EAT-Lancet 2.0 rapport: dit is het menu van de toekomst

Wat je eet, heeft niet alleen invloed op je gezondheid, maar ook op de planeet. Op dit moment bevolken we de aarde met ongeveer 8 miljard mensen, maar de voorspelling is dat er rond 2050 10 miljard wereldbewoners zijn. Ons huidige voedselsysteem trekt een zware wissel op de planeet. Het produceren van eten en drinken draagt bij aan klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en uitputting van natuurlijke hulpbronnen. Maar ook onze gezondheid lijdt onder ons huidige eetpatroon. Wereldwijd kampen 2,2 miljard volwassenen en kinderen met gezondheidsproblemen door overgewicht. Dat is meer dan een kwart! Tegelijkertijd heeft een groot deel van de wereldbevolking geen toegang tot voldoende gezonde voeding. Volgens cijfers van Oxfam Novib hadden in 2024 281,6 miljoen mensen dagelijks niet genoeg te eten. Wereldwijd staan we daarom voor de uitdaging hoe we in de toekomst kunnen zorgen dat we met 10 miljard mensen wél toegang hebben tot gezond en duurzaam geproduceerd voedsel.

Een internationaal team van 70 onderzoekers, waaronder wetenschappers van Wageningen University & Research, buigt zich sinds 2019 over deze vraag. Deze EAT-Lancet commissie heeft recent hun eerste rapport herzien in het advies EAT-Lancet 2.0. Voor dit rapport berekenden de wetenschappers hoeveel we van elk type voedsel kunnen eten zonder de aarde te overbelasten en toch ook gezond te blijven. Het rapport stippelt als het ware de route uit die de wereld zou kunnen volgen om leefbaar te blijven, door een gezonde en eerlijke verdeling van het beschikbare voedsel.

Planeet-aardig eetpatroon

Om 10 miljard wereldbewoners gezond en duurzaam te voeden binnen de grenzen van de aarde zijn aanpassingen nodig. Zo moeten we anders gaan eten, duurzamer gaan produceren en minder voedsel verspillen. Het voedselsysteem zou daarnaast eerlijker moeten worden. Iedereen moet toegang kunnen hebben tot voldoende gezond voedsel, schoon (drink)water, eerlijke lonen en veilige werkomstandigheden. Om dit te bereiken, adviseert de EAT-Lancet commissie het Planetary Health Diet, oftewel een planeet-aardig eetpatroon. Alleen door planeet-aardig te gaan eten, is er straks een leefbare planeet met genoeg gezond voedsel voor iedereen. Maar de adviezen hebben ook grote invloed op de gezondheid van de bewoners van de rijke landen. Planeet-aardig eten verkleint de kans op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en bepaalde vormen van kanker. Volgens de onderzoekers kan dit eetpatroon uiteindelijk 15 miljoen voortijdige overlijdensgevallen per jaar schelen.

Het menu van de toekomst

Hoe zo’n planeet-aardig eetpatroon eruitziet, hangt af van op welk deel van de wereld je woont. Uit onderzoek is bekend dat rijke landen met hun voedselconsumptie voor veel meer milieudruk zorgen dan arme landen. Daarom zullen vooral rijke landen zoals Nederland aanpassingen moeten maken. Hierbij ligt de nadruk op een overwegend plantaardig voedingspatroon, aangevuld met beperkte hoeveelheden dierlijke producten, weinig toegevoegde suikers en verzadigde vetten. Voor delen van Afrika en Azië komt het juist neer op een eetpatroon met iets meer dierlijke producten om voedingstekorten op te vangen. In Nederland betekent het dat de gemiddelde inname van dierlijke producten als vlees, vis, eieren en zuivel ongeveer gehalveerd moet worden. Het betekent niet dat Nederlanders hun bal gehakt niet meer mogen eten, of een Duitser zijn worst moet laten liggen. Alleen past iedere dag een stuk vlees op het menu niet in een planeet-aardig eetpatroon. Daar staat tegenover dat we veel meer groenten, fruit, peulvruchten, volkoren granen en noten zouden moeten gaan eten.

Planeet-aardig en de Schijf van Vijf

Een planeet-aardig eetpatroon past prima binnen de Richtlijnen goede voeding van de Nederlandse Gezondheidsraad. Deze richtlijnen adviseren om meer eiwit uit plantaardige bronnen te halen en minder uit dierlijke. Zowel EAT-Lancet als de Gezondheidsraad raden hierbij aan om vooral de inname van rood vlees en bewerkt vlees te beperken. Een groot verschil tussen de richtlijnen van EAT-Lancet en de Gezondheidsraad is het advies over zuivel. De Gezondheidsraad adviseert 3 porties zuivel per dag, terwijl een planeet-aardig eetpatroon uitgaat van dagelijks maximaal 1 portie zuivel. De Gezondheidsraad adviseert niet vanuit duurzaamheid, maar voor de gezondheid van Nederlanders. Het Voedingscentrum vertaalt de adviezen van de Gezondheidsraad in de Schijf van Vijf. Het Voedingscentrum geeft al aan dat het adviezen nog beter wil afstemmen op hoe Nederlanders nu eten en tegelijkertijd duurzaamheid en voedselveiligheid meer wil benadrukken. In 2026 hebben we waarschijnlijk een nieuwe Schijf van Vijf. De adviezen hierbij zullen vermoedelijk rekening houden met de noodzaak van een planeet-aardig eetpatroon.

Meer plantaardig, minder vlees

Wie minder vlees eet, hoeft niets tekort te komen. Door vaker peulvruchten, noten of soja te gebruiken, krijg je voldoende eiwitten en andere belangrijke voedingsstoffen binnen. Ook kant-en-klare vleesvervangers en plantaardige zuivel kunnen helpen om de stap naar minder vlees makkelijker te maken. Let daarbij wel op: niet elke vervanger is even gezond of duurzaam. Veel vleesvervangers zijn bijvoorbeeld erg zout. Vergelijk daarom de etiketten en kies de variant met de beste voedingswaarde.

Ook bij plantaardige zuivel loont het om te kijken wat erin zit. Sojadrank komt qua voedingswaarde het dichtst bij koemelk. Maar haver-, amandel- en rijstdrank waaraan calcium en ijzer is toegevoegd, kan ook een volwaardige vervanger zijn. Een cappuccino met havermelk is voor de meeste mensen geen grote verandering. Maar er zijn ook alternatieven die een stuk spannender lijken, zoals kweekvlees, insecten en hybride vlees. Kweekvlees wordt gemaakt in het laboratorium, zonder dat er dieren aan te pas komen. Dat maakt het een veelbelovende eiwitbron met minder dierenleed en milieu-impact, al is de productie nu nog duur en complex. Daardoor kan er maar een kleine groep consumenten gebruik van maken. Insecten zijn eveneens rijk aan eiwit en staan ook in veel landen gewoon op het menu. Maar in Nederland zijn we er toch huiverig voor, en insecten zijn natuurlijk ook dieren. Een andere optie is hybride vlees: een combinatie van dierlijk en plantaardig eiwit. In sommige supermarkten ligt hybride vlees al in de schappen, bijvoorbeeld als gehakt waar erwteneiwit aan is toegevoegd. Hybride vlees kan een goede tussenstap zijn voor vleesliefhebbers die meer plantaardig willen eten. Wel blijft het, net als vleesvervangers, een bewerkt product. Wie het puur wil houden, kiest het best voor natuurlijke bronnen van plantaardig eiwit, zoals bonen, linzen of een handje noten.

6 stappen om vandaag al te starten

Overstappen naar een eetpatroon dat goed is voor jou én de planeet is helemaal niet ingewikkeld. De volgende stappen helpen je eenvoudig op weg naar een planeet-vriendelijk menu: 

1. Ga voor puur. De basis van een gezonde, duurzame voeding zijn pure, onbewerkte producten die niet veel beslag op de aarde leggen.
2. Geef groenten de hoofdrol. Denk aan een maaltijdsalade met bonen of geroosterde groenten met volkoren couscous.
3. Vervang vlees stap voor stap. Begin met één vleesvrije dag per week.
4. Kies voor volkoren. Havermout, zilvervliesrijst en volkorenpasta geven langdurige energie.
5. Gebruik restjes slim. Maak van overgebleven groenten een soep of curry.
6. Eet meer lokaal en seizoensgebonden. Zo verminder je transport en verpakkingsafval.

Dit artikel is geschreven door Sophie Luderer. Sophie is diëtist. Ruim 20 jaar adviseerde ze patiënten in ziekenhuizen en op dialyseafdelingen. Haar missie is iedereen zo goed mogelijk te informeren en ingewikkelde informatie behapbaar maken.