Wat doet slecht slapen met je geheugen?

Slaap speelt een essentiële rol in het onthouden van nieuwe informatie. Of je nu een tekst wil onthouden, een vaardigheid oefent of simpelweg je dagelijkse taken beter wilt doen: de kwaliteit en lengte van je slaap zijn daarbij heel belangrijk. Terwijl jij slaapt, zijn je hersenen namelijk druk bezig. Die gebruiken de nacht om informatie te ordenen, te versterken en op te slaan; een proces dat geheugenconsolidatie heet. Wetenschappelijke studies laten zien dat slaap onmisbaar is om nieuwe informatie van de korte-termijnopslag naar de lange-termijnopslag in je geheugen te verplaatsen. Zo maakt het brein synaptische ruimte vrij voor nieuwe leerervaringen terwijl tegelijkertijd bestaande herinneringen worden versterkt. Oftewel: wie goed slaapt, onthoudt beter, leert sneller en kan eerder kennis toepassen. Dat blijkt ook uit recent onderzoek van Oxford University, waarin proefpersonen werd gevraagd woordenreeksen te leren. Wie daarna een volledige nacht sliep, herinnerde zich gemiddeld tot wel 40 procent meer woorden dan proefpersonen die wakker bleven of gefragmenteerd sliepen.

Lees ook: Beter slapen met slimme technologie, zo werkt het

Slecht slapen heeft direct invloed op je geheugen

Niet alleen de duur van je slaap telt, ook de kwaliteit is van groot belang. Studies tonen aan dat de slaaparchitectuur - de verdeling tussen lichte slaap, diepe slaap en REM-slaap - effect heeft op verschillende soorten geheugen. Wie na het leren direct gaat of wie voldoende ononderbroken nachten heeft, profiteert er het meest van: de opname van nieuw geleerde informatie is dan hoger dan bij mensen met verstoorde of onvoldoende slaap. Ander onderzoek laat zien dat slaaptekort leidt tot duidelijke verslechteringen in het geheugen. Mensen die een nacht slecht sliepen, scoorden beduidend lager op geheugentests dan na een normale nacht.

Welke slaapfases helpen je geheugen het meest?

Diepe slaap is vooral belangrijk voor feitelijke kennis, zoals woorden, feiten en namen. REM-slaap helpt juist bij creatief denken, probleemoplossing en het emotioneel verwerken van herinneringen. Een wetenschappelijk overzicht van slaaponderzoeken laat zien dat mensen met voldoende diepe slaap beter presteren op declaratieve geheugentaken, zoals het onthouden van feitjes of lijsten, dan mensen met verstoorde diepe slaap. Met voldoende slaap wordt je geheugen niet alleen beter; het werkt ook sneller en efficiënter. Zelfs korte slaapmomenten, dutjes van 30 tot 90 minuten, blijken al zinvol te zijn en voor een 'mini-consolidatie' te zorgen.

Wat heeft slaap met Alzheimer te maken?

Steeds meer onderzoek laat zien dat slaap ook een belangrijke rol speelt bij het risico op en het verloop van de ziekte van Alzheimer. Tijdens de diepe slaap ruimt het brein afvalstoffen op via het zogeheten glymfatische systeem. Eén van die afvalstoffen is bèta-amyloïd, het eiwit dat in verhoogde hoeveelheden voorkomt in de hersenen van mensen met Alzheimer.

Onderzoekers van Washington University School of Medicine ontdekten dat al één nacht slecht slapen leidt tot verhoogde niveaus van bèta-amyloïd in het hersenvocht. In langdurige studies zagen zij dat mensen die structureel te weinig of gefragmenteerd slapen meer amyloïd- en tau-eiwitstapeling hebben, twee belangrijke kenmerken van Alzheimer. Een andere grote studie van de Harvard School of Public Health vond dat volwassenen die zes uur of minder slapen, een significant verhoogd risico hebben op cognitieve achteruitgang op latere leeftijd. Dit effect was het sterkst bij mensen die weinig diepe slaap kregen. Onderzoek uit Nature Neuroscience laat bovendien zien dat slechte slaap niet alleen een gevolg is van Alzheimer, maar mogelijk ook een versneller van het ziekteproces: hoe slechter de slaapkwaliteit, hoe sneller amyloïd zich opbouwt, en hoe meer het geheugen achteruitgaat. Goede slaap is dus belangrijk voor het 'schoonmaakproces' in je hersenen. Diepe, ononderbroken slaap helpt bij het afvoeren van schadelijke eiwitten. Langdurig slecht slapen lijkt daarmee het risico op Alzheimer te verhogen en kan het verloop van de ziekte versnellen.