Van informatie verwerken tot geheugen en concentratie: wat je moet weten over cognitieve functies
Cognitief is een woord dat je tegenkomt in artikelen over geheugen, leren, denken en ouder worden. Het heeft te maken met hoe je hersenen informatie verwerken: hoe je dingen onthoudt, hoe je aandachtig blijft, taal begrijpt en problemen oplost. Wat betekenen cognitieve vaardigheden, cognitieve vermogens of cognitieve functies precies, welke functies horen erbij en wat verandert als die functies achteruitgaan naarmate je ouder wordt?
De term cognitie komt van het Latijnse woord cognoscere, wat kennen of weten betekent.
Wat betekent cognitief?
Cognitief verwijst naar alle mentale processen die nodig zijn om informatie op te nemen, te verwerken, op te slaan en weer te gebruiken. Het gaat dus om denken in de brede zin van het woord. Alles wat je doet waarbij je hersenen actief zijn - van een gesprek volgen tot plannen maken - valt onder cognitieve functies. Het begrip komt uit de psychologie en neurologie, maar wordt inmiddels ook veel gebruikt in de gezondheidszorg en in de media.
Welke cognitieve functies zijn er?
Cognitieve functies zijn de bouwstenen van je denken. De belangrijkste zijn:
- Geheugen: informatie onthouden en terughalen
- Aandacht en concentratie: je focussen op wat belangrijk is
- Taal: woorden begrijpen en gebruiken
- Waarneming: informatie via je zintuigen interpreteren
- Redeneren en plannen: verbanden leggen, keuzes maken en vooruitdenken
Deze functies werken voortdurend samen. Als je bijvoorbeeld een artikel leest, gebruik je tegelijk je aandacht, taalbegrip en geheugen.
Cognitieve functies in het dagelijks leven
Je gebruikt cognitieve functies vooral in alledaagse situaties. Een afspraak onthouden, de draad van een gesprek volgen, boodschappen plannen of snel reageren in het verkeer: het zijn allemaal voorbeelden van cognitief functioneren. Soms merk je dat dit minder vanzelf gaat. Je zoekt vaker naar woorden, raakt sneller afgeleid of vergeet waar je iets hebt neergelegd. Dat kan frustrerend zijn, maar hoort vaak bij normaal ouder worden.
Wat verandert er met het ouder worden?
Vanaf middelbare leeftijd kunnen sommige cognitieve functies langzaam veranderen. Vooral de verwerkingssnelheid en het kortetermijngeheugen kunnen iets afnemen. Dat betekent bijvoorbeeld dat je langer nodig hebt om informatie op te nemen of dat namen minder snel paraat zijn. Belangrijk om te weten: deze veranderingen zijn meestal normaal en mild. Veel andere functies, zoals kennis, taalvaardigheid en levenservaring, blijven juist stabiel of worden sterker.
Wanneer spreken we van cognitieve problemen?
Als veranderingen duidelijk toenemen en het dagelijks functioneren gaan beïnvloeden, kan er sprake zijn van een cognitieve stoornis. Een veelgebruikte term is milde cognitieve stoornis (MCI). Daarbij zijn er merkbare problemen met denken of geheugen, maar kan iemand nog zelfstandig functioneren. Niet iedereen met MCI krijgt overigens dementie. Wel is het een reden om klachten serieus te nemen en ze met de huisarts te bespreken.
Lees ook: Minder kans op dementie? Begin bij je bloeddruk
Waarom is aandacht voor cognitie belangrijk?
Cognitieve functies bepalen in grote mate hoe zelfstandig je blijft, hoe je sociale contacten onderhoudt en hoe je je dagelijks leven organiseert. Door alert te zijn op veranderingen en je hersenen actief te houden, kun je bijdragen aan een goede mentale fitheid; ook op latere leeftijd.
7 gewoontes voor een scherp brein
Je hersenen blijven je hele leven veranderbaar. Dit kun je zelf doen om ze actief te houden:
- Blijf leren: nieuwe vaardigheden, een cursus of een taal prikkelen je brein
- Beweeg regelmatig: beweging verbetert de doorbloeding van de hersenen
- Behoud sociale contacten: gesprekken en sociale interactie vragen denkwerk
- Daag jezelf mentaal uit: lezen, puzzelen of spelletjes doen
- Zorg voor voldoende slaap: slaap is belangrijk voor geheugen en herstel
- Let op je gezondheid: hoge bloeddruk, diabetes en stress beïnvloeden cognitieve functies
Blijf nieuwsgierig: variatie en nieuwe ervaringen houden je brein actief
