duidelijke richtlijn naar voren: wie minstens drie keer per week een half uur intensief beweegt, haalt er de meeste gezondheidswinst uit. Het gaat daarbij om activiteiten waarbij de hartslag omhooggaat en de ademhaling versnelt, zoals stevig wandelen, fietsen op een hometrainer, zwemmen of dansen. Maar ook sporten als boksen of klimmen kunnen effectief zijn, mits aangepast aan het niveau van de deelnemer. Het type sport blijkt uiteindelijk minder belangrijk dan het feit dát je beweegt, en dat je een vorm kiest die je leuk genoeg vindt om vol te houden.

Samen bewegen heeft extra voordeel

Samen bewegen heeft extra voordelen. Onderzoek laat zien dat sporten in groepsverband motiverend werkt en het makkelijker maakt om het langer vol te houden, terwijl het sociale contact bijdraagt aan een beter gevoel van verbondenheid en welzijn. Dit is onder meer onderzocht voor dansen, Tai Chi, boksen, pilates, karate en klimmen.

Ook in het dagelijks leven kan extra beweging al veel verschil maken. Huishoudelijke taken, tuinieren, wandelen naar de winkel of vaker de trap nemen zijn laagdrempelige manieren om meer in beweging te komen. Moderne hulpmiddelen, zoals VR-brillen en interactieve games waarbij je actief moet bewegen, blijken eveneens effectief. Zo verbetert VR-training de balans en vermindert exergaming het risico op vallen.

Is sporten veilig bij parkinson?

Veel mensen vragen zich af of sporten wel veilig is bij parkinson, maar uit onderzoek blijkt dat dit vrijwel altijd het geval is. Hoewel mensen met parkinson gemiddeld vaker hart- en vaatziekten hebben, tonen grote studies geen toename van hartproblemen door sporten. Ook vallen tijdens het sporten komt niet vaker voor wanneer iemand de juiste begeleiding krijgt. Wie ernstige balansproblemen heeft, sport wel het beste onder begeleiding van een gespecialiseerde zorgverlener. Via parkinsonzorgzoeker.nl kun je eenvoudig iemand vinden die ervaring heeft met parkinsonspecifieke begeleiding.

Hoe sport helpt in de hersenen

Het is nog niet volledig duidelijk waarom sport zo gunstig is voor mensen met parkinson, maar onderzoekers zien op MRI-scans dat intensief bewegen nieuwe verbindingen in de hersenen stimuleert. Dit maakt het mogelijk dat gezonde hersendelen taken overnemen van beschadigde gebieden. Daarnaast lijkt beweging ontstekingsprocessen te remmen, de bloedtoevoer naar de hersenen te verbeteren en de samenstelling van de darmflora positief te beïnvloeden. Deze ontdekkingen ondersteunen het idee dat sport meer doet dan alleen de symptomen verlichten: het zou ook het ziekteproces kunnen vertragen.

Voeding speelt een grote rol

Beweging is belangrijk, maar ook voeding speelt een grote rol bij het omgaan met parkinson. De meeste winst lijkt te zitten in een voedingspatroon dat vooral bestaat uit plantaardige en onbewerkte producten. De mediterrane voedingsstijl, met veel groenten, fruit, volkoren granen, peulvruchten, noten en zaden, wordt daarbij vaak als voorbeeld genoemd. Mensen die grotendeels op deze manier eten, hebben volgens onderzoek minder vaak last van parkinson dan mensen die veel bewerkte producten en rood vlees eten.

Bij mensen met parkinson blijkt een mediterrane eetstijl vooral gunstige effecten te hebben op de stoelgang en de opname van medicijnen. Verstopping komt vaak voor bij parkinson, maar vezelrijke voeding - gecombineerd met voldoende vocht - helpt om de darmen actief te houden. Dat is niet alleen belangrijk voor het comfort, maar ook voor de opname van medicijnen zoals levodopa, die via de darmen in het bloed terechtkomen. Ongezoete dranken zoals water, koffie en thee passen prima in een gezonde leefstijl.

Eiwitten en medicatie: even opletten

Wel is de combinatie van eiwitrijke voeding en levodopa een aandachtspunt. Eiwitten kunnen de opname van dit medicijn verminderen, maar ze zijn tegelijk onmisbaar voor de spieropbouw en algehele gezondheid. De oplossing is simpel: neem levodopa bij voorkeur niet tijdens een eiwitrijke maaltijd. Voor mensen die extra eiwitten nodig hebben, blijkt wei-eiwit een veilige en goed onderzochte optie.

Sommige mensen experimenteren met een ketogeen dieet; een voedingspatroon dat zeer weinig koolhydraten en veel vet bevat. Tot nu toe hebben onderzoeken echter geen overtuigende positieve effecten aangetoond bij parkinson. Bovendien is het dieet lastig vol te houden en kan het leiden tot tekorten en ongewenst gewichtsverlies, wat bij parkinson juist schadelijk kan zijn.

Rust werkt tot in de hersenen door

Ook stress heeft een grote invloed op parkinson. Veel mensen merken dat hun motorische klachten toenemen op stressvolle momenten: ze gaan meer trillen, voelen zich stijver of krijgen meer last van onrustige bewegingen. Dat is niet vreemd, want uit onderzoek blijkt dat mensen met parkinson meer stresshormonen aanmaken dan gemiddeld. Daarnaast heeft één op de drie mensen met parkinson last van depressieve klachten en één op de vier van angst. Gelukkig is er ook veel bewijs dat stressvermindering helpt. Technieken zoals mindfulness, yoga, Tai Chi, Qigong en verschillende vormen van ontspanningsoefeningen kunnen de motoriek verbeteren en angstgevoelens verminderen. Ze geven daarnaast meer controle, rust en zelfvertrouwen. Veel mensen ervaren bovendien dat deze technieken helpen om beter te slapen, waardoor ze zich overdag energieker voelen.

De rol van veerkracht

Veerkracht, het vermogen om tegenslagen op te vangen,  blijkt eveneens een belangrijke factor. Mensen met een sterk sociaal netwerk, een positieve instelling en goede cognitieve vaardigheden zijn beter in staat om met de grilligheid van parkinson om te gaan. Interessant is dat veerkracht weinig te maken heeft met de ernst of duur van de ziekte. Eenzaamheid daarentegen vergroot het risico op klachten.

Meer bewegen, gezonder eten en stress verminderen dus. Maar in het dagelijks leven is het vaak een uitdaging om dit allemaal tegelijk aan te pakken. Daarom is begeleiding vaak zinvol. Zorgverleners die gespecialiseerd zijn in parkinson kunnen helpen bij het stellen van prioriteiten en het maken van een persoonlijk plan. Daarnaast bestaan er digitale keuzehulpen die informatie bieden, rekening houden met persoonlijke omstandigheden en ondersteunen bij het maken van leefstijlkeuzes. Ook zijn er apps beschikbaar die fungeren als digitale coach, zodat je elke dag kleine stappen kunt zetten naar een gezondere leefstijl.