Waarom zingen zo gezond is én echt iedereen kan zingen

Ik dacht altijd dat een koor iets was voor muzikaal begaafde mensen, vaak met een gelovige achtergrond of op z’n minst een zwak voor Bach en Chopin. Tot ik op een dinsdagavond binnenstap bij Guilty Pleasures, een popkoor dat repeteert in de Torenzaal op het Utrechtse Domplein. Samen met een stuk of vijftien andere nieuwelingen word ik een kwartiertje eerder verwacht zodat dirigent en oprichter Stefano (gympen, spijkerbroek, ADHD-energie) kan bepalen in welke stemgroep we thuishoren. We zingen een toonladder, kijken hoe hoog we komen en kiezen dan onze plek in de ruimte. Links de alten, in het midden de mezzo-sopranen en rechts de hoge, heldere sopranen. Mijn stem piept en kraakt bij de minste verhoging, dus ik schuifel naar de rechterkant. Ondertussen druppelen de koorleden binnen. Eén man en verder allemaal vrouwen, van begin 20 tot dik in de 60, glitterlaarzen naast sneakers, vriendinnengroepjes, solozangers, mensen die elkaar knuffelen, anderen die rustig op hun plek gaan staan.

We zijn met minstens tachtig mensen, maar het geroezemoes verstomt meteen als Stefano het eerste akkoord inzet op zijn synthesizer. Ruggen recht, bladmuziek in de hand en zingen maar: My Prerogative van Bobby Brown. Iedere stemgroep steeds een ander zinnetje, totdat we meerstemmig samen het lied ten gehore brengen in een sfeer die tegelijkertijd losjes en gefocust is, vrolijk en geconcentreerd.

Zingen via Zoom

Na afloop van de proefles voel ik in mijn lijf en hoofd dat er de afgelopen twee uur iets bijzonders is gebeurd. Ik blijk niet de enige met die ervaring, volgens Koornetwerk zijn er in Nederland zo’n 600.000 actieve koorleden, verdeeld over 12.000 koren. De grootste groei zit in de lichte muziek: popkoren, musicalkoren, wereldmuziek, gospel- en meezingkoren zonder bladmuziek. Popkoor Prestige, dat in 2015 begon met een koortje in Hoorn, telt inmiddels meer dan 30 koren in het hele land.

Ook online zingen is bezig met een opmars. Bij het Zing je Sterk Thuiskoor loggen wekelijks zo’n 175 deelnemers in, van jonge moeders tot 80-plussers. Het concept van dit thuiskoor is simpel, zegt oprichter en zangeres Anne-Christine Wemekamp: “Camera aan, microfoon uit.” Oftewel: je ziet alle andere mensen zingen, net zoals zij jou kunnen zien, maar iedereen hoort alleen de zanglerares. Het hoeft dus niet mooi, het hoeft niet perfect, het hoeft niet voor publiek, het moet vooral leuk zijn. Dat is het mooie aan de nieuwe generatie koren: ook als je geen nachtegaal ben, kun je meedoen. Je hoeft geen noten te kunnen lezen, je mag zelfs vals zingen. Of je nu thuis meedoet via Zoom of in een zaal staat met tachtig anderen, het gaat niet om prestaties maar om plezier.

Meer energie

Dat plezier begint, opvallend genoeg, in je lijf. Wat ik na tien minuten zingen al merk: de ademhaling verandert. Die gaat van oppervlakkig en hoog in mijn borst, wat vaak het geval is als ik het druk heb of gestrest ben, naar dieper in mijn lijf.

“Zingen is een natuurlijke ademhalingstraining”, zegt ook Wemekamp, die in coronatijd samen met het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen het onlineprogramma Zing je Sterk ontwikkelde. “Zang en ademhaling worden hierin gecombineerd voor het herstel van mensen met langdurige klachten, zoals Long COVID, COPD, een burn-out of leven na kanker. Er hebben bijna drieduizend mensen aan meegedaan die daarna minder last hadden.”

Je ademhaling zit als je zingt meer in je buik en je flanken, wat zorgt dat de zuurstofopname in je lichaam beter wordt. Daardoor krijg je meer energie. “Zingen is veel fysieker dan de meeste mensen denken”, vertelt zangeres en vocal coach Helen Botman. “Je kunt geen klank maken zonder adem, en je kunt niet ademhalen zonder dat je lichaam meedoet.”

Sommige zangoefeningen hebben daardoor veel weg van yoga of zelfs lichte krachttraining. “Je gebruikt als je zingt niet alleen je longen, het zet je hele lijf aan het werk: je buikspieren, je tussenribspieren en andere spieren in je romp. Zingen voelt misschien niet als sporten, maar het is voor je lijf een inspannende bezigheid.”

Goed voor je longen

Het is ook verrassend toegankelijk. Zelfs wanneer je gezondheid niet meewerkt, kun je meedoen. Gewoon thuis, via Zoom. Hendrickje Lemstra is een van de 175 deelnemers aan het Zing je Sterk Thuiskoor. “Ik zong vroeger in een popkoor, met dansjes erbij en optredens in het theater, heel leuk. Maar door mijn gezondheid lukte dat op een gegeven moment niet meer.” In coronatijd viel veel weg. Ze zag weinig mensen en miste iets om naar uit te kijken. “Toen ik begon met het Thuiskoor dacht ik: wat fijn, dit past. Je bent weer ergens onderdeel van. Al is het online, je ziet gezichten, je doet samen iets, en het zingen doet me goed. Het helpt me vooruit.”

Ook Clementine Vervoordeldonk is enthousiast over het Zing je Sterk Thuiskoor. “Ik zong járen geleden in een punkband en later in een koor. Zingen maakte me altijd vrolijk. Maar ik kreeg in 2006 borstkanker en later bleken er uitzaaiingen te zijn, met als bijwerking dat ik last kreeg van mijn longen. De arts zei: ‘Je moet veel zingen, dat is goed voor je longen.’ Ik dacht: dat kan ik niet. Totdat ik het Thuiskoor vond, voor mij ideaal. Ik hoef er niet op uit en voel me veilig omdat niemand hoort hoe ik zing. Dat geeft me complete vrijheid om voluit mee te doen aan de oefeningen. Daardoor krijg ik meer lucht en voel ik weer de blijdschap die ik vroeger had als ik zong.”

Feelgood-cocktail

Voor veel mensen die regelmatig zingen voelt het alsof ze letterlijk meer lucht krijgen. Ze kunnen bijvoorbeeld weer traplopen zonder te hijgen, slapen beter en zitten lekkerder in hun vel. Want zingen doet niet alleen iets met je lijf, maar ook met je hersenen. “Wie weleens in de auto meezingt met een liedje op de radio, weet: dat doet iets met je”, vertelt vocal coach Botman. “Je stemming verandert, je hoofd wordt lichter, je voelt je net iets losser.”

Wetenschappelijk is dit goed te verklaren, want als je zingt komen er hormonen vrij als endorfine, serotonine en dopamine. Dit zijn neurotransmitters die je stemming positief beïnvloeden. De stofjes verlagen stress, geven energie en een gevoel van tevredenheid. “Het is een feelgoodcocktail”, aldus Botman. “Zingen kan je uit een dip halen, of juist helpen om emoties toe te laten waar je normaal niet makkelijk bij komt.”

Soms gebeurt dat bijna ongemerkt. Je zingt, bent gefocust, en ineens is je hoofd leeg. Dat ervaarde ik zelf tijdens mijn avondje zingen bij Guilty Pleasures. Met de volle werkdag nazinderend in mijn hoofd fietste ik naar de repetitie. Volledig ontspannen kwam ik twee uur later weer thuis. Als ik het ergens mee moet vergelijken, zou ik zeggen dat het voelde als meditatie of yin yoga. Zingen is een activiteit die je helemaal in het nu trekt. Het is onmogelijk om te piekeren tijdens het zingen.

Route naar saamhorigheid

Allerlei wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat mensen met mentale klachten, van angst en stress tot depressie, baat hebben bij wekelijks samen zingen. Niet omdat ze alles ‘verwerkt’ hebben, legt hoogleraar en neurobioloog Erik Scherder uit in zijn boek Singing in the brain, maar omdat er ruimte ontstaat om met je emoties aan de slag te gaan. “Als je zingt, activeer je tegelijk verschillende hersengebieden. Je bent bezig met taal, ritme, emotie, beweging. Het is alsof je brein een complexe puzzel moet oplossen. Deze veelzijdige hersenactiviteit zorgt er niet alleen voor dat je geheugen en concentratie beter worden, maar ondersteunt ook allerlei emotionele processen.”

Dat gebeurt al als je in je eentje een deuntje zingt, maar de positieve effecten zijn nog sterker als je het samen met anderen doet. “Bij samen zingen komt oxytocine vrij, het ‘knuffelhormoon’. Dat geeft een gevoel van verbondenheid, het kalmeert je stresssysteem en versterkt je immuunsysteem. Je lichaam registreert: ik ben veilig, ik hoor ergens bij.” Niet voor niets noemt Scherder samen zingen ‘de snelste route naar saamhorigheid’. In onderzoeken waarbij groepen samen zongen, ook mensen die elkaar tot dat moment niet hadden gezien, nam binnen een uur het gevoel van verbondenheid significant toe. Deels komt dat door die oxytocine, maar ook door iets anders: synchroniciteit.

Want zingen onder de douche is lekker, maar zingen met anderen is van een andere orde. Dat zit ‘m niet in de klank, al weet ik inmiddels dat een mooi gezongen akkoord dat resoneert in je borstkas een ervaring op zich is. Het zit hem vooral in samen ademhalen, samen fraseren, samen een akkoord vormen. Je doet iets metelkaar, op dezelfde golflengte, waardoor er een bepaald gevoel ontstaat. “Wat sommige mensen hebben als ze hardlopen, gebeurt ook wanneer je samen zingt. Je komt in een flow”, zegt Anne-Christine Wemekamp van het Zing je Sterk Thuiskoor. “Je ademt met elkaar, maakt samen een akkoord en de ruimte begint te trillen. Dat is een sensorische ervaring die verslavend werkt.”

Er gebéúrt iets wanneer stemmen samenvallen. “Als leadzangeres van een bandje was ik eraan gewend om regelmatig te zingen”, vertelt Tosca Sel, die zich een paar jaar geleden aansloot bij popkoor Guilty Pleasures. “Daar haalde ik veel plezier uit, maar ik wilde ook leren hoe het is om in harmonie te zingen. Ik dacht: het wordt vast keihard werken bij zo’n koor. In het begin was dat ook zo, je moet de liedjes leren, de partituren, de noten, de maten. Maar op een gegeven moment ging het vanzelf. De liedjes waren ingedaald, we hadden onze eerste show gehad en ik ontdekte hoe prachtig al die verschillende stemgroepen samen klinken.”

Iedereen kan zingen 

Als je in een koor zingt, voel je alle trillingen in je lijf. Je beleeft de muziek intens en het is gezellig op een ongedwongen manier. “Ons koor heeft een grote appgroep, dus je wordt onderdeel van een enorm netwerk”, vertelt Tosca Sel. “Ik zie regelmatig berichtjes voorbijkomen van mensen die zeggen: ‘Ik heb twee kaartjes voor de film, wie gaat er met me mee?’ Daarnaast hebben we een kleinere appgroep met onze eigen alt 2-stemgroep met wie ik regelmatig iets onderneem. We zijn weleens naar een ander koor gegaan om mee te zingen, dat was een leuke ervaring. Maar we gaan ook soms borrelen of uit eten. Je hebt echt iets met elkaar.”

Een ander voordeel van een koor: je stem valt weg als je samen met tientallen anderen zingt. Die ene valse noot valt helemaal niet op. “Dat is belangrijk om te weten, want er zijn veel mensen die denken dat ze niet kunnen zingen”, weet vocal coach Helen Botman. “Zij hebben ooit van een juf of ouder te horen gekregen: houd jij je mond maar liever. Dat blijft hangen, waardoor ze de rest van hun leven niet meer durven te zingen. Maar in een koor is ruimte voor alle stemmen. Juist doordat je opgaat in het geheel, maakt het niet uit hoe je zingt. Je mag je stem ontdekken, uitproberen, oprekken. Zingen is een recht, geen privilege. Ik zeg altijd: iedereen kan zingen. En dat is ook echt zo.”

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond september 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.