Haard aan, kaarsen aan, glaasje erbij. En dan lekker wegzakken op de bank voor de televisie. Kerst is niet compleet zonder een fijne kerstfilm. Wij zetten de tien mooiste op een rij.
Violen zwellen aan als ze elkaar omhelzen en op de achtergrond komt een hert aanlopen, voorzichtig door de sneeuw. ‘The End’. Een gelukzalige glimlach verschijnt op de gezichten van de kijkers. De wereld is goed, de mensen zijn goed.
Kijk, zo eindigt een béétje kerstfilm. Ik (Ben Koster) ben er dol op. Ik weet het, echte kerels zweren bij ‘The Godfather’. Het hele stoereknapen-universum schijnt in die drie maffiafilms te worden samengevat. Maar ik word onpasselijk van het geweld, de slechtheid van de mensen en het cynische wereldbeeld. Doe mij maar Gregory Peck en Ingrid Bergman.
Klassiekers
Toen onze dochter klein was, keken we op zaterdagmiddag naar filmklassiekers op België 2. Als jonge ouders probeer je je kind te beschermen tegen de boze buitenwereld, en zo werden Doris Day, Cary Grant en Audrey Hepburn huisvrienden. Mijn dochter vond het prachtig. En wij dus ook. Je weet dat het goed komt, veilig en vertrouwd. Geen bloederige moorden of slijmerige monsters die uit ingewanden kruipen.
En hoe beleefd en goedgemutst iedereen was! Parkeren voor de deur, tijd zat voor een kletspraatje, mannen die hun hoed afnamen voor een dame. Ach, het is verleden tijd. Ik wil die tijd ook heus niet terug. Maar sommige dingen wel.
Die klassiekers brachten ons als vanzelf bij kerstfilms en we waren meteen verslingerd. Sindsdien is het traditie om met de kerst met elkaar een en liefst meerdere kerstfilms te zien. Tuurlijk, het is een door Hollywood bedachte droomwereld, maar wel een heerlijke droomwereld. Kijken naar een klassieke kerstfilm is alsof je een stille kerk binnenstapt in een drukke winkelstraat, een oase in onze hectische wereld.
Flashback
Mijn ouders zagen die films destijds in de bioscoop, toen ze jong waren. Mij brengen ze ook terug in mijn jeugd. Ik zie mijzelf in mijn zondagse kleren bij onze kerstboom. We deden kaartspelletjes. Op de radio was een hoorspel met Donald de Marcas en Huib Orizand. Muziek van het Vara Dansorkest onder leiding van Charlie Nederpelt, of van Benny Behr en Sem Nijveen. Naast de tv-omroepsters stond een enorm kerststuk. Buiten kon het spoken, maar binnen was alles vredig en behaaglijk. Kerstfilms roepen altijd wel een beetje heimwee op.
We hebben er inmiddels een aantal in de kast staan, want een goede kerstfilm kun je steeds opnieuw zien. De beleving blijft dezelfde, omdat de films appeleren aan een universeel idee van de ‘goede mens’, aan ons betere zelf. Daarom spreekt een goede kerstfilm alle generaties aan, en zijn ze heerlijk om samen naar te kijken (alleen kan natuurlijk ook, maar dan wel een extra doos tissues klaarzetten!).
De weduwe en de tuinman
Mijn eigen kerstfilmkampioen, de goed-gevoel-in-de-sneeuw-hit aller tijden is ‘All That Heaven Allows’ (1955) van regisseur Douglas Sirk. Hoofdrollen voor Rock Hudson en Jane Wyman. Korte inhoud: bemiddelde weduwe Cary scharrelt met de jongere tuinman Ron, tot afgrijzen van alles en iedereen. In verwarring verlaat ze Ron, om later toch haar hart te volgen en terug te gaan naar de oude molen die Ron speciaal voor haar tot woning heeft verbouwd. Ze treft Ron aan in een halve coma, na een zware val. Dan opent hij zijn ogen en lispelt: “Cary...”
“Yes Ron.”
“You’ve come home.”
“Yes, darling, I’ve come home.”
Slepende vioolmuziek. Buiten komt een hert aanwandelen. Ja, dát hert! De oude molen en onze huiskamer stromen vol liefde en hoop. Alles wordt warm en vreugdevol.
Mooi of niet? Dacht het wel!
Echte liefde
Goed, op het eerste oog komt het verhaal uit de Boeketreeks. Maar wie verder kijkt, ziet dat de film gaat over rangen en standen, echte liefde tussen een oudere vrouw en een jongere man, en het klassieke conflict tussen een veilig, conformistisch bestaan en een hartstochtelijk, maar risicovol leven. De boodschap: durf te leven, volg je hart, luister niet naar bekrompen, roddelende snobs, en heb maling aan status of geld. En dat in 1955!
De crisis waar Cary doorheen gaat, is typerend voor een kerstfilm, oud of nieuw. De hoofdrolspelers worstelen met de werkelijkheid, die ze soms hard treft. Maar ze overwinnen de problemen, vinden zichzelf, en beseffen wat écht belangrijk is in het leven. Liefde, eerlijkheid en onbaatzuchtigheid winnen van egoïsme, bedrog en hebzucht. Je moet er zijn voor je medemens, en de moed hebben om ‘the right thing’ te doen.
Mensen komen ‘thuis’, bij zichzelf en bij hun geliefden. Als kijkers ervaren we dat we bij elkaar horen, dat ieder mens iets te bieden heeft, en dat de kleinste goede daad enorme gevolgen kan hebben. Vaak is er een donkere macht (‘Scrooge’), om het goede tegen af te zetten. Maar de slechteriken krijgen – juist met kerst – de kans om tot inkeer te komen.
'Die Hard'? Toe nou!
Een kerstfilm is dus méér dan een film die zich met kerst afspeelt. Neem 'The Long Kiss Goodnight' (1996), met Geena Davis als huisvrouw met geheugenverlies. De film begint volop in kerstsfeer. Maar als Geena’s geheugen terugkomt, blijkt dat ze een beroepsmoordenaar was. Het laatste uur loopt ze rond met een bebloed hoofd en een lijf vol kogelgaten. Kerst? Check. Sneeuw? Check. Maar geen kerstfilm.
Voor 'Die Hard' (1988, met Bruce Willis) geldt hetzelfde. Willis gaat op kerstavond naar zijn vrouw en kinderen en is er voor zijn medemensen. Tot zover alles oké. Maar de film zit boordevol geweld en verwoesting, en de good guys behalen op z’n best een pyrrusoverwinning.
Of neem 'Home Alone' (1990), over een jongetje dat het in z’n eentje opneemt tegen inbrekers. Zijn ouders laten hem achter als ze op kerstvakantie gaan. Ze vergéten hun kind! Dat geeft geen fijn gevoel bij jeugdige kijkertjes, maar eerder iets van angst en beven.
Zó geniet u optimaal
Het kiezen van de juiste film is dus belangrijk, maar ook de sfeer telt mee voor een optimale ervaring. Zak ’s middags tegen een uurtje of 4 weg op de bank. Paar kaarsjes en de kerstboomverlichting aandoen. Een lekker glaasje en voldoende hapjes onder handbereik. Telefoons uitzetten. Een of twee tussenstops zijn toegestaan, voor toiletbezoek en het bijvullen van de glazen. Let op: tijdens de stop niet bellen of het licht aandoen, want dat verstoort de betovering (evenals reclameblokken!).
Tijdens de film wordt het buiten langzaam donker, de kaarsjes en de kerstlichtjes verlichten de kamer spaarzaam. Als ‘The End’ verschijnt, vloeit de realiteit van kerstmis 1955 of 1948 langzaam samen met die van 2008. We kijken elkaar aan, glimlachend. Het licht gaat aan, we knipperen met onze ogen. Buiten dwarrelen sneeuwvlokken neer. De straat is stil en vredig. Straks gaan we gezellig aan tafel, en morgen zijn we allemaal nog vrij. Alles is goed, en in ons vliedt een gevoel van welbehagen. Begrepen?
Merry Christmas!
Kerstfilm Top 10 aller tijden
Klik op de titel voor meer informatie over de film!
- ‘All That Heaven Allows’ (1955), met Rock Hudson en Jane Wyman. De ultieme kerstfilm, met alles erop en eraan. Weduwe Cary (Wyman) scharrelt met jongere tuinman Ron (Hudson). Onder druk van haar vriendinnen en haar kinderen, verbreekt ze de relatie. Maar dan bedenkt Cary zich en volgt ze alsnog haar hart.
- ‘The Bishop’s Wife’ (1948, z/w), met Cary Grant, Loretta Young en David Niven. Een gestreste priester (Niven) wil een nieuwe prachtkerk bouwen en vergeet de betekenis van kerstmis. Engel Dudley (Grant) opent zijn ogen. Onvergetelijk hoe Grant met een handbeweging de kerstboom optuigt. En met idyllische schaatsscène, waarin taxichauffeur Sylvester (James Gleason) zijn kunsten vertoont.
- ‘It’s A Wonderful Life’ (1946, z/w), met James Stewart, Donna Reed en Henry Travers. Goeierd George Bailey (Stewart) wil op kerstavond van de brug springen en wenst nooit geboren te zijn. Engel Clarence laat zien hoe zijn stadje erbij zou staan zónder hem. Dan beseft George dat zijn leven ‘wonderful’ is. Zakdoeken bij de hand.
- ‘White Christmas’ (1954), met Bing Crosby, Rosemary Clooney en Danny Kaye. Oude legermaten schieten bijna failliete hotelbaas (hun voormalige commandant) te hulp. Vol misverstanden, liefdesintriges en prachtige liedjes zoals ‘Count your Blessings instead of Sheep’.
- ‘A Christmas Carol’/ ‘Scrooge’ (meerdere versies). Klassiek Dickens-verhaal, waarin verbitterde vrek Ebeneezer Scrooge bezoek krijgt van drie geesten. Het onrecht hakt er in, maar het verhaal blijft geweldig.
- ‘Sleepless In Seattle’ (1993), met Meg Ryan en Tom Hanks. Zoontje van weduwnaar belt op kerstavond naar de radio, en zegt dat zijn vader een nieuwe vrouw nodig heeft. Die wens wordt verhoord op Valentijnsdag, als Sam (Hanks) zijn Annie (Ryan) ontmoet, bovenop het Empire State Building.
- ‘All I Want For Christmas’ (1991), met Lauren Bacall, Ethan Randall en Thora Birch. Kinderen proberen hun gescheiden ouders te herenigen. Hoe zou dat aflopen?
- ‘Love Actually’ (2003), met Alan Rickman, Emma Thompson, Hugh Grant, Rowan Atkinson en vele anderen. Serie liefdesverhalen. Mooi slot met massa’s mensen die op het vliegveld hun geliefden omhelzen, terwijl de Beach Boys zingen: ‘God only knows what I’d be without you’. Snif...
- ‘The Polar Express’ (2004), met Tom Hanks en Eddie Deezen. Jongen dut in op kerstavond, en wordt met een trein naar de Noordpool gebracht. Daar laat de Kerstman hem een wens doen.
- ‘Miracle On 34th Street’ 1947, z/w), van George Seaton, met Edmund Gwenn en Maureen O’Hara. De Kerstman moet voor de rechter bewijzen dat hij de échte is. Over geloof en ongeloof.
Ook mooi: ‘Meet Me In St Louis’ (1944), Judy Garland zingt ‘Have Yourself A Merry Little Christmas’. ‘The Santa Clause’ (1994), man vervangt Kerstman en groeit in zijn rol. ‘Christmas In Connecticut’ (1945), sympathieke bedriegster vindt zuivere liefde. ‘Holiday Inn’ (1954), Fred Astaire en Bing Crosby gaan los.
