Leeftijdsdiscriminatie: 'Oud’ na je 50ste?

Reageren op dit artikel kan onderaan

Leeftijdsdiscriminatie is, net als andere vormen van discriminatie, verboden bij de wet. Desondanks ervaart 31 procent van onze Pluslezers het weleens, blijkt uit het onderzoek dat we uitvoerden onder 1300 leden uit ons panel. Vaak speelt dat zich af bij sollicitaties, op de werkvloer, bij contact met een financiële instelling of bij een medisch behandelaar. Daarover later meer.

Oudere in een kist

Leeftijdsdiscriminatie is een hardnekkig verschijnsel in onze samenleving dat niet zomaar de wereld uit ­geholpen is. Complex ook, zo werd weer duidelijk in juli van dit jaar. Toen lanceerde stichting Sire een ­bewustwordingscampagne die ondanks alle goede ­bedoelingen totaal verkeerd uitpakte: ‘Je bent nooit te oud om te leven’. In de bijbehorende reclamespot is te zien hoe een oudere man in een kist naar buiten wordt gedragen, alsof hij onderweg is naar zijn begrafenis. Hij blijkt echter te gaan sporten… Ondanks de poging om vooroordelen over senioren ­tegen te gaan, leverde de reclame juist veel kritiek op: het stereotype van ‘oud en begraven’ lijkt er juist ­versterkt in te worden. Of de lawine aan negatieve ­reacties nu terecht is of niet, het geeft wel aan dat het onderwerp niet alleen gevoelig ligt, maar dat het ook ingewikkeld is. 

Psychische gevolgen

Stichting Sire legt in een persbericht wel de vinger op precies de zere plek: “Vooroordelen over ouder worden hebben grote negatieve gevolgen. Vijftigplussers die hiermee geconfronteerd worden kunnen zich ­namelijk naar deze vooroordelen gaan gedragen. Iets dat kan leiden tot een slechtere fysieke en mentale ­gezondheid en zelfs een korter leven.”

Uit ons onderzoek kwam naar voren dat leeftijdsdis­criminatie mensen vooral boos (36%) en machteloos (21%) maakt. Maar de confrontatie met vooroordelen veroorzaakt ook chronische stress en dat heeft gevolgen voor je gezondheid. Het gaat dan niet alleen om het negatieve beeld dat ánderen hebben; net zo ondermijnend is het dat je zélf zo over jezelf gaat denken. Ongemerkt nemen we de vooroordelen en stereo­typering over, met alle gevolgen van dien. Want wie zélf gelooft dat hij niet veel meer waard is, scoort op alle uitkomsten qua gezondheid en eenzaamheid ­slechter. Prof.dr. Richard Ridderinkhof, hoogleraar psychologie aan de UvA, weet uit onderzoek: “Ouderen met een negatieve instelling tegenover hun eigen verouderen leven 7,5 jaar minder lang dan hun leeftijdsgenoten die daar wel positief tegenover staan.”  

Getty Images

Mythe op de werkvloer

Ruim een derde van de ondervraagden loopt tegen leeftijdsdiscriminatie aan bij het vinden van een baan; vaak worden ze niet eens uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. 50 jaar lijkt een kantelpunt; na die leeftijd ben je ‘oud’. Een Pluslezer kreeg tijdens haar ­inschrijving als werkzoekende bij het UWV te horen dat het op haar leeftijd wel héél moeilijk zou worden om een baan te vinden. Ze was 50. Maar wat blijkt? Wetenschappers vonden de afgelopen decennia geen bewijs dat ouderen minder efficiënt of betrouwbaar werken. In de praktijk blijkt dat als werkgevers eenmaal via een uitzendbureau een 55-plusser hebben aangenomen, ze er om meer komen vragen. In actualiteitenprogramma EenVandaag vertelde de 81-jarige Ton Wassercordt dat hij vanwege zijn leeftijd werd afgewezen voor een bestuursfunctie bij de plaatselijke harmonie. Ze twijfelden niet of hij het zou ­kunnen; het had te maken met zijn leeftijd. Hij mocht alsnog een poging wagen en was binnen de kortste ­keren onmisbaar. Ze willen hem niet meer kwijt.

Premiestijging

12 procent van de ondervraagden ervaarde discrimi­natie tijdens het contact met een financiële instelling. Zo mogen autoverzekeraars senioren afwijzen op basis van hun leeftijd en is er voor 70-plussers vaak een forse premiestijging. Dat ervaarde ook deze lezeres: “Wij ­rijden al vijftig jaar schadevrij. Nu zijn we 70 en moeten we meer betalen voor onze verzekering.” Er zijn autoleasebedrijven die een leeftijdsgrens hanteren van 75 tot 80 jaar. Geld lenen kan in Nederland tot maximaal 80 jaar. En wie een hypotheek wil af- of oversluiten, loopt op latere leeftijd tegen strengere regels aan. Ook uit de medische wereld zijn er voorbeelden te over. Een Pluslezer (83) schrijft dat hij hoognodig een nieuwe knie moet hebben, maar die niet krijgt vanwege zijn leeftijd. 

Directeur Anneke Sipkens van ANBO-PCOB kent de verhalen maar al te goed: “Het bevolkingsonderzoek naar borst- en darmkanker stopt bij een bepaalde leeftijd, terwijl we allemaal langer leven. Die leeftijdsgrens moet dus eigenlijk opgehoogd ­worden. We zien ook dat bijvoorbeeld een behoorlijk gezonde oudere met een enkelblessure, die echt nog ­geopereerd moet worden, alleen gips krijgt omdat zo’n arts zegt: ‘Het is ouderdom, leeft u er maar mee’.” Ook Ridderinkhof vindt het een slechte zaak: “Behandel­besluiten horen niet af te hangen van leeftijd, maar van gezondheid, conditie en klinische noodzaak, net als bij jonge mensen. Leeftijd mag nooit bepalend zijn voor de zorg die iemand verdient.” 

Meer uit je leven halen

Ondanks zinnige voorstellen van wetenschappers, overheden en internationale organisaties is en blijft leeftijdsdiscriminatie een hardnekkig verschijnsel dat niet in een handomdraai op te lossen is. Ridderinkhof stipt een belangrijk punt aan: beschrijf deze groep niet met woorden waar een waarde aan hangt. Dus wél ­‘oudere volwassenen’ of ‘ouderen’ en géén ‘bejaarden’ of ‘ouden van dagen’. Sipkens is groot voorstander van het weglaten van leeftijdsgrenzen in medische richtlijnen en standaarden, zodat ouderen wél de zorg krijgen die ze nodig hebben. “Door wél de goede behandeling te krijgen, neemt je energie toe en kan je meer uit je ­leven halen. Door niet te behandelen, ontneem je mensen – én de samenleving – een grotere vorm van geluk. Als je discriminatie ervaart, kun je je ontmoedigd voelen. Stop met mensen weg te zetten op basis van hun leeftijd. Zij zijn een mens. Niet een getal.”

Getty Images