Waarom 'even helemaal niets' zo goed voor je is

“Probeer eens twintig minuten stil te zitten en niets te doen. Echt niets. Dus ook geen snelle blik op je telefoon of naar muziek luisteren.” Dit advies van stiltetrainer Mirjam van der Vegt lijkt simpel, maar in de praktijk is het een verrassend zware opgave. Zelf kent ze het rusteloze gevoel uit de jaren dat ze een zware burn-out had. “We leven onder grote druk en die druk neemt alleen maar toe. We zijn verslaafd aan doen. Uit onderzoek blijkt dat die verslaving zo ernstig is dat we onszelf liever een milde stroomstoot toedienen als we ­alleen in een kamer worden opgesloten, dan dat we niets doen. Terwijl rust je leven juist verrijkt en je verder helpt. Rust geef inzicht en energie.”

Waar komt die drang tot doen vandaan?

“We willen er ontzettend graag toe doen, gezien worden. Vraag iemand hoe het gaat en het antwoord is vaak: druk, druk, druk. Van alle kanten krijg je het signaal dat je pas iemand bent als je iets doet. Je moet presteren, niet eens zozeer voor jezelf, je meet het vooral af aan de ander. Als je zo in het leven staat, raak je het zicht op jezelf kwijt. Het gaat dan niet meer om wie je bent maar om wat je doet, en dat lijkt nooit goed of voldoende. Het is nooit klaar. Wie herkent niet dat zeurende stemmetje dat je vertelt dat je tekortschiet? ­Mensen zijn sociale wezens die verlangen naar verbinding en bevestiging. Dat maakt ons gevoelig voor drukte, zeker nu we de hele dag in verbinding staan met anderen. Bij elk berichtje en elke like op sociale media voelen we dat we ertoe doen en stroomt het gelukshormoon dopamine door onze hersenen. Dat werkt verslavend. In plaats dat we blij zijn met de oogst, zijn we hongerig naar meer. Terwijl we wel weten dat het niet om diepgaande verbinding gaat. De kunst is te leven en te werken vanuit verbinding zonder opgebrand te raken.”

Hoe pak je dat aan?

“Gun jezelf tijd om op adem te komen, en dat ­bedoel ik letterlijk. Neem regelmatig zowel mentaal als fysiek afstand en blokkeer externe afleiding, ga dus niet op je telefoon kijken. Mensen die een balans vinden in 52 minuten werken en 17 minuten pauze, blijken heel productief te zijn. Geef je geest regelmatig rust door even iets heel anders te doen. Zit je de hele tijd achter de computer? Ga af en toe een blokje om, luister naar muziek, doe een spelletje of wat ontspanningsoefeningen, iets waarbij je een ander deel van je hersenen aanspreekt. De rest heeft dan even vrij. Zo ontdek je spelenderwijs waar je rustig van wordt. Je hoeft je niet schuldig te voelen als je regelmatig een pauze inlast, zo blijf je scherp. Doe je dat niet, dan zit je altijd in de ­actieve modus en krijg je een opgejaagd gevoel. Je raakt sneller geïrriteerd en vergeet ­dingen. De kans is groot dat je jezelf vervolgens nog minder rust gunt en nog harder gaat werken, waardoor je in een vicieuze cirkel belandt.

Rust krijg je ook door stil te staan bij wie en wat jou energie geeft en wie en wat energie kost. Je hebt geen oneindige energievoorraad, dus ga daar zuinig mee om. Als je er steeds voor iets of iemand anders bent en niet voor jezelf, raak je uitgeput. Bedenk aan het begin van de dag voor wie en wat je beschikbaar wil zijn en check dat gedurende de dag een paar keer. Begrens jezelf en neem de tijd om te wortelen in voor jou goede, gezonde grond. Dat geeft rust.”

Hoe maak je meer ruimte voor rust?

“Allereerst door het woord geen negatieve lading te geven. Rust roest niet. Niksen bestaat niet. Rust is ook een vorm van beweging, het zet een ­ander hersendeel juist aan het werk om je lichaam en hoofd te herstellen. Het laat een deel van jou aan bod komen waarbij andere hersendelen ­gestimuleerd worden en andere waarden tot bloei komen. In rust kom je vaak tot de beste en creatiefste ideeën en oplossingen. Dagdromen is zo waardevol. Je hebt rust nodig om vitaal en ­energiek te blijven. Als je altijd maar blijft hollen, gaat je productiviteit omlaag.

Rust en werken zijn goede partners met een prima wisselwerking. Kijk maar naar topsporters, die combineren intense trainingen ook met lange ­herstelperiodes. Die pauzes verdienen zichzelf terug. Niemand kan non stop op topniveau presteren zonder rust te pakken. Voor mij is gezond rusten de verbinding aangaan met jezelf, de ander en het grote geheel waar jij deel van uitmaakt. Hard werken is prima, zolang je beseft waarom je zo hard werkt. Niet presteren om het presteren of om bevestiging te krijgen. Als je werkt zonder je hart, raak je vroeg of laat opgebrand. Doe je werk met aandacht en laat je niet afleiden. 
Multitasking klinkt leuk, maar het slurpt energie en zorgt voor veel onrust. Als je alles wil en niet kunt kiezen, doe je dingen vaak maar half en dat steekt. Dit dilemma is een van de grootste oorzaken van onrust. Mijn advies: durf te kiezen. In de beperking toont zich de meester.”

Kun je rust aanleren?

“Ja, het is een kwestie van opbouwen. Je innerlijk moet wennen aan stilte en rust. Er is geen snelle oplossing, je moet jezelf de tijd gunnen. Je ademhaling is een goede graadmeter. Als je je opgejaagd voelt, zit je meestal ook hoog in je ademhaling. Ga eens zitten en let vijf minuten­ ­alleen op je ademhaling. Zit die hoog? Probeer hem dan met rustig en diep ademhalen lager te krijgen en voel wat het effect is. Richt je dan op de onrust die je van binnen hebt. Wat voel je? Het is oké om onrustig te zijn, wees niet hard voor jezelf, veroordeel het niet en probeer het niet even snel weg te werken. Die onrust vertelt je iets, het betekent dat bepaalde verlangens en diepere behoeften niet vervuld zijn.

Het is best lastig om te ontdekken wat je echte ­behoeftes zijn. We zijn zo gewend om pragmatisch te handelen en in oplossingen te denken dat het moeite kost om te leren voelen in behoeftes. Als dat eenmaal lukt, kan het oud zeer en tranen naar boven brengen. Er komt dan veel los, en dat mag. Het leven vraagt om overgave. Je hoeft niet perfect te zijn, wees niet je eigen slavendrijver. Je mag onaf zijn. Het leven is nu eenmaal onaf, het is een spel dat alsmaar voortduurt.

Omarm je eigen takkenzooi, een gezond bos bestaat ook uit takkenzooi en die zorgt voor het broodnodige voedsel en leven. Ik merk dat veel mensen dat ­inzicht tegelijkertijd als een onmogelijkheid en een verademing beschouwen.”

Wat doet stilte?

“Stilte maakt je ervan bewust dat je onderdeel bent van een groter geheel. Je wordt kleiner, ­bescheidener, meer bewust van het unieke, ­oneindige universum. Rust brengt alles terug in de juiste verhouding. Door de eeuwen heen is stilte altijd als kracht gezien. In kloosters kun je die kracht ook voelen. Niet voor niets zoeken ook niet gelovigen kloosters op voor een retraite of als ze een pelgrimstocht maken.

Voor mij is stilte geen doel op zich, maar het is wel het grootste avontuur van mijn leven. Ik zie het als een reis naar binnen waarin ik mijn hart en ­behoeften op het spoor kom. Waar word ik blij van? Wat maakt mij gelukkig? Ik heb ontdekt dat mijn geluk vooral in kleine dingen ligt. Daar richt ik me bewust op. De wijste levensles is voor mij: beoordeel de dag op wat je zaait in plaats van wat je oogst. Houd je akker klein en overzichtelijk, zaai met aandacht en zorg dat de bodem niet uitgeput raakt. Dat zaaigoed is je behoeften, die moet je koesteren en water geven. De oogst is de beloning.”

Hoe houd jij je energie op peil?

“Ik wandel veel, dat is mijn medicijn. Als ik wandel voel ik geen druk, dan ben ik in de natuurlijke tijd aanwezig in plaats van in de tijd die wij mensen ­elkaar opleggen. Soms wandel ik met een vriendin, maar ik loop net zo lief alleen en dan praat ik met God – een vorm van meditatie. Het is mijn manier om in cadans te komen en de gekkigheid van ­alledag de baas te blijven. Als er te veel op me af komt, merk ik dat meteen aan mijn ademhaling, die schiet de hoogte in. Vroeger merkte ik dat niet eens op, nu is het mijn graadmeter. Zodra mijn ademhaling sneller en hoger wordt, weet ik dat ik een tandje terug moet. Lopen is voor mij zo ­belangrijk dat ik mijn wandelingen in mijn agenda zet. Soms combineer ik ze met een telefoongesprek; als ik toch een lang gesprek moet voeren kan ik net zo goed mijn wandelschoenen aantrekken en naar buiten gaan. De kunst is om wandelen niet als doel op zich te zien, want dan wordt het ook weer een soort moeten. Maar je mag je hersenen natuurlijk wel een beetje helpen door jezelf te ­belonen als je in de buitenlucht bent geweest, in plaats alleen maar op je telefoon te scrollen. ­Beloon de rust en de rest volgt vanzelf.”

Mirjam van der Vegtis stiltetrainer, spreker, trainer en schrijver van onder meer De kracht van rust en Leven is leren.  Kijk voor meer informatie over haar retraites, lezingen en trainingen over zingeving en betekenis op www.mirjamvandervegt.nl.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in +Gezond december 2023. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.